Gửi gắm ước vọng no đủ trong Lễ hội Cầu mùa dân tộc Sán Chay ở Thái Nguyên

Mỗi độ xuân về, khi những thửa ruộng bậc thang bắt đầu ánh lên sắc xanh mướt của mùa gieo trồng mới, đồng bào dân tộc Sán Chay ở xã Vô Tranh, tỉnh Thái Nguyên lại rộn ràng chuẩn bị cho một nghi lễ thiêng liêng - Lễ hội Cầu mùa. 

Đây không chỉ là nghi thức tâm linh cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, mà còn là dịp cộng đồng tụ họp, thắt chặt tình làng nghĩa xóm và truyền trao những giá trị văn hóa được lưu giữ qua nhiều thế hệ.

Đã thành thông lệ, Lễ hội Cầu mùa được bà con nơi đây tổ chức vào ngày mùng 2 tháng 2 Âm lịch hằng năm. 

Được Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia năm 2018, Lễ hội Cầu mùa của người Sán Chay được tổ chức hằng năm sau Tết Nguyên đán, mang đậm dấu ấn bản sắc và chiều sâu tín ngưỡng nông nghiệp.

Mỗi mùa Lễ hội, bà con trong xã đã tất bật chuẩn bị, người lo lễ vật, người dọn dẹp đình làng, nhóm trai đinh được chọn để thịt lợn, chế biến đồ lễ. Tất cả tạo nên một không khí hối hả mà ấm áp, cho thấy sự gắn kết của cả cộng đồng trong việc gìn giữ nghi lễ truyền thống.

Trước khi tiến hành lễ, Chủ tén - người giữ vai trò thầy cúng, kiểm tra kỹ lưỡng các bàn thờ, nhạc cụ, đạo cụ và đặc biệt là bộ tranh cổ gồm 28 tờ. Đây là vật phẩm không thể thiếu, bao gồm tranh Ngọc Hoàng, tranh chiếu mệnh và nhiều bức tranh phản ánh thế giới quan tín ngưỡng của người Sán Chay.

Lễ cúng gồm các lễ vật đặc trưng: xôi, gà, chân giò, đầu lợn (hoặc khấu đuôi, lòng lợn đã chín), rượu, trầu cau cùng mâm bánh sừng bò, bánh lẳng - những loại bánh truyền thống mang ý nghĩa cầu phúc, cầu lộc.

Khi lễ vật đã sẵn sàng, các trai đinh theo phân công bê mâm lễ tiến vào đình làng, dẫn đầu là Chủ tén. Mâm lễ được đặt ngay ngắn trước gian chính của đình trước khi dâng lên ban thờ và miếu thổ địa. Sau ba tiếng trống vang lên, nghi lễ chính thức bắt đầu.

Bà con trong xã tất bật chuẩn bị cho Lễ hội cầu mùa

Trong khoảng một giờ đồng hồ, lời khấn của Chủ tén vang vọng nơi gian đình cổ, hòa cùng mùi hương trầm và khói nghi ngút. Nội dung bài cúng là sự tri ân tổ tiên, báo cáo những việc nhân dân đã làm trong năm qua và gửi gắm ước vọng: lúa đầy nhà, gà đầy sân, người dân bình yên, hạnh phúc, no đủ.

Không chỉ mang ý nghĩa tâm linh, Lễ hội Cầu mùa còn có tiềm năng lớn để phát triển thành sản phẩm du lịch văn hóa độc đáo của xã Vô Tranh. Những yếu tố như không gian lễ hội truyền thống, các nghi thức cổ, ẩm thực bản địa và sinh hoạt cộng đồng là "chất liệu vàng" để xây dựng các tour trải nghiệm mùa xuân, du lịch nông nghiệp - văn hoá.

Việc bảo tồn lễ hội cũng góp phần làm phong phú đời sống tinh thần, gìn giữ bản sắc người Sán Chay và lan tỏa những giá trị nguyên bản đến du khách trong và ngoài tỉnh.

Chủ tén báo cáo những việc nhân dân đã làm trong năm qua và gửi gắm ước vọng: lúa đầy nhà, gà đầy sân, người dân bình yên, hạnh phúc, no đủ.

Trong bối cảnh du lịch Thái Nguyên đang hướng tới mô hình phát triển bền vững dựa trên văn hóa bản địa, Lễ hội Cầu mùa của xã Vô Tranh cho thấy sức sống mạnh mẽ của di sản và khả năng trở thành điểm nhấn thu hút du khách. Giữ gìn lễ hội không chỉ là gìn giữ quá khứ, mà còn là cách để địa phương mở ra những hướng đi mới, phát triển kinh tế từ chính nét văn hóa truyền thống lâu đời.

Tại Lễ hội Cầu mùa, du khách còn được thưởng thức điệu múa Tắc Xình, những bài hát giao duyên Sình ca, hát Sấng Cọ; tung còn, múa sạp... và tham gia các trò chơi dân gian. Lễ hội Cầu mùa khép lại khi bà con Sán Chay mời khách cùng dự bữa cơm đoàn kết, ấm áp với những lời chúc cho một năm bình an, hạnh phúc.

"Xã Vô Tranh kỳ vọng phát triển Lễ hội Cầu mùa của đồng bào Sán Chay trở thành sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng, xây dựng hình ảnh địa phương là không gian văn hóa - sinh thái, cộng đồng của người Sán Chay gắn với thương hiệu Chè Vô Tranh, có tên trên bản đồ du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái" - bà Đỗ Thanh Bình nhấn mạnh.