Giải pháp "kép" để triển khai hiệu quả tư vấn học đường

Lúng túng triển khai tư vấn học đường

Đánh giá cao Thông tư số 18/2025/TT-BGDĐT, ngày 15/9/2025, của Bộ Giáo dục và Đào tạo hướng dẫn về công tác tư vấn học đường và công tác xã hội trong trường học, thầy Lê Văn Tân, Hiệu trưởng trường THCS Châu Khê (Phù Khê, Bắc Ninh), nhận định: "Đây là bước đi cần thiết của ngành Giáo dục, góp phần quan trọng để đồng bộ hóa các quy định, tháo gỡ vướng mắc trong thực tiễn, xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện". Tuy nhiên, khi nhìn vào thực tiễn, việc triển khai còn nhiều khó khăn, hạn chế. "Không ít cơ sở giáo dục chưa bố trí được đội ngũ nhân sự chuyên trách, hoạt động tư vấn còn mờ nhạt, thiếu kinh phí, điều kiện cơ sở vật chất chưa bảo đảm. Đặc biệt, việc phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội chưa đồng bộ. Điều này khiến không ít nhà trường lúng túng trong triển khai". Hiệu trưởng trường THCS Châu Khê

Theo thầy Lê Văn Tân, trong xã hội hiện đại, học sinh không chỉ chịu áp lực học tập và những kỳ vọng từ gia đình, các em còn chịu tác động mạnh mẽ từ những hình ảnh "hoàn hảo", "người thành công", "người ở vạch đích" trên mạng xã hội. Từ đó, học sinh vô tình so sánh bản thân với những người "hoàn hảo" trên không gian mạng, nguy hiểm hơn là tự đánh giá bản thân chưa đủ tốt, đôi khi dẫn đến lo âu, cô đơn trên con đường chạy theo chuẩn mực không thực tế. Ngoài ra, bản thân học sinh cũng có sự e dè, ngại tìm kiếm sự hỗ trợ khi gặp khó khăn vì lo sợ việc đến gặp chuyên viên tâm lý sẽ bị bạn bè đánh giá hay nhìn nhận mình một cách tiêu cực.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Việt Nga, Ủy viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, cho hay, với những cơ sở giáo dục chưa từng triển khai công tác tư vấn học đường hoặc triển khai còn hạn chế, khó khăn đầu tiên chính là vấn đề nhân sự. Hiện nay, nhiều trường chưa có cán bộ chuyên trách về tư vấn tâm lý hay công tác xã hội, thường chỉ phân công kiêm nhiệm cho giáo viên chủ nhiệm, tổng phụ trách Đoàn - Đội. Điều này khiến hoạt động tư vấn không đi vào chiều sâu, thiếu chuyên môn hóa. Để công tác tư vấn đạt hiệu quả, không thể chỉ một mình nhà trường đảm nhận, mà phải có sự gắn kết với các cơ quan chuyên môn (Sở Y tế, sở Nội vụ, các tổ chức chuyên sâu về Tâm lý học đường…). Tuy nhiên, ở nhiều địa phương, cơ chế phối hợp chưa được thiết lập rõ ràng, dẫn đến tình trạng "mạnh ai nấy làm", nhà trường khó tìm được đầu mối để liên kết đào tạo, bồi dưỡng hoặc nhờ chuyên gia hỗ trợ.

