Hiếm muộn và ngại sinh: Bài toán khó cho việc tăng dân số

Đưa một đứa trẻ đến với thế giới chưa bao giờ dễ dàng, nhất là khi cha mẹ nào cũng khao khát mang lại cuộc sống tốt nhất cho con. Liệu hiếm muộn và ngại sinh có phản ánh áp lực thời đại? Và làm sao để cân bằng giữa giá trị truyền thống của việc có con với những thách thức kinh tế, tâm lý hôm nay?

Sợi dây kết nối

Trong tâm thức người Việt, con cái không chỉ là "trái ngọt" của hôn nhân mà còn là nguồn hạnh phúc, niềm tự hào, và sự tiếp nối thế hệ. Một gia đình có tiếng trẻ con cười đùa là biểu tượng của sự viên mãn, là nơi ông bà, cha mẹ tìm thấy ý nghĩa sau những ngày dài mệt mỏi.

Theo một khảo sát, 68% người Việt xem việc có con là yếu tố quan trọng để duy trì hạnh phúc gia đình. Con cái mang lại sự gắn kết: những bữa cơm rộn ràng, những lần cả nhà quây quần dạy con, hay niềm vui khi thấy con lớn lên. Một bà mẹ ở Hà Nội chia sẻ: "Nghe con gọi 'mẹ' là quên hết mệt nhọc. Con là lý do tôi cố gắng mỗi ngày."

Hơn nữa, con cái còn là "tài sản" tinh thần và vật chất. Ở Việt Nam, con cái thường là chỗ dựa cho cha mẹ khi về già. Nhưng liệu vai trò này của con cái có đang bị lung lay trong xã hội hiện đại? Và khi cha mẹ đặt kỳ vọng cao vào việc mang lại cuộc sống tốt nhất cho con, họ phải đối mặt với những áp lực gì?

Hiếm muộn và ngại sinh đe dọa cơ cấu dân số

Hiếm muộn - tình trạng không thể thụ thai sau 1 năm quan hệ đều đặn không tránh thai – đang trở thành nỗi đau của nhiều gia đình. Theo WHO, tại Việt Nam, 7,7% cặp vợ chồng đối mặt với vô sinh, với nguyên nhân chia đều: 40% từ nữ (buồng trứng đa nang, tắc vòi trứng), 40% từ nam (tinh trùng yếu, giãn tĩnh mạch thừng tinh), 10% từ cả hai, và 10% không rõ lý do. Đáng lo ngại, hơn 50% trường hợp hiếm muộn là người dưới 30 tuổi, do lối sống hiện đại: stress công việc, tiếp xúc hóa chất, hút thuốc, rượu bia...

Hiếm muộn không chỉ là nỗi đau sinh học. Áp lực từ gia đình, xã hội - với những câu hỏi như "Bao giờ có con?" - khiến nhiều cặp đôi rơi vào căng thẳng, thậm chí trầm cảm. Chi phí điều trị như thụ tinh trong ống nghiệm (IVF, 70-100 triệu đồng/lần) là gánh nặng lớn, trong khi tỷ lệ thành công chỉ 40-50%. Liệu xã hội có đang đặt quá nhiều kỳ vọng vào việc "phải có con"? Và các cặp đôi hiếm muộn có được hỗ trợ đủ để theo đuổi giấc mơ làm cha mẹ?

Song song với hiếm muộn, xu hướng ngại sinh đang tăng ở đô thị. Tỷ lệ sinh tại Việt Nam giảm từ 2,1 con/phụ nữ (2005) xuống 1,96 (2023), theo Tổng cục Thống kê. Nhiều cặp đôi trẻ chọn không sinh con vì áp lực kinh tế: nhà ở đắt đỏ (giá thuê trung bình 5-10 triệu đồng/tháng ở Hà Nội), chi phí nuôi con (3-5 triệu đồng/tháng/trẻ), và sự nghiệp cạnh tranh. Ngoài ra, lo ngại về biến đổi khí hậu, bất ổn xã hội cũng khiến nhiều người chùn bước.

Đưa một đứa trẻ đến thế giới chưa bao giờ dễ dàng. Cha mẹ hiện đại không chỉ muốn có con, mà còn muốn con được học trường tốt, ăn uống đủ chất, và có tương lai ổn định. Chi phí giáo dục (10-20 triệu đồng/năm/trẻ ở trường tư), y tế, và hoạt động ngoại khóa khiến nhiều người e ngại.

Con cái là sợi dây gắn kết gia đình, nhưng hiếm muộn và bỏ sinh con đang làm lung lay giá trị truyền thống. Với tỷ lệ sinh giảm, Việt Nam đối mặt nguy cơ già hóa dân số: đến 2050, 25% dân số sẽ trên 60 tuổi, gây áp lực lên hệ thống an sinh xã hội. Hiếm muộn làm tăng nhu cầu điều trị IVF, nhưng chi phí cao tạo bất bình đẳng: chỉ gia đình khá giả mới có cơ hội làm cha mẹ. Ngược lại, xu hướng ngại sinh thách thức quan niệm "hôn nhân phải có con," nhưng cũng làm sâu sắc cảm giác cô lập của các cặp đôi hiếm muộn, những người khao khát có con nhưng bất lực.

Con cái là món quà, nhưng đưa con đến thế giới cần sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Một xã hội văn minh là nơi mọi lựa chọn - có con hay không - đều được tôn trọng và hỗ trợ.