Dự thảo Luật Phòng bệnh: Tăng quyền chủ động cho người dân và các cấp trong phòng chống dịch

Dự thảo Luật Phòng bệnh được Bộ Y tế xây dựng theo hướng Luật khung, mang tính nguyên tắc, trong đó: Phân định rõ thẩm quyền của Quốc hội trong phòng bệnh, còn những vấn đề thực tiễn thường xuyên biến động thì giao Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quy định tại 17 Điều; Bộ, ngành quy định tại 13 Điều, địa phương quy định tại 04 Điều của dự thảo Luật để bảo đảm linh hoạt, phù hợp với thực tiễn.

Cụ thể, Dự thảo Luật Phòng bệnh (sửa đổi) được Bộ Y tế trình bày lần này tập trung hoàn thiện các quy định về phòng, chống bệnh truyền nhiễm, mở rộng phạm vi điều chỉnh sang các bệnh không lây nhiễm, đồng thời cập nhật các chính sách, trách nhiệm và quyền của các tổ chức, cá nhân trong công tác phòng bệnh.

Hoàn thiện các quy định chung

Ở phần quy định chung, dự thảo Luật bổ sung, làm rõ nhiều khái niệm để thống nhất cách hiểu khi áp dụng, như: sinh phẩm phòng bệnh, sức khỏe tâm thần, rối loạn sức khỏe tâm thần...

Luật cũng quy định tổng thể các chính sách của Nhà nước về phòng bệnh, trong đó nhấn mạnh việc hỗ trợ, khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia công tác phòng bệnh và tạo nguồn lực bảo đảm cho hoạt động này. Đồng thời, dự thảo quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, những hành vi bị nghiêm cấm, cũng như nội dung, hình thức và yêu cầu truyền thông, giáo dục về phòng bệnh.

Bỏ danh mục bệnh truyền nhiễm, bổ sung cách phân loại mới

Một trong những điểm thay đổi quan trọng là bỏ quy định về danh mục cụ thể các bệnh truyền nhiễm, thay vào đó, dự thảo quy định cách thức xác định và phân loại nhóm bệnh. Bộ trưởng Bộ Y tế sẽ có thẩm quyền ban hành tiêu chí phân loại nhóm bệnh và cấp độ dịch bệnh theo khả năng kiểm soát.

Bộ Y tế cho biết, từ khi Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm được ban hành đến nay đã xuất hiện nhiều bệnh mới, do đó, việc phân loại cần linh hoạt và tương thích với Luật Phòng thủ dân sự.

Quy định về các biện pháp phòng, chống bệnh truyền nhiễm

Dự thảo quy định toàn diện các biện pháp phòng, chống bệnh truyền nhiễm, bao gồm: giám sát, đánh giá nguy cơ, điều tra dịch, xét nghiệm, kiểm dịch, cách ly, sử dụng vaccine, bảo đảm an toàn sinh học, vệ sinh khử khuẩn và thông báo dịch.

Trường hợp dịch vượt khả năng kiểm soát, sẽ áp dụng thêm các biện pháp theo Luật Tình trạng khẩn cấp và Luật Phòng thủ dân sự.

Chính phủ chịu trách nhiệm quy định chi tiết về cách ly y tế, trong khi Bộ Y tế sẽ ban hành hướng dẫn chuyên môn cho các nội dung kỹ thuật như khai báo, xét nghiệm, cấp cứu, vệ sinh và thông báo dịch.

Quyền và nghĩa vụ trong phòng bệnh

Điều 14 của dự thảo nêu rõ: người dân có quyền được thông tin, tiếp cận dịch vụ y tế, được bảo mật và tôn trọng nhân phẩm, cũng như quyền khiếu nại, tố cáo, yêu cầu bồi thường nếu bị thiệt hại.

Ngược lại, công dân có nghĩa vụ khai báo trung thực, tuân thủ hướng dẫn và chủ động phòng ngừa cho bản thân và cộng đồng.

Các cơ sở y tế và tổ chức phòng bệnh cũng được quy định rõ trách nhiệm về báo cáo, cách ly, trang bị và bảo đảm an toàn trong hoạt động phòng chống dịch.

