Giải pháp nào cho vấn đề tồn dư rác thải nhựa ở Việt Nam?

Tuệ Anh

Ảnh minh họa

Từ cam kết quốc tế đến hành động trong nước, Việt Nam đang hình thành hệ sinh thái tài chính xanh và mô hình sản xuất – tiêu dùng bền vững, hướng tới nền kinh tế không rác thải nhựa.

Thỏa thuận toàn cầu về nhựa: Thách thức và cơ hội

Sau Phiên họp lần thứ năm của Ủy ban Đàm phán Liên chính phủ (INC-5.2) về Thỏa thuận toàn cầu chấm dứt ô nhiễm nhựa, Việt Nam tiếp tục khẳng định vai trò chủ động trong nỗ lực toàn cầu chống ô nhiễm nhựa, thông qua các hành động cụ thể và hợp tác quốc tế sâu rộng.

Để chia sẻ kết quả đàm phán và thảo luận định hướng sắp tới, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) phối hợp với Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) Việt Nam thông qua Chương trình Đối tác Hành động Quốc gia về Nhựa (NPAP) đã tổ chức Hội thảo "Việt Nam đối với tiến trình sau Phiên INC-5.2 Thỏa thuận toàn cầu về ô nhiễm nhựa".

Phiên họp INC-5.2 diễn ra từ ngày 5–15/8/2025 tại Geneva (Thụy Sĩ) cho thấy các quốc gia vẫn còn khác biệt về phạm vi điều chỉnh và mức độ ràng buộc pháp lý. Dù chưa đạt thỏa thuận cuối cùng, Việt Nam vẫn kiên định với hướng đi giảm phát thải nhựa, thúc đẩy tái sử dụng và chuyển đổi sang mô hình sản xuất – tiêu dùng tuần hoàn.

Ông Vũ Đức Đam Quang, Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác Quốc tế (Bộ NN&MT), Trưởng đoàn Việt Nam tại INC-5.2, cho biết: "Việt Nam không chỉ tham gia đàm phán mà còn chủ động triển khai các hành động cụ thể trong nước, hoàn thiện chính sách, huy động nguồn lực và thúc đẩy các mô hình kinh tế tuần hoàn".

Hội thảo có sự tham gia của đại diện Bộ NN&MT, UNDP, WWF (Quỹ Quốc tế bảo vệ thiên nhiên), Pacific Environment (PE) và Nestlé Việt Nam. Các đại biểu thảo luận về những thách thức lớn trong xử lý rác thải nhựa tồn dư, đồng thời đề xuất các giải pháp tài chính, chính sách và công nghệ để hỗ trợ quá trình chuyển đổi xanh.

Theo ông Vũ Thái Trường, Trợ lý Đại diện thường trú UNDP Việt Nam, thách thức lớn cho Việt Nam hiện nay là thiết kế mô hình huy động và phân bổ nguồn lực công bằng, tránh chồng chéo với cơ chế khí hậu. Nhưng đây cũng là cơ hội để Việt Nam phát triển hệ sinh thái tài chính xanh cho kinh tế tuần hoàn nhựa, tạo việc làm xanh và thúc đẩy đổi mới sáng tạo".

