Không có chuyện đào tạo tràn lan
Nói về xuất phát điểm của đề án, Bộ trưởng Nhạ cho rằng, mục tiêu lớn nhất là nâng tỉ lệ giảng viên có trình độ tiến sĩ vốn dĩ đang rất thấp hiện nay với khoảng 23% trong tổng số giảng viên cả nước.
“Mục tiêu của đề án 911 là phải đạt 35%. Với 9.000 tiến sĩ như trong đề án này thì cũng mới đạt được 30%. Bên cạnh đó, 9.000 tiến sĩ này cũng không phải là đào tạo mới và đề án này cũng không phải là đề án mới. Đây là đề án chỉnh sửa, nâng cao chất lượng từ đề án 911, trong đó tập trung vào việc thu hút các tiến sĩ đã đào tạo ở nước ngoài” - ông Phùng Xuân Nhạ cho hay.
Bộ Trưởng Phùng Xuân Nhạ trao đổi rõ hơn về đề án đào tạo 9.000 tiến sĩ. Cũng theo ông Nhạ, đây cũng là cơ hội để tạo điều kiện cho các nhà khoa học về các trường đại học để cống hiến trí tuệ, sức lực. Ông cũng khẳng định, sẽ không có chuyện đào tạo tràn lan, không tập trung vào số lượng, thay vào đó là tập trung chất lượng để làm sao đáp ứng được yêu cầu nguồn nhân lực chất lượng cao.
Trước băn khoăn về việc làm thế nào để thu hút nghiên cứu sinh trở về nước làm việc sau khi được cấp học bổng đào tạo nước ngoài, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho rằng, cốt yếu là đào tạo phải gắn với nhu cầu.
“Người sử dụng lao động có nhu cầu tuyển dụng, cử người đi học, chứ không phải cứ đào tạo ồ ạt ra rồi tiến sĩ tự đi tìm việc. Vì thế cách tiếp cận bây giờ là đào tạo phải gắn chặt với nhu cầu sử dụng lao động. Làm được điều này, các cơ sở đào tạo phải có trách nhiệm, chủ động để quy hoạch và phát triển đội ngũ, trong đó có đội ngũ giảng viên. Căn cứ vào đó thì Bộ hỗ trợ bằng cơ chế chính sách, chứ không phải là cử đi học, cắt biên chế để đi đào tạo xong không về” – ông khẳng định.
Không nhất thiết phải dùng hết tiền Nhà nước cấp
Để kiểm soát chặt chất lượng đào tạo, tránh hiện tượng đào tạo “tiến sĩ giấy”, ông Nhạ cho hay, sẽ triển khai hàng loạt phương án khả thi. Cụ thể, Bộ GD&ĐT đã ban hành quy chế đào tạo tiến sĩ với yêu cầu cao hơn (chẳng hạn phải có thời gian học tập trung, có bài báo khoa học đăng trên các tạp chí quốc tế…) và đang siết chặt việc này thông qua việc thanh tra, kiểm tra thường xuyên.
Bên cạnh đó, cách tiếp cận của đề án này là Nhà nước định hướng và hỗ trợ chứ không làm thay. Còn các cơ sở giáo dục đào tạo và bản thân người đi học phải có trách nhiệm, đảm bảo chất lượng. Nếu người đi học đáp ứng được các tiêu chuẩn, yêu cầu thì sẽ được nhà nước cấp học bổng, có thể toàn phần, có thể một phần. Như vậy sẽ mở rộng đối tượng ra tất cả mọi người đều có thể tham gia, không phân biệt công lập hay tư thục.
Biết rõ về lo ngại của dư luận về nguy cơ lãng phí ngân sách khi trước đây việc đào tạo tiến sĩ không đạt như ý muốn, ông Phùng Xuân Nhạ khẳng định rằng, cơ chế quản lý đào tạo theo đề án mới sẽ khác hoàn toàn với cách làm truyền thống.
Theo đó, với tổng số tiền không thay đổi, thậm chí trong số tiền đã được Quốc hội phê duyệt chi, không nhất thiết phải dùng hết mà phải căn cứ vào chất lượng đào tạo, nếu không tiêu hết thì trả lại nhà nước.
“Tôi nhấn mạnh lại quan trọng nhất là chất lượng đào tạo. Trong đề án này rất chú trọng đề cao trách nhiệm của cơ sở đào tạo và người học. Còn vai trò của Bộ GD&ĐT là đưa ra cơ chế chính sách và đề xuất định mức, để làm sao định mức đề ra, không quá chênh với định mức chung của các nước và khuyến khích người giỏi đăng ký đi học” - ông Nhạ nói.
Nguồn kinh phí 12.000 tỷ đồng, theo ông Nhạ sẽ không “rót” về cơ sở nào cả mà là cho những người trực tiếp đáp ứng được các tiêu chuẩn để được nhận học bổng. Tức là số tiền này là dạng học bổng, ai dành được thì được hưởng, chứ không phải chia tiền rót về địa phương, rót về các cơ sở đào tạo.