Đông trùng hạ thảo có thực sự là “thần dược” chữa ung thư?

Bài 1: "Mê trận" quảng cáo

Loạn giá bán

Chúng tôi đã vào trang web của Công ty TNHH Đ.N (trụ sở tại Lâm Đồng) để tìm hiểu thông tin. Ngoài những công dụng được quảng cáo như nâng cao thể chất, giảm lão hóa, tăng cường miễn dịch... Công ty này còn quảng cáo đông trùng hạ thảo có thể chữa khỏi bệnh ung thư. Trong bài viết của mình, Công ty dẫn chứng một trường hợp bệnh nhân bị ung thư đã được chữa khỏi nhờ sử dụng đông trùng hạ thảo. Cũng vì những lời quảng cáo "có cánh" ấy, không ít bệnh nhân đã bỏ tiền để mua đông trùng hạ thảo với mong muốn khỏi bệnh. Tuy nhiên, khỏi đâu chưa thấy, chỉ thấy bệnh diễn biến nặng hơn. Trường hợp bà Nguyễn Thị Lành (ở Hà Nam) là một ví dụ.

Bà Lành cho biết, cách đây vài tháng, bà thấy cơ thể suy yếu bất thường với các biểu hiện như chán ăn, sụt cân. Bà đi khám và được chẩn đoán mắc bệnh ung thư trực tràng giai đoạn II. Thay vì điều trị tại bệnh viện, bà tự tìm các loại thuốc để uống. Hễ nghe ai giới thiệu loại thuốc gì bà đều đặt mua. Một lần, bà nghe theo những lời quảng cáo về tác dụng của đông trùng hạ thảo nên đã đặt mua 1kg với giá 7 triệu đồng (loại sấy khô). 

Thời gian đầu sử dụng, bà thấy tinh thần phấn chấn hơn nên tiếp tục đặt mua. Vì tin vào khả năng chữa bệnh của đông trùng hạ thảo, bà không điều trị theo phác đồ của bác sĩ. Sau 3 tháng, bà cảm thấy sức khỏe giảm sút hơn trước nên đến bệnh viện khám. Lúc này, bác sĩ xác định bệnh của bà đã chuyển sang giai đoạn III.

Theo tìm hiểu của PNVN, thị trường đông trùng hạ thảo đang bị loạn về giá. Cùng loại sấy khô, có đơn vị bán với giá 6-7 triệu đồng/kg nhưng có nơi bán chỉ 3,5 triệu đồng/kg.

Đông trùng hạ thảo là gì?

Lương y Hoàng Văn Nam (Hội Đông y Hà Nội) cho biết, đông trùng hạ thảo là loại nấm có tên khoa học là Cordyceps sinensis sinh trưởng ký sinh trên xác trùng chết. Thông thường, ấu trùng sâu non sẽ lớn lên và trở thành bướm. Tuy nhiên, một số ấu trùng bị nhiễm nấm Cordyceps sinensis sẽ không thể lớn lên được. Ấu trùng bị nhiễm nấm do ăn phải bào tử nấm hoặc bị nấm ký sinh ở các lỗ thở. Khi đó, nấm ký sinh sẽ hút chất dinh dưỡng từ bên trong cơ thể ấu trùng và lớn lên theo dạng sợi. Sợi nấm phát triển mạnh sẽ xâm chiếm các mô vật chủ để sử dụng dưỡng chất trong xác trùng. Đến một thời điểm nào đó, nấm thoát ra khỏi xác sâu và phát triển thành đông trùng hạ thảo.

Bà Bùi Thị Hồng Nương, Chánh văn phòng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), cho biết, đông trùng hạ thảo gồm có loại tự nhiên và loại nuôi dưỡng. Để phân biệt các loại đông trùng hạ thảo cần căn cứ vào tên khoa học của đông trùng hạ hảo. Bà Bùi Thị Hồng Nương dẫn chứng, theo sách những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam của GS. Đỗ Tất Lợi, cái tên "đông trùng hạ thảo" xuất phát từ vị thuốc này vào mùa đông là con sâu, mùa hạ lại thành cây cỏ. Tại Trung Quốc, đông trùng hạ thảo là một giống nấm mọc ký sinh trên sâu non của một loại sâu thuộc họ cánh bướm, thường gặp ở khu rừng ẩm ướt thuộc Tứ Xuyên, Vân Nam, Tây Tạng, Tây Khang.

Tại Việt Nam, hàng năm ở Thất Khê (Lạng Sơn) hay Hòa Bình, người dân có bán đông trùng hạ thảo. Đây là một loại sâu sống trong thân cây thuộc họ lúa Graminae. Sâu này sống trong thân cây chít (cây đọt, cây le), có tên khoa học là Brihaspa atrstimella. Thực ra, đó là nhộng của sâu Brihaspa atrstimella. Nhộng màu vàng, dài khoảng 35mm. Thả loại nhộng này vào chậu nước muối để rửa sạch, sau đó, rang hoặc sấy khô, tẩm mật ong rồi sấy khô, ngâm vào rượu sẽ thấy chất béo nổi lên như mỡ trong nước luộc gà.

Khó kiểm tra chất lượng sản phẩm

TS. Nguyễn Thị Hường, giảng viên trường Đại học Y dược (Đại học Quốc gia Hà Nội), cho biết, trong đông trùng hạ thảo tự nhiên có 2 hoạt chất là Cordycepin và Adenosine. Đây là hoạt chất có tác dụng hỗ trợ người bị tim mạch, huyết áp cao, ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn... Trong tự nhiên, không có nhiều dược liệu có chứa hai thành phần này. Với những sản phẩm khác nhau thì hàm lượng 2 hoạt chất này cũng khác nhau. Đông trùng hạ thảo tự nhiên có hàm lượng 2 hoạt chất cao hơn loại sấy khô. Với đông trùng hạ thảo nhập khẩu, rất khó kiểm tra, đánh giá chất lượng, bởi có thể sản phẩm đã bị rút hoạt chất quý, chỉ còn lại "rác dược liệu". Khi tới tay người tiêu dùng, nếu bằng mắt thường thật khó để biết trong sản phẩm đó có còn hàm lượng hoạt chất Cordycepin và Adenosine hay không. Đó là chưa kể, lô hàng mang đi kiểm nghiệm thì chất lượng cũng khác với lô hàng không mang đi kiểm nghiệm.

TS. Nguyễn Thị Hường cho biết thêm, với đông trùng hạ thảo nuôi cấy, hàm lượng hoạt chất Cordycepin và Adenosine còn tùy thuộc vào chủng nấm và quy trình nuôi cấy của đơn vị sản xuất. Không phải sản phẩm nào trên thị trường cũng đạt được hàm lượng này. Đặc biệt với các sản phẩm sử dụng giống nấm không đạt tiêu chuẩn.