Khi học sinh thiếu cảm xúc văn học
Nhiều năm đứng lớp môn Ngữ văn, nữ giáo viên Như Mai - trường THPT Phạm Hồng Thái (Hà Nội) nhìn nhận, có không ít học trò thờ ơ với môn học này, hoặc có học nhưng học đối phó, thiếu hẳn cảm xúc. Thách thức này trở nên rất lớn với giáo viên.
Cô kể, hầu hết các năm đứng lớp, cứ lúc nào dạy đến tác phẩm “Chinh phụ ngâm” của tác giả Đoàn Thị Điểm là học sinh… nhao nhao lên và “kêu” là không thích học, không phù hợp.
“Những lúc đó tôi luôn định hình lại cho các em giá trị cốt lõi của việc học môn học này. Đúng là tác phẩm này nói về câu chuyện của người phụ nữ xa chồng, nhớ chồng trong thời chiến tranh từ rất xa, nhưng tôi nói ngay với các em rằng không nên xuôi chiều suy nghĩ theo một hướng mà cần có cảm xúc khi đặt mình vào nhiều tình huống. Văn chương sẽ giúp các em trải nghiệm về cuộc đời để biết đồng cảm, sẻ chia, hướng tới giá trị chân, thiện, mỹ chứ không đơn thuần là học kiến thức” - cô Mai nói.
Theo cô Như Mai, điều này đặt ra không ít trở ngại cho giáo viên khi luôn phải trăn trở để học sinh cảm thấy hứng thú, có cảm xúc, có định hướng. Thêm nữa, với nhiều tác phẩm mang tính kinh điển, để các em hiểu đúng về giá trị tác phẩm, cũng là khó khăn của giáo viên lâu nay.
Môn Văn là tổng hòa của nhiều yếu tố, vừa nghệ thuật, khoa học, vừa phải tạo hứng thú, yêu mến cho người học, đáp ứng đủ các đáp án thi cử mà đáp án với môn này thì mỗi người có hướng khai thác ở mức độ khác nhau. “Giáo viên, không cách nào khác là phải chịu khó tìm tòi học hỏi, đọc ngẫm đồng thời phải có phương pháp giúp học sinh có hướng tìm hiểu nội dung môn học. Với chương trình mới, giáo viên lại càng phải xác định tự “bơi” rất nhiều để đạt được yêu cầu đổi mới” - nữ giáo viên nói.
Tiếp cận cái mới, riêng môn Văn cần có thời gian
Đây là điều mà TS Trịnh Thu Tuyết - nguyên giáo viên Ngữ văn THPT Chu Văn An (Hà Nội) chia sẻ, khi nói về chương trình Ngữ văn mới. Bởi sự thay đổi gần như là mang tính đột phá.
Ở chương trình hiện hành, tác phẩm văn học luôn là đối tượng nghiên cứu, phân tích, cảm nhận của thầy và trò. Thầy chủ yếu cung cấp cho học trò những đơn vị kiến thức cơ bản nhất liên quan đến tác phẩm. Từ đó, hoạt động trả bài của trò chỉ dừng lại ở việc trò tiếp nhận được những đơn vị kiến thức nào mà thầy cung cấp.
Còn với dự thảo chương trình mới, trên cơ sở những yêu cầu về kiến thức, kỹ năng, về thể loại, về từng giai đoạn văn học, trào lưu văn học, những tác phẩm đưa ra chỉ mang tính chất gợi ý. Thầy và trò sẽ chọn những tác phẩm ấy để học nhưng không coi nó là đối tượng để nghiên cứu và là cái đích cao nhất mà những tác phẩm ấy đóng vai trò là phương tiện để làm sáng tỏ những phẩm chất, năng lực mà học sinh cần đạt tới.
“Với sự thay đổi này, chắc chắn giáo viên cần thời gian để tiếp cận chương trình và phương pháp dạy học mới. Chương trình Ngữ văn mới đòi hỏi tính đồng bộ của đội ngũ giáo viên từ việc lựa chọn chương trình, lựa chọn phương pháp tiếp cận, nếu giáo viên không đủ bản lĩnh sẽ rất khó khăn” - nữ tiến sĩ nhìn nhận.
Điều mà cô băn khoăn nhất chính là sự thay đổi trong phương pháp tiếp cận môn học mà bộ đề cập, theo hướng đưa vào nhiều hoạt động hoạt náo, hướng ngoại như đóng vai, ngâm thơ, kể chuyện... Đây là điều cần hết sức cân nhắc, cần có hướng dẫn mang tính tích cực và phù hợp.
“Chưa nói thời lượng mỗi tiết ngắn, khó đảm bảo vừa làm hoạt náo vừa chuyển tải thông điệp, một điều nữa là môn Văn có tính đặc trưng là có cả yếu tố hướng nội, cần sự đằm lắng. Nếu hướng nhiều quá đến các hoạt động và sự trợ giúp của công nghệ thông tin sẽ làm hạn chế khả năng tiếp nhận của học sinh” - cô nhấn mạnh.