Chuyên gia chống độc cảnh báo Việt Nam có thể phải đối mặt với căn bệnh nguy hiểm này do thuốc lá điện tử

Tổn thương não gấp 2 lần bệnh nhân đột quỵ do ngộ độc thuốc lá điện tử

"Chúng tôi mới tiếp nhận bệnh nhân nữ 20 tuổi, bị suy tim nặng, tụt huyết áp, tổn thương đa cơ quan, hình ảnh não phù hoàn toàn - tổn thương não gấp 2 lần bệnh nhân đột quỵ do ngộ độc thuốc lá điện tử, bởi thông thường, với bệnh nhân đột quỵ não, não của người bệnh chỉ bị phù một bên", TS Nguyễn Trung Nguyên chia sẻ tại Hội thảo Cung cấp thông tin cho báo chí về phòng, chống tác hại của các sản phẩm tiêu dùng có hại cho sức khỏe, được Vụ Pháp chế - Bộ Thông tin và Truyền thông phối hợp với Tổ chức Health Bridge (Canada) tổ chức ngày 25/5 ở Phú Quốc - Kiên Giang.

Theo TS Nguyên, nhiều sản phẩm thuốc lá điện tử chứa hàng trăm chất ma túy, cần sa tổng hợp. Các chất ma túy gây co thắt mạch máu dữ dội, gây thiếu máu não. Đây là một trong những nguyên nhân khiến não bệnh nhân 20 tuổi nói trên bị phù hoàn toàn.

Cùng bệnh nhân trên, TS Nguyễn Trung Nguyên cho biết, Trung tâm Chống độc cũng tiếp nhận bệnh nhân nữ 26 tuổi bị tổn thương não hoàn toàn do ngộ độc thuốc lá điện tử. Với trường hợp tổn thương não nặng, nguy cơ tử vong rất cao. Còn nếu không thì dễ ảnh hưởng đến thần kinh sau này. "Mới đây nhất, ngày 4/5 vừa qua, Trung tâm tiếp nhận nam bệnh nhân 23 tuổi, ở Hà Nội, bị rối loạn ý thức, nhịp tim chậm, suy thận, co giật. Sau điều trị, bệnh nhân vẫn còn sẹo ở não nên dễ bị động kinh sau này", bác sĩ Nguyên chia sẻ.

Bên cạnh những tác động nguy hiểm trên, theo TS Nguyên, người hút nhiều thuốc lá điện tử sẽ giảm khả năng chống vi khuẩn, virus. Đặc biệt, thuốc lá điện tử làm giảm biểu hiện của hơn 300 gene liên quan miễn dịch.

Phát sinh bệnh y văn chưa ghi nhận

Ngoài ra, thuốc lá điện tử làm phát sinh loạt bệnh/ngộ độc mới, chưa được y học ghi nhận. Tại Mỹ, đã phát hiện ra bệnh mới là Evali (tổn thương phổi cấp liên quan thuốc lá điện tử). Tới ngày 18/2/2020, Mỹ ghi nhận 2.807 ca với 68 trường hợp tử vong do mắc bệnh này. Bệnh này gây ra các triệu chứng hô hấp, tiêu hóa, toàn thân. Kết quả xét nghiệm dung dịch hút và dịch đường hô hấp các bệnh nhân trên cho thấy có vitamin E acetate. Đây là chất có trong thuốc lá điện tử.

"Vitamin E nếu nung nóng trong thuốc lá điện tử tạo thành khí ketene độc. Thử nghiệm trên động vật gây tổn thương giống ở người", bác sĩ Nguyên cho biết. Điều đáng nói là hiện thế giới chưa có phác đồ chính thức điều trị bệnh Evali. Mắc bệnh này, 76% bệnh nhân phải thở máy, một số ca phải can thiệp ECMO (chạy tim phổi nhân tạo).

"Tại Việt Nam, chúng tôi đã phát hiện có vitamin E trong thuốc là điện tử. Vì thế, sớm muộn chúng ta cũng sẽ phải đối mặt với bệnh mới nổi này", bác sĩ Nguyên cảnh báo.

Cũng theo bác sĩ Nguyên, thuốc lá điện tử còn dễ gây nhiều bệnh nguy hiểm khác về tim mạch, huyết áp, phổi… thậm chí là ung thư. Do đó, thuốc lá điện tử hoàn toàn có hại cho sức khỏe. Điều đáng nói là hút thuốc lá điện tử sẽ dễ dẫn đến xu hướng lạm dụng, nghiện, phơi nhiễm các hóa chất tổng hợp, ma túy tổng hợp, xuất hiện các bệnh mới nổi. Nếu không có biện pháp kiểm soát thì sẽ là gánh nặng cho gia đình, xã hội.

Cần có chính sách kiểm soát thuốc lá điện tử

Theo ThS Nguyễn Thị Thu Hương, Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế), trong những năm qua, với những nỗ lực của Bộ Y tế và các bộ, ngành, các tỉnh, thành phố, công tác phòng, chống tác hại thuốc lá đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. So với năm 2015, tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong nam giới Việt Nam giảm từ 45,3% xuống 42,3%. Với các kết quả như trên, theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Việt Nam đã phòng tránh được 280.000 ca tử vong sớm vì các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá. Ước tính chi phí tiết kiệm được do giảm tỷ lệ bệnh tật do sử dụng thuốc lá gây ra trong giai đoạn 2015-2020 là 1.277 tỷ đồng/ năm.