Cũng đánh giá về thách thức, ông Hoàng Xuân Huy, Giám đốc đối ngoại WWF Việt Nam, chỉ ra nhiều thách thức Việt Nam đang đối mặt khi hướng tời thỏa thuận toàn cầu về ô nhiễm nhựa: chi phí cao đối với doanh nghiệp nhỏ, hạ tầng xử lý rác thải còn yếu, thiếu dữ liệu, nguy cơ mất việc làm trong khu vực phi chính thức và hạn chế về vật liệu thay thế nhựa. Tuy nhiên, ông Huy cho rằng thỏa thuận toàn cầu sẽ giúp Việt Nam xây dựng hệ thống minh bạch giám sát dòng chảy nhựa, hài hòa tiêu chuẩn thương mại và thu hút đầu tư xanh, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Tuy nhiên, ông nhấn mạnh, song song với thách thức, đây là một cơ hội lớn giúp Việt Nam chuyển mình, phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, và mang lại nhiều lợi ích cho kinh tế. Cụ thể là: Giúp Việt Nam đầu tư ở cấp quốc gia cho việc xây dựng một hệ thống toàn diện và minh bạch về dòng chảy nhựa, ô nhiễm, sản xuất và quản lý chất thải nhựa; Thúc đẩy thương mại và xuất khẩu, giúp doanh nghiệp Việt Nam phù hợp hơn với các chuẩn mực quốc tế, giảm rủi ro thương mại và tránh các rào cản xuất khẩu từ quy định các thị trường EU, Hoa Kỳ và ASEAN; Dòng vốn đầu tư xanh được thu hút, hỗ trợ chuyển đổi sang các vật liệu bền vững, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh. Nhìn thấy những điều đó, Việt Nam vẫn đang nỗ lực hướng tới thỏa thuận toàn cầu về ô nhiễm nhựa.

Doanh nghiệp và thể chế: Hành động đồng bộ

Đại diện khối doanh nghiệp, bà Lê Thị Hoài Thương, Giám đốc Đối ngoại Nestlé Việt Nam, khẳng định: "Doanh nghiệp vừa là nguyên nhân, nhưng cũng là giải pháp. Một hiệp ước toàn cầu sẽ giúp giảm chi phí tuân thủ, tạo sân chơi bình đẳng và gắn kết cam kết nhựa với mục tiêu phát thải ròng bằng 0".

Vì vậy, Nestlé Việt Nam hiện đã triển khai nhiều giải pháp: giảm sử dụng nhựa nguyên sinh, loại bỏ bao bì không cần thiết, tăng cường bao bì tái sử dụng, phát triển vật liệu thay thế và hỗ trợ hạ tầng thu gom – tái chế. Doanh nghiệp cũng đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về tiêu dùng xanh.

Bên cạnh đó, bà Thương cho rằng, Nhà nước cần có chính sách khuyến khích sáng tạo xanh, tạo động lực đầu tư hạ tầng, đồng thời ban hành khung pháp lý phù hợp cho từng ngành nghề nhằm thúc đẩy kinh tế tuần hoàn về nhựa.

"Để giải quyết tận gốc ô nhiễm nhựa, cần sự phối hợp đồng bộ giữa thể chế, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Mỗi bên đều có vai trò quan trọng trong việc chuyển đổi mô hình sản xuất và tiêu dùng bền vững", bà Hoài Thương nhấn mạnh thêm.

Dù chặng đường phía trước còn nhiều thách thức, các chuyên gia đều chung nhận định: Việt Nam đang đi đúng hướng trong mục tiêu tiến tới "không rác thải nhựa", với sự vào cuộc mạnh mẽ của Chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng.

Đồng quan điểm, đại diện Cục Môi trường (Bộ NN&MT) cho biết, Việt Nam cần chủ động chuẩn bị trước khi Thỏa thuận toàn cầu về nhựa được thông qua, nhằm đảm bảo khả năng thích ứng và hội nhập hiệu quả trong quá trình thực thi.

Điều quan trọng hiện nay là phải cải thiện thể chế và khung pháp lý trong nước theo hướng giảm phát thải nhựa, cụ thể là quy định rõ tỷ lệ phần trăm nhựa tái chế trong sản phẩm, xây dựng lộ trình cắt giảm nhựa dùng một lần, tăng cường kiểm soát bao bì nhựa và thúc đẩy thị trường nguyên liệu tái chế.

Cùng với đó, Việt Nam cũng cần đánh giá, rà soát lại các quy định hiện hành về quản lý môi trường và rác thải nhựa, điều chỉnh cho phù hợp với xu hướng quốc tế, nhằm bảo đảm năng lực đàm phán và thực thi các cam kết toàn cầu trong tương lai.

Dù chặng đường phía trước còn nhiều thách thức, các chuyên gia đều thống nhất rằng Việt Nam đang đi đúng hướng trong mục tiêu tiến tới "không rác thải nhựa", với sự vào cuộc mạnh mẽ của Chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng.