Chuyển đổi số cần song hành cùng chuyển đổi xanh

Chuyển đổi kép - doanh nghiệp đối mặt nhiều thử thách

Song hành với cuộc cách mạng công nghiệp số, cuộc cách mạng công nghiệp xanh cũng đang tạo những áp lực và động lực cạnh tranh, phát triển giữa các quốc gia, các nền kinh tế và doanh nghiệp.

PGS.TS. Nguyễn Hồng Sơn, Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương, đánh giá, chuyển đổi số gắn với chuyển đổi xanh (chuyển đổi kép) là cuộc cách mạng về phát triển lực lượng sản xuất mới.

Bởi đây là sự kết hợp hài hòa giữa con người và trí tuệ nhân tạo, dữ liệu trở thành nguồn tài nguyên, tư liệu sản xuất quan trọng. Là quá trình thay đổi tổng thể, toàn diện về cách sống, cách làm việc, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số vào hoạt động kinh tế - xã hội; giúp thúc đẩy sự phát triển nền kinh tế, góp phần xây dựng một xã hội phát triển bền vững, hiện đại và thân thiện với môi trường.

Nhằm hướng tới mục tiêu trên, Tạp chí Kinh tế Việt Nam - VnEconomy phối hợp với Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức diễn đàn Kinh tế mới Việt Nam lần thứ 2 với chủ đề: "Khởi tạo nền kinh tế mới: Cách mạng trong chuyển đổi số - chuyển đổi xanh và vai trò tiên phong của doanh nghiệp".

Phát biểu tại diễn đàn, TS. Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) cho biết, Việt Nam đang bước đến những thời điểm quan trọng trong việc triển khai Kế hoạch Phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025.

Kể từ năm 2021, Việt Nam đã chứng kiến nhiều nỗ lực "số hóa", "xanh hóa" cuộc sống và hoạt động sản xuất - kinh doanh, đặc biệt là ở góc độ ban hành các chính sách cho chuyển đổi số và chuyển đổi xanh.

Dù đã có những bước chuyển mình tích cực trong áp dụng công nghệ số, hiện đại hoá, hướng tới NetZero, nhưng nhìn nhận thẳng thắn, cộng đồng doanh nghiệp chưa hiểu nhiều, chưa đầu tư nhiều, chưa triển khai nhiều và chưa hưởng lợi nhiều từ quá trình chuyển đổi số và chuyển đổi xanh.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Đặng Vũ Hùng, Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Tập đoàn PPJ Group khẳng định: "Cái giá phải trả cho việc chậm chuyển, chưa kịp chuyển đổi kép là rất lớn. Thế giới đang thay đổi nhanh, chẳng bao lâu nữa tiêu chí xanh sẽ trở thành điều bình thường mới. Đồng thời, công cụ chuyển đổi số tồn tại trong môi trường doanh nghiệp như bầu khí quyển. Việc các doanh nghiệp gác lại, chưa bắt tay vào chuyển đổi sẽ là khó khăn trong tương lai khi tiếp cận xu hướng toàn cầu".

Dù vậy, muốn chuyển đổi kép không phải điều dễ dàng, thậm chí còn là thử thách của nhiều doanh nghiệp Việt Nam hiện nay. Điều ấy được khuếch tán nhiều lần đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, với khó khăn chủ yếu đến từ nguồn tài chính còn hạn chế, trong khi chi phí chuyển đổi kép không hề nhỏ.

Ngoài ra, thách thức đến từ thiếu nguồn nhân lực "số", có đủ kỹ năng và bản lĩnh để nắm bắt, làm chủ công nghệ; bài toán tiêu thụ khi sản xuất sản phẩm xanh đã khó, tiêu thụ sản phẩm xanh lại càng khó hơn bởi chi phí sản xuất đã đẩy giá thành sản phẩm lên cao.

Cuối cùng là khó khăn về chính sách tài chính. Hiện nay, Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước cũng tạo điều kiện, khuyến khích các tổ chức tín dụng (TCTD) tập trung huy động, triển khai các gói hỗ trợ tài chính trọng yếu tới chuyển đổi số, chuyển đổi xanh. Nhưng, thực tế, việc triển khai tín dụng xanh còn nhiều rào cản, chưa có khung pháp lý rõ ràng; quy định, thẩm định còn phức tạp; chưa có tiêu chí cụ thể, minh bạch xác định tính xanh của dự án.

Trong bối cảnh ấy, doanh nghiệp đã "khó lại thêm khó" khi nhiều thị trường đang gia tăng các quy định về phát triển bền vững và dữ liệu.

