GS Hồ Thụy Trang: Kể chuyện chiến tranh bằng âm thanh trong phim "Địa đạo"

Từ nước Pháp, nhà văn Quyên Gavoye (Q.G) đã có dịp trò chuyện với GS Hồ Thụy Trang xung quanh quá trình làm nhạc bộ phim này cũng như về công việc và cuộc sống hiện tại của bà tại Paris, Pháp.

Q.G: Chào chị Hồ Thụy Trang, thực ra không cần phải giới thiệu nhiều về chị bởi chị là một trong số những nghệ sĩ Việt đang sinh sống tại nước ngoài được công chúng trong nước biết đến. Tuy nhiên, chị có thể nói qua vài lời về cuộc sống tại Pháp để độc giả có thể hiểu hơn về công việc của chị?

Hồ Thụy Trang: Vâng! Tôi đã có trên 50 năm trong ngành và trên 50 năm ôm đàn tranh đi khắp thế giới. Thụy Trang tốt nghiệp ở nhạc viện Sài Gòn hay còn gọi là Nhạc viện thành phố Hồ Chí Minh, sau đó giảng dạy một thời gian trong các trường học, các cung văn hóa thiếu nhi.

Sau khi sang Pháp, mặc dù cuộc sống không mấy dễ dàng để theo ngành nghề của mình nhưng Thụy Trang không thể quên được cây đàn nên mình tự nhủ phải thật cố gắng.

Thụy Trang thành lập một nhóm nhỏ gồm năm người bạn đến từ nhiều quốc gia khác nhau và đi lưu diễn khắp châu Âu để không quên nghề và không bõ công học tập. Ban nhạc Tiếng Tơ Đồng được thành lập từ đó (năm 2000). Ban đầu, Tiếng Tơ Đồng chỉ gồm vài cây đàn tranh, dần dần chúng tôi tạo được tiếng vang. Đến năm 2025, Tiếng Tơ Đồng đã sống được một phần tư thế kỷ với số lượng các thành viên lên tới 80 người, từ 5 tuổi đến 85 tuổi. Và đây là điều hạnh phúc nhất của Thụy Trang. Mình đã cố gắng hết sức tạo niềm tin để lan truyền văn hóa Việt Nam, cho những người bạn bản xứ thấy được cái đẹp của văn hóa Việt Nam thông qua các làn điệu dân ca.

Q.G: Nhân dịp này, tôi xin gửi lời chúc mừng sinh nhật lần thứ 25 của Tiếng Tơ Đồng. Và mới đây, chị lại có thêm tin vui, bộ phim "Địa Đạo: Mặt trời trong bóng tối" hiện rất thành công tại Việt Nam. Là người tham gia làm nhạc phim, chị có cảm xúc thế nào khi được Clovis Schneider mời tham gia vào dự án này?

Hồ Thụy Trang: Cảm xúc thật lạ, vui, ngạc nhiên đan xen với một chút lo lắng khi tôi nhận lời mời thu nhạc cho phim Việt Nam, sản xuất tại Việt Nam và do đạo diễn Việt Nam thực hiện.

Trong phòng thu, trước mắt tôi là hình ảnh của những đoạn phim mà tôi phải ứng tấu. Góc máy quay thật đẹp, ánh sáng tuyệt vời đã cho tôi rất nhiều cảm hứng để tạo những âm thanh khá "quái dị". Theo tôi, hình ảnh tạo cảm hứng cho nhạc sĩ và âm nhạc làm tăng giá trị cho hình ảnh. Tôi đã hóa thân mình vào với nhân vật trong "Địa Đạo", sự ngột ngạt và tâm trạng luôn hồi hộp, chờ đợi... Nhiều lúc đã làm tôi nổi gai ốc khi tạo ra âm thanh lo lắng, quyết đoán và rồi thả lỏng...

Thật ra, Clovis Schneider đã dùng phần sáng tác của tôi, hay nói cách khác là âm thanh, dữ liệu của 3 loại nhạc cụ mà tôi ứng tấu để liên kết lại với nền nhạc của anh ta, cuối cùng là 1 đoạn nhạc hoàn chỉnh. Nói nôm na, tôi là người cung cấp đủ gia vị, thịt cá và Clovis là đầu bếp giỏi để có thể mời các bạn thưởng thức món ăn ngon.

Q.G: Cũng là một Việt kiều sinh sống lâu năm tại Pháp, tôi có rất ít cơ hội để xem những bộ phim trong nước, những bộ phim về đề tài lịch sử lại càng hiếm trừ những phim có thể tìm thấy trên các nền tảng số, chị đã lấy cảm hứng như thế nào khi chơi những âm hưởng đó?

Hồ Thụy Trang: Trong phim "Địa Đạo" có sử dụng giai điệu là sáng tác của Vincent Nguyễn (Nguyễn Công Phương Nam), tôi chỉ cần thổi vào đó chất Nam bộ bằng những nốt hoa mỹ và luyến láy mà thôi.

Trước năm 2000, tôi đã từng làm nhạc phim tài liệu khi còn ở Sài Gòn.

Định cư tại Pháp, tôi có nhiều cơ hội làm nhạc cho kịch, truyện kể bằng tiếng Pháp nên việc ứng tấu hay sáng tác những giai điệu ngắn đối với tôi không quá khó khăn. Chỉ là có cảm hứng hay không mà thôi, nghệ sĩ mà. Hay nói cách khác, hình ảnh trong phim của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên đã cho tôi rất nhiều cảm xúc để ứng tấu. Cám ơn thật nhiều!

Q.G: Trong một cuộc trò chuyện về âm nhạc trong phim, Clovis Schneider từng nói: "Từng nét nhạc, giai điệu trong Địa Đạo cũng phải toát lên hiện thực khốc liệt của chiến tranh. Đó là lý do tại sao phim đem lại cảm giác chân thật và ngột ngạt như mọi người đang ở hầm và chiến đấu cùng những người lính du kích". Điều gì khiến chị ấn tượng nhất trong lần hợp tác này với Clovis Schneider?

Hồ Thụy Trang: Nhạc cụ Việt Nam, thường khi ở bên nhà thì tôi sử dụng nhạc cụ đó để thể hiện giai điệu hay tính năng của nhạc cụ đó. Nhưng khi sang nước ngoài, tôi có một may mắn được làm việc với những người không biết nhiều về nhạc cụ của mình và giúp họ cảm nhận chúng, nhờ đó tôi có những bứt phá rất độc đáo. Họ bảo tôi tạo ra một tiếng gì đó nghe thật ghê rợn thì tôi phải tìm kiếm trên cây đàn của mình để tạo ra một âm thanh gì đó mà trong khi ở trong nước không làm bao giờ. Đó là bởi vì bình thường tôi chỉ dùng đàn để tạo ra những giai điệu mượt mà hay những làn điệu dân ca chứ hoàn toàn không tạo ra kịch tính.