Quy định về giám sát bệnh truyền nhiễm

Dự thảo nêu 6 nhóm đối tượng cần giám sát, gồm: người mắc, người mang hoặc nghi mắc bệnh; tác nhân gây bệnh; ổ chứa và trung gian truyền bệnh; các yếu tố nguy cơ; bệnh không lây nhiễm; rối loạn sức khỏe tâm thần; dinh dưỡng và thương tích.

Đáng chú ý, việc báo cáo giám sát sẽ được thực hiện trực tuyến thay vì bằng văn bản như trước đây, nhằm đảm bảo nhanh chóng, kịp thời trong ứng phó dịch bệnh.

Quy định về cách ly và kiểm dịch y tế

Dự thảo quy định người mắc, nghi mắc hoặc mang mầm bệnh truyền nhiễm nhóm A và một số bệnh nhóm B phải cách ly y tế tại nhà, cơ sở y tế hoặc địa điểm được chỉ định.

Trường hợp không chấp hành sẽ bị cưỡng chế cách ly theo quy định của Chính phủ.

Đối với kiểm dịch y tế, dự thảo quy định áp dụng tại các cửa khẩu với người, phương tiện, hàng hóa, thi thể, mẫu phẩm sinh học xuất - nhập - quá cảnh Việt Nam. Cơ quan kiểm dịch sẽ thu thập thông tin, giám sát, kiểm tra, cấp giấy chứng nhận và phối hợp với hải quan, xuất nhập cảnh, chính quyền địa phương để thực hiện.

An toàn sinh học trong xét nghiệm

Dự thảo bổ sung quy định về an toàn sinh học đối với các xét nghiệm thực hiện ngoài phòng xét nghiệm, phù hợp với xu hướng xét nghiệm lưu động hiện nay, nhằm đảm bảo an toàn và tính toàn diện của luật.

Quy định về vaccine và sinh phẩm phòng bệnh

Luật mới quy định mọi người dân có quyền bình đẳng, suốt đời trong tiếp cận và sử dụng vaccine, sinh phẩm phòng bệnh theo lứa tuổi và chương trình tiêm chủng.

Việc tiêm chủng có thể bắt buộc hoặc tự nguyện, phải bảo đảm đúng đối tượng, liều lượng và quy trình kỹ thuật do Bộ Y tế hướng dẫn.

Ngân sách trung ương sẽ chi trả kinh phí tiêm chủng bắt buộc miễn phí, đồng thời người tiêm có quyền được bồi thường nếu xảy ra tai biến. Nhà nước và các cơ sở y tế ngoài công lập có trách nhiệm thực hiện bồi thường theo quy định của Chính phủ và hướng dẫn chuyên môn của Bộ Y tế.

Bên cạnh các nội dung nêu trên, Bộ Y tế cũng đề xuất bổ sung thêm một số quy định quan trọng trong dự thảo Luật:

Về bảo đảm dinh dưỡng trong phòng bệnh, dự thảo quy định việc ban hành các hướng dẫn về dinh dưỡng hợp lý theo từng lứa tuổi, nhóm đối tượng, đồng thời xây dựng quy định về dinh dưỡng hợp lý để phòng chống các bệnh không lây nhiễm có liên quan đến chế độ ăn uống.

Về phòng, chống các rối loạn sức khỏe tâm thần, dự thảo bổ sung quy định về kiểm soát các yếu tố nguy cơ liên quan đến lối sống, tăng cường cung cấp dịch vụ tư vấn, dự phòng, hỗ trợ và chăm sóc sức khỏe tâm thần tại cộng đồng.

Đối với phòng, chống bệnh không lây nhiễm, dự thảo quy định rõ các hoạt động trọng tâm như: kiểm soát yếu tố nguy cơ; phát hiện sớm bệnh; dự phòng cho người có nguy cơ cao; chăm sóc, điều trị, phục hồi chức năng cho người bệnh; và quản lý bệnh không lây nhiễm tại cộng đồng.

Ngoài ra, dự thảo cũng đề xuất thành lập và quy định về Quỹ Phòng bệnh, nhằm tạo nguồn lực tài chính ổn định cho công tác phòng, chống dịch bệnh và chăm sóc sức khỏe nhân dân.