Đối với các cơ quan hoạch định chính sách, đây chính là một thực tế đáng lo ngại, không chỉ về chất lượng của các văn bản mà còn về việc thiếu các thực tiễn ở cấp độ doanh nghiệp để xây dựng các chính sách cụ thể, sát sườn hơn.

Nhiều tiềm năng cho kinh tế xanh Việt Nam nhưng cần quyết liệt hành động

Khẳng định cho tiềm năng kinh tế xanh Việt Nam, bà Hồng Minh nhấn mạnh, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh là những yêu cầu khó khăn, song cũng có thể "chắp cánh" cho doanh nghiệp Việt Nam phát triển ở cả thị trường quốc tế và trong nước.

Thực tế, mặc dù gặp nhiều khó khăn nhưng không phải không có cách để chuyển đổi xanh, điển hình với trường hợp tại Viettel Post.

Chia sẻ tại diễn đàn, ông Lê Anh Tuấn, phó Tổng Giám đốc Viettel Post cho biết, doanh nghiệp đã thực hiện chuyển đổi kép, như là hạn chế lượng đi lại của bưu tá tại các khu đông dân cư, chung cư, giúp hạn chế lượng thải carbon ra môi trường; sử dụng robot hoạt động trong môi trường tối, sử dụng hệ thống điện tắt tự động giúp giảm tiêu thụ năng lượng điện;…

Từ những kinh nghiệm trên, theo ông, một trong những điều các doanh nghiệp cần ưu tiên đó chính là "làm chủ công nghệ, từ đó tạo cơ hội để bứt phá, cạnh tranh với thế giới", tránh phụ thuộc và tốn kém chi phí.

Tiếp nối câu chuyện của Viettel Post, bà Trần Thúy Ngọc, Phó Tổng Giám đốc thường trực Deloitte Việt Nam cho biết, Việt Nam có nhiều tiềm năng để phát triển chuyển đổi kép, nhờ vào nguồn năng lượng, tri thức trẻ, tri thức số, nhưng, số lượng nhân lực đó lại làm cho doanh nghiệp nước ngoài rất nhiều, thay vì làm cho doanh nghiệp trong nước.

Vì vậy, điều cần thiết bây giờ là phải thu hút được nhóm nhân sự đó về với doanh nghiệp trong nước.

Bổ sung thêm, PGS.TS Nguyễn Hồng Quân, Viện trưởng Viện nghiên cứu phát triển Kinh tế tuần hoàn (ICED), Đại học Quốc gia TPHCM nhấn mạnh: "Vai trò của chính quyền địa phương trong việc dẫn dắt cộng đồng doanh nghiệp, nguồn nhân lực và hệ sinh thái sẽ giúp các doanh nghiệp, nền kinh tế được vận hành theo định hướng, chủ trương được đề ra".

Từ những thảo luận trên, tổng kết về chiến lược phát triển kinh tế xanh cho Việt Nam sắp tới và lâu dài. TS. Cấn Văn Lực, thành viên hội đồng tư vấn Chính sách Tài chính Tiền tệ quốc gia, chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng BIDV cho rằng: "Cần gắn kết, song hành chuyển đổi số và chuyển đổi xanh cùng 1 lúc, tương trợ và bổ trợ cho nhau vô cùng chặt chẽ. Muốn chuyển đổi xanh tốt thì phải có công nghệ. Muốn chuyển đổi số tốt thì cũng phải xanh hoá".

Trước mắt, cơ quan chính quyền, Đảng và Nhà nước cần nhanh chóng hoàn thiện danh mục phân loại xanh, từ đó mới có thể triển khai tài chính xanh, tín dụng xanh; triển khai, lên chương trình, kế hoạch cụ thể về kinh tế tuần hoàn; khơi thông, tránh lãng phí nguồn lực thông qua thể chế, chính sách.

Còn về lâu dài, ông đề xuất một số quan điểm:

Thứ nhất, thành lập ủy ban năng suất quốc gia càng sớm càng tốt để cải thiện năng suất lao động.

Thứ hai, cần có cơ chế thử nghiệm cho khoa học công nghệ, bởi khoa học công nghệ là mũi nhọn cực kỳ quan trọng sắp tới. Thế nhưng, cơ chế thử nghiệm sandbox ba năm vẫn chưa thấy để phát triển fintech, trí tuệ nhân tạo (AI)… Bên cạnh đó, Luật Công nghiệp công nghệ số, Luật Khoa học công nghệ cần sớm thông qua để chuyển đổi số tốt hơn.

Thứ ba, doanh nghiệp muốn chuyển đổi xanh cần nguồn lực hỗ trợ, ngoài cơ chế chính sách.