Góp ý Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng XIV: Chú trọng chính sách phát triển văn hóa số và công nghiệp văn hóa

Trong bài tham luận về Những điểm mới trong dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV, PGS.TS Bùi Hoài Sơn đã nêu bật những điểm mới của Đảng về văn hóa trong Dự thảo Văn kiện so với các kỳ Đại hội trước và một số ý kiến góp ý để hoàn thiện Dự thảo văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV.

Những điểm mới của Đảng về văn hóa trong Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV

PGS.TS Bùi Hoài Sơn nêu rõ: Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV (Dự thảo) về văn hóa đã cho thấy nhiều điểm mới đáng chú ý, tiếp nối tinh thần của Đại hội XIII nhưng đồng thời có sự bổ sung, nhấn mạnh sâu sắc hơn, từ việc xác định hệ giá trị quốc gia và con người thời kỳ mới, đến phát triển văn hóa số, công nghiệp văn hóa và coi văn hóa là sức mạnh mềm của quốc gia; thể hiện bước phát triển quan trọng trong tư duy lý luận và định hướng hành động của Đảng về văn hóa, con người.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn khái quát những điểm mới cơ bản trong Dự thảo:

Một là, văn hóa chính thức được xác lập vị trí ngang tầm với kinh tế, chính trị và xã hội. Nếu ở các kỳ Đại hội trước, văn hóa thường được nhắc tới như "nền tảng tinh thần của xã hội" thì lần này, Dự thảo khẳng định văn hóa phải trở thành trụ cột phát triển ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội.

Hai là, hệ giá trị Việt Nam được cụ thể hóa thành một cấu trúc đồng bộ với nền văn hóa. Dự thảo xác định rõ ràng một hệ giá trị toàn diện gồm: hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam đồng bộ với "xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc". Đây là lần đầu tiên Đảng nhấn mạnh khung hệ giá trị có tính hệ thống và đồng bộ với nền văn hóa, làm căn cứ để vận dụng, triển khai vào thực tiễn cuộc sống.

Ba là, đưa văn hóa số và công nghiệp văn hóa vào trọng tâm nghị quyết. Đây là điểm mới nổi bật so với Đại hội XIII, khi văn hóa số còn là khái niệm khá mờ nhạt. Sự bổ sung này thể hiện tầm nhìn thực tế: muốn xây dựng con người Việt Nam toàn diện, không thể bỏ qua môi trường sống và sáng tạo của giới trẻ – đó chính là không gian mạng và kinh tế sáng tạo.

Bốn là, văn kiện đề ra sự tích cực hợp tác và quảng bá văn hóa ra thế giới khi nhấn mạnh: "Chủ động, tích cực hợp tác, quảng bá hình ảnh đất nước, giá trị văn hoá và con người Việt Nam ra thế giới". Quan điểm này cũng phù hợp với phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm: "Đầu tư cho văn hóa là đầu tư cho tương lai, cho "mạch nguồn" sức mạnh dân tộc".

Năm là, nhấn mạnh vai trò chủ thể của con người trong quá trình phát triển. Dự thảo không chỉ coi con người là mục tiêu cuối cùng, mà còn là trung tâm, chủ thể, nguồn lực chủ yếu của phát triển. Quan điểm này kế thừa nhưng đồng thời phát triển xa hơn so với Đại hội XIII. Nó nhấn mạnh rằng con người Việt Nam toàn diện - với trí tuệ, đạo đức, thể chất, bản lĩnh và khát vọng - chính là yếu tố quyết định thành bại của công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Như vậy, có thể thấy những điểm mới trong Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV về văn hóa đều nhằm mục tiêu nâng tầm văn hóa và con người thành trụ cột chiến lược, cụ thể hóa hệ giá trị, đối diện thẳng thắn với thách thức mới như văn hóa số, đồng thời gắn văn hóa với ngoại giao và sức mạnh mềm quốc gia. Đây chính là sự khác biệt rõ rệt so với các văn kiện trước, cho thấy bước phát triển về tư duy và tầm nhìn của Đảng trong giai đoạn hiện nay.

Một số góp ý để hoàn thiện văn kiện

Dù Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV về văn hóa có nhiều điểm mới quan trọng, vẫn cần tiếp tục hoàn thiện để thực sự trở thành định hướng chiến lược, có tính khả thi cao. PGS.TS Bùi Hoài Sơn nêu ra góp ý để hoàn thiện văn kiện:

Một là, cần cụ thể hóa hơn nữa hệ giá trị Việt Nam thời kỳ mới. Việc xác lập 4 nhóm giá trị: quốc gia, văn hóa, gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam là một bước tiến lớn, song chưa làm rõ nội hàm. Bên cạnh đó, văn kiện cần bổ sung lộ trình triển khai, cơ chế giám sát, cũng như cách đưa hệ giá trị này đi vào thực tiễn. Ví dụ, việc tích hợp hệ giá trị vào chương trình giáo dục phổ thông, đưa vào phong trào thi đua "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa", hay truyền thông qua báo chí, mạng xã hội cần được quy định rõ. Nếu không có thiết kế cụ thể, những hệ giá trị này rất dễ dừng lại ở khẩu hiệu.

