COP30 bế mạc: Cánh cửa hẹp cho tương lai xanh
Hội nghị Khí hậu Liên hợp quốc lần thứ 30 (COP30) đã chính thức bế mạc tại Belém, Brazil.
Hội nghị Khí hậu Liên hợp quốc lần thứ 30 (COP30) đã chính thức bế mạc tại Belém, Brazil, với những kết quả đa chiều, gồm cả những thành công đột phá và những thất bại gây tiếc nuối. Mặc dù các bên đã đạt được thỏa thuận quan trọng về tài chính nhằm hỗ trợ các nước nghèo và bảo vệ rừng, tuy nhiên Hội nghị đã không thể tạo ra một lộ trình rõ rệt để loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch.
Tạo dựng sự đồng thuận toàn cầu về tài chính khí hậu
Thành tựu nổi bật nhất tại COP30 là sự đồng thuận về việc tăng gấp ba lần Quỹ Tài chính Thích ứng, nhằm hỗ trợ các nước nghèo chống chọi với thiên tai. Mục tiêu cụ thể là đạt 120 tỷ USD mỗi năm, mặc dù thời hạn bị lùi tới năm 2035. Đây là nguồn tiền thiết yếu từ các nước giàu, giúp các quốc gia dễ bị tổn thương như Việt Nam xây dựng đê điều, hệ thống thủy lợi, và các biện pháp bảo vệ khác trước thiên tai ngày càng khốc liệt.
Về mặt ngoại giao, việc duy trì được một thỏa thuận chung giữa hơn 190 quốc gia là một thắng lợi trong bối cảnh địa chính trị phức tạp. Ông Ed Miliband, Bộ trưởng Năng lượng Anh, nhận định: "Trong bối cảnh địa chính trị nhiều căng thẳng, 194 quốc gia vẫn đoàn kết tái cam kết với Hiệp định Paris. Thỏa thuận này không đạt được mọi tham vọng chúng ta mong muốn, nhưng nó vẫn đủ sức nặng để giữ cho mục tiêu 1,5°C còn nguyên hy vọng".
Thành tựu lớn nhất tại COP30 là sự đồng thuận về việc tăng gấp ba lần quỹ tài chính Thích ứng giúp các nước nghèo chống chọi với thiên tai
Một điểm sáng khác là sự thông qua của Cơ chế chuyển đổi công bằng (JTM). Cơ chế này đảm bảo rằng quá trình dịch chuyển sang kinh tế xanh phải diễn ra công bằng và bình đẳng, bảo vệ quyền lợi của người lao động bị mất việc, phụ nữ và cộng đồng bản địa.
Bà Tasneem Essop, Giám đốc điều hành Mạng lưới Hành động Khí hậu Quốc tế, nhấn mạnh: "Các chính phủ phải thực hiện Cơ chế chuyển đổi công bằng (JTM) bằng hành động thực tế ngay lập tức". Bà cảnh báo: "Nếu các chính phủ không thực hiện thì đó chính là sự phản bội".
Bế tắc với nhiên liệu hóa thạch là thất bại đáng tiếc
Trái ngược với những tiến bộ trên, vấn đề cốt lõi nhất là lộ trình loại bỏ than đá, dầu mỏ và khí đốt (nhiên liệu hóa thạch) lại bị bế tắc hoàn toàn.
Mặc dù có một liên minh mạnh mẽ gồm hơn 90 quốc gia tích cực thúc đẩy nhưng văn kiện quyết định cuối cùng đã không hề đề cập đến nhiên liệu hóa thạch. Thất bại này được giới quan sát cho là do sự vận động hành lang quyết liệt từ một số quốc gia xuất khẩu dầu mỏ lớn.
COP30 bế tắc với nhiên liệu hóa thạch
Về vấn đề tài chính, ông Harjeet Singh thuộc Quỹ Khí hậu Satat Sampada, bày tỏ sự bức xúc khi cam kết tài chính thích ứng không đạt yêu cầu: "Đó là một sự xúc phạm đối với các cộng đồng đang phải hứng chịu lũ lụt và cháy rừng trên khắp thế giới". Ông nhấn mạnh việc từ chối cam kết mức tài chính 300 tỷ USD hàng năm khiến những người dễ bị tổn thương bị bỏ mặc, không nơi nương tựa trước thảm họa khí hậu".
Việc thỏa thuận cuối cùng tại COP30 không đề cập trực tiếp đến lộ trình loại bỏ nhiên liệu hóa thạch mà chỉ nhắc đến một cách mơ hồ 'Đồng thuận UAE' (thỏa thuận từ COP28) bị xem là một bước thụt lùi. Tiến sĩ Joanna Depledge, chuyên gia về COP tại Đại học Cambridge giải thích: "Việc chuyển đổi nhiên liệu hóa thạch của Dubai đang bị cố tình bỏ qua, chứ không phải được làm nổi bật".
Giải cứu Amazon: Nỗ lực quan trọng ngoài thỏa thuận COP
Liệu rừng Amazon có được giải cứu?
COP30 được tổ chức tại Belém, cửa ngõ vào Amazon, nhằm mục tiêu tạo ra lộ trình chính thức chống phá rừng. Dù nỗ lực đưa thỏa thuận này vào văn kiện cốt lõi đã thất bại, Tổng thống Brazil Lula vẫn cam kết thực hiện các sáng kiến quan trọng bên ngoài khuôn khổ đàm phán LHQ như:
Brazil sẽ hợp tác với Colombia và các nước khác tổ chức các cuộc đối thoại cấp cao và hội nghị vào tháng 4/2026, nhằm xây dựng lộ trình chuyển đổi năng lượng một cách tự nguyện. Ra mắt Quỹ Rừng Nhiệt đới Vĩnh viễn (TFFF), một quỹ đầu tư nhiều tỷ đô la để trả tiền cho các quốc gia bảo tồn rừng Amazon.
Bà Nikki Reisch, Trung tâm Luật Môi trường Quốc tế, bày tỏ hy vọng: "Chính phủ các nước cam kết cùng nhau giải quyết khủng hoảng khí hậu tận gốc, cùng tiến lên mà không trông chờ vào LHQ. Hội nghị quốc tế vào tháng Tư tới đây là điểm đến đầu tiên, hướng tới một tương lai đáng sống".
Ông Ani Dasgupta, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành Viện Tài nguyên Thế giới (WRI) đúc kết: "COP30 đã mang lại những bước đột phá để tăng gấp ba lần tài chính nhằm thích ứng và bảo vệ rừng thế giới. Nhưng nhiều người thất vọng vì COP30 đã không vạch ra được một lộ trình chuyển đổi - không sử dụng nhiên llệu hoá thạch".
Sau hội nghị, mục tiêu giữ Trái Đất không nóng lên quá 1,5°C giờ đây không còn chỉ phụ thuộc vào thỏa thuận của các chính phủ. Thay vào đó, hy vọng lớn nhất chuyển sang hành động tự nguyện của từng quốc gia và cam kết của các thành phố, doanh nghiệp. Những nỗ lực này sẽ là chìa khóa để bù đắp những thiếu sót mà cuộc đàm phán chính thức đã bỏ qua.