Tuy nhiên, theo ThS Nguyễn Thị Thu Hương, Việt Nam hiện vẫn là 1 trong 15 nước có số nam giới trưởng thành hút thuốc lá nhiều nhất thế giới. Điều đáng lo ngại, tỷ lệ hút thuốc lá điện tử tăng hàng năm. Đặc biệt, tỷ lệ nữ học sinh từ 13-15 tuổi sử dụng thuốc lá giai đoạn 2014-2022 đã tăng từ 0,9% lên 1,6%, chủ yếu hút thuốc lá điện tử.

Một trong những nguyên nhân khiến thuốc lá điện tử xâm nhập nhiều vào giới trẻ, theo TS Nguyễn Trung Nguyên là do các loại dung dịch của thuốc lá điện tử được quảng cáo là tinh dầu, nhưng trên thực tế là hương liệu hóa chất độc hại. Tinh vi hơn, các chất ma túy được đưa vào các thành phần sản xuất thuốc lá điện tử vừa dẫn độc, vừa gây nghiện… Đặc biệt, người hút thuốc lá điện tử dễ lôi kéo và làm gia tăng tỷ lệ nghiện thuốc lá hơn thông thường rất nhiều. Do đó, cần không cho phép thí điểm lưu hành thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng vì những hệ lụy khôn lường của nó mang đến cho sức khỏe con người, nhất là thế hệ trẻ.

Bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm, WHO tại Việt Nam cho hay, hiện tại các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới không được phép nhập khẩu, quảng cáo và bán ở Việt Nam. "WHO khuyến cáo nên duy trì và tăng cường các quy định luật pháp hiện tại về cấm nhập khẩu và bán để ngăn chặn, hạn chế tiếp cận nhằm ngăn ngừa sự gia tăng tỷ lệ sử dụng trong giới trẻ. Đồng thời tăng cường thực thi chống buôn lậu, quảng cáo, và bán các sản phẩm này, để giảm thiểu tối đa sự tiếp cận và sử dụng của giới trẻ", bác sĩ Tuấn Lâm nói. Theo ông Lâm, việc hợp pháp hóa với các quy định quản lý ở các nước hiện tại đều dẫn tới tình trạng gia tăng nhanh tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở giới trẻ.

ThS Nguyễn Thị Thu Hương cho biết, để giảm thiểu tình trạng sử dụng thuốc lá tại Việt Nam, cần tăng thuế thuốc lá. Còn theo bà Hoàng Thị Thu Hương, Vụ Pháp chế (Bộ Y tế), Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, Luật Quảng cáo và các luật liên quan quy định rõ: Cấm kinh doanh hàng hóa nhập lậu và cấm quảng cáo, khuyến mại, tiếp thị thuốc lá trực tiếp tới người tiêu dùng dưới mọi hình thức. Việc kinh doanh, buôn bán tràn lan thuốc lá điện tử là trái các quy định pháp luật về kinh doanh, đầu tư, xuất nhập khẩu của Việt Nam.

Xung quanh vấn đề tăng thuế đối với thuốc lá, bà Trần Thị Tuyết - Vụ Chính sách Thuế (Bộ Tài chính) cho biết, định hướng chung trong chỉ đạo sửa đổi Luật thuế tiêu thụ đặc biệt thời gian tới là sẽ tăng thuế đối với rượu, bia, thuốc lá, đồ uống có đường theo tiêu chuẩn Việt Nam. Với thuốc lá, Việt Nam đã ký công ước chung phòng chống tác hại thuốc lá, với mục tiêu giảm tỷ lệ giảm hút thuốc của nam giới xuống dưới 39%, nhưng đến nay vẫn chưa thực hiện được. Từ 2008-2019 chúng ta đã 3 lần sửa thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá, nhưng thuế chưa cao, lần này sửa sẽ áp dụng mức thuế tuyệt đối, tăng tỷ lệ hỗn hợp để đảm bảo hài hòa, cân nhắc, nhiều yếu tố nhằm định hướng tiêu dùng, hướng tới giảm tỷ lệ hút thuốc lá.

Theo bà Vũ Thị Minh Hạnh, nguyên Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách y tế (Bộ Y tế), chúng ta không nên truyền tải thông tin ngụy tạo là thuốc lá điện tử không có hại, thuốc lá điện tử giúp cai nghiện thuốc lá truyền thống... Đây là thông tin nguy hại, khiến giới trẻ lầm tưởng, dễ nghiện thuốc lá mới. Cần cảnh báo nếu lưu hành thuốc lá mới sẽ ảnh hướng đến giống nòi, ảnh hưởng đến chất lượng nguồn lao động, vì giới trẻ sử dụng nhiều. Do đó, nên cấm thuốc lá điện tử ở Việt Nam.