Cần quy định rõ chế độ đãi ngộ cho nhân lực thực hiện

Theo bà Nguyễn Thị Việt Nga, khi xác định công tác tư vấn học đường và công tác xã hội là nhiệm vụ bắt buộc, Nhà nước, chính quyền địa phương cũng như từng cơ sở giáo dục phải có kế hoạch phân bổ ngân sách phù hợp. Trong đó, có thể chia thành 3 nhóm chi phí cơ bản: Đầu tiên là chi phí đào tạo, bồi dưỡng nhân sự - khoản đầu tư lâu dài để đội ngũ tư vấn có kiến thức chuẩn mực, cập nhật kỹ năng hiện đại. Kinh phí cần được bố trí thường xuyên, gắn với chỉ tiêu ngân sách hằng năm. Thứ 2 là chi phí vận hành, cơ sở vật chất; các phòng tư vấn học đường cần đảm bảo sự riêng tư, trang thiết bị tối thiểu. Thứ 3 là kinh phí thực hiện chế độ, chính sách cho nhân sự. Người làm công tác tư vấn, nếu kiêm nhiệm, dễ rơi vào tình trạng "làm thêm nhưng không được ghi nhận" hoặc không có chuyên môn, nghiệp vụ cần thiết. Do đó, cần quy định chế độ phụ cấp, hoặc hướng tới có biên chế, vị trí việc làm chuyên trách để bảo đảm động lực.

Đưa ra giải pháp cho khó khăn về nhóm kinh phí này, bà Nguyễn Thị Việt Nga cho hay: Trong điều kiện ngân sách còn khó khăn, không phải địa phương nào cũng có thể đáp ứng đầy đủ ngay lập tức. Nhưng chúng ta có thể triển khai theo lộ trình, huy động thêm các nguồn lực xã hội hóa. Cần một văn bản quy phạm pháp luật, đưa ra khung quy định chung, tạo hành lang pháp lý về: Chế độ của nhân viên tư vấn học đường và công tác xã hội; Tỷ lệ nhân sự/số học sinh; Cơ chế kiểm định chất lượng, bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả công tác tư vấn, từ mức độ hài lòng của học sinh, phụ huynh… Qua đó giúp triển khai hiệu quả hơn, tạo động lực thu hút nhân sự có chuyên môn vào lĩnh vực vốn còn khá mới ở Việt Nam".

Cô Cao Phương Thao, Chuyên viên tâm lý Trường THCS&THPT Lương Thế Vinh (Hà Nội) khẳng định, năng lực chuyên môn là điều kiện tiên quyết, nhưng không phải yếu tố duy nhất. Chuyên viên tâm lý học đường cần phẩm chất nghề nghiệp, khả năng kết nối liên ngành, làm việc với hệ thống trường học và đặc biệt là sự kiên trì, bền bỉ. Quan trọng nhất là phải tạo dựng môi trường học an toàn, nơi học sinh được lắng nghe, thấu hiểu và hỗ trợ. Đặc biệt, công tác tâm lý cần theo hướng dự phòng: Lồng ghép kỹ năng quản lý cảm xúc, giải quyết xung đột trong chương trình học, tập huấn kỹ năng xử lý tình huống cho giáo viên. "Những hoạt động này giúp học sinh không chỉ nâng cao nhận thức mà còn được trải nghiệm kỹ năng thực tế, có kênh báo cáo ẩn danh và được hỗ trợ kịp thời. Nhờ vậy, nhiều mâu thuẫn nhỏ được giải quyết sớm, không để bùng phát thành bạo lực".

Để bảo đảm vận hành tốt tổ công tác tư vấn tâm lý học đường và công tác xã hội trong trường học, thầy Nguyễn Anh Tuyên, Trưởng phòng Công tác học sinh trường THCS&THPT Lương Thế Vinh (Hà Nội) đề xuất, nhà trường cần áp dụng giải pháp "kép": Vừa ứng dụng công nghệ, vừa có sự tham gia trực tiếp của thành viên tổ công tác tư vấn tâm lý học đường trong xử lý tình huống. Việc áp dụng công nghệ số vào công tác quản lý, hệ thống giúp nhà trường tích hợp toàn diện, từ thời khóa biểu, điểm danh, kế hoạch học tập cho đến hoạt động ngoại khóa. Đặc biệt, hệ thống camera giám sát bố trí ở nhiều khu vực, kết hợp sự hiện diện của giáo viên chủ nhiệm, giám thị và bảo vệ, giúp phát hiện và xử lý kịp thời mọi tình huống, cảnh báo sớm, phòng ngừa bạo lực học đường hiệu quả.