Hai là, phải có giải pháp rõ ràng để khắc phục tình trạng đầu tư cho văn hóa chưa tương xứng. Thực tế nhiều năm qua, tỷ lệ ngân sách dành cho văn hóa vẫn ở mức rất thấp. Trong khi đó, văn kiện lại nhấn mạnh "đầu tư cho văn hóa là đầu tư cho tương lai, cho mạch nguồn sức mạnh dân tộc" - đúng như Tổng Bí thư Tô Lâm từng khẳng định.

Ba là, cần có chính sách mạnh mẽ hơn cho phát triển văn hóa số và công nghiệp văn hóa. Dự thảo đã đề cập văn hóa số và công nghiệp văn hóa, song vẫn còn chung chung. Trong bối cảnh mạng xã hội đang trở thành "không gian sinh hoạt chính" của giới trẻ, cần có một bộ quy tắc ứng xử trên không gian mạng để hình thành chuẩn mực mới, đồng thời khuyến khích sáng tạo các nội dung tích cực. 

Với công nghiệp văn hóa, văn kiện nên xác định rõ những ngành ưu tiên (phim ảnh, âm nhạc, thiết kế, thời trang, trò chơi trực tuyến, du lịch văn hóa…) và đưa ra cơ chế hỗ trợ cụ thể như tín dụng, thuế, bảo hộ bản quyền, hạ tầng số. Nếu không, khái niệm công nghiệp văn hóa sẽ chỉ dừng lại ở khẩu hiệu, khó trở thành động lực thực sự.

Bốn là, cần làm rõ cơ chế trọng dụng nhân tài, phát huy vai trò của các lực lượng sáng tạo. Trí thức, văn nghệ sĩ, doanh nhân và thanh niên được coi là lực lượng tiên phong trong xây dựng và lan tỏa hệ giá trị, nhưng trong văn kiện, chính sách dành cho họ còn khá mờ nhạt. Văn kiện cần bổ sung cơ chế đào tạo, bồi dưỡng, trọng dụng, bảo vệ bản quyền sáng tạo, khuyến khích sự dấn thân của giới trẻ trong lĩnh vực công nghiệp sáng tạo. Điều này phù hợp với tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm: "Chúng ta cần một đội ngũ trí thức và văn nghệ sĩ không chỉ có tài năng, mà còn có trách nhiệm xã hội, có tinh thần phụng sự Tổ quốc và nhân dân".

Năm là, cần cụ thể hóa chiến lược ngoại giao văn hóa và xây dựng sức mạnh mềm quốc gia. Văn kiện cần đề cập mạnh mẽ hơn tới việc xây dựng thương hiệu văn hóa quốc gia, tổ chức các sự kiện văn hóa - nghệ thuật tầm quốc tế, tăng cường sự hiện diện của Việt Nam trong các mạng lưới sáng tạo toàn cầu của UNESCO. Điều này vừa quảng bá hình ảnh quốc gia, vừa khẳng định bản sắc trong hội nhập, đúng với tinh thần Tổng Bí thư Tô Lâm đã nói: "Văn hóa càng phải đi trước một bước, soi đường, dẫn dắt, bồi đắp bản lĩnh, củng cố niềm tin, hình thành năng lực mềm quốc gia" .

Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn những góp ý này đều nhằm làm cho văn kiện không chỉ có giá trị định hướng, mà còn có tính hành động cao, đủ sức chuyển hóa thành cơ chế, chính sách cụ thể, từ đó đi vào đời sống nhân dân và trở thành sức mạnh nội sinh thực sự cho sự phát triển đất nước.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh thêm: Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV về văn hóa đã thể hiện rõ bước chuyển biến này khi lần đầu tiên đặt văn hóa ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội; hệ thống hóa đầy đủ hệ giá trị Việt Nam; nhấn mạnh vai trò của văn hóa số, công nghiệp văn hóa. 

Tuy nhiên, để Nghị quyết thực sự phát huy hiệu quả, chúng ta cần cụ thể hóa hơn nữa các mục tiêu, xây dựng cơ chế, chính sách và nguồn lực đi kèm. Văn hóa chỉ thực sự đi vào cuộc sống khi hệ giá trị trở thành chuẩn mực ứng xử hằng ngày; khi ngân sách cho văn hóa được phân bổ hợp lý; khi công nghiệp văn hóa được đầu tư để trở thành ngành kinh tế mũi nhọn; khi trí thức, văn nghệ sĩ, doanh nhân và thanh niên có môi trường sáng tạo và cống hiến; và khi ngoại giao văn hóa trở thành kênh quan trọng nâng tầm vị thế quốc gia.