Nguy hại từ thói quen “ăn” thuốc lào của phụ nữ dân tộc Mường

Những người phụ nữ dân tộc Mường hút thuốc lào

Xã Vũ Bình (huyện Lạc Sơn, Hoà Bình) nằm cách thành phố Hòa Bình (tỉnh Hòa Bình) hơn 50km. Đây là một xã miền núi thuộc vùng thấp của huyện Lạc Sơn với dân tộc Mường chiếm đa số (hơn 84%). Chính vì vậy, tại xã Vũ Bình, những phong tục, tập quán của đồng bào dân tộc Mường đã in sâu vào đời sống sinh hoạt của người dân địa phương. Trong đó, có thể kể đến việc phụ nữ hút thuốc lào. 

Khác với một số địa phương khác, người Mường ở Hòa Bình sử dụng loại ống điếu to (còn gọi là điếu ục) để làm dụng cụ hút thuốc lào thay vì loại ống điếu nhỏ. Đến xã Vũ Bình, người ta dễ dàng bắt gặp hình ảnh những người phụ nữ ngồi ôm ống điếu "ăn" thuốc lào. 

Cũng tại xã Vũ Bình, có một địa điểm từ lâu đã được gắn với hình ảnh những người phụ nữ hút thuốc lào. Đó là chợ Lâm Hóa.

Lâm Hóa là chợ lớn nhất của xã Vũ Bình, họp theo phiên, vào các thứ 2, thứ 4, thứ 6 và Chủ nhật. Không chỉ phục vụ người dân trong xã, chợ Lâm Hóa còn được người dân các vùng lân cận như xã Ân Nghĩa, Tân Mỹ… thường xuyên tới mua sắm. Nơi đây bán các mặt hàng tạp hóa, nhu yếu phẩm phục vụ cho đời sống của người dân và đặc biệt là thuốc lào.

Ở xã Vũ Bình, thuốc lào từ lâu đã là thứ không thể thiếu trong đời sống của những người phụ nữ dân tộc Mường. Họ đùa rằng, đi làm đồng, nếu quên nước thì được chứ không được quên cái điếu, không có vài điếu thuốc lào thì làm việc không nổi. Và một trong những địa điểm mà những người phụ nữ ghé lại sau quãng đường dài di chuyển tới chợ Lâm Hóa là những địa điểm bày bán thuốc lào để "làm vài điếu cho đỡ nhạt miệng".

Theo tục lệ, trong nhóm ngồi hút thuốc, ai ít tuổi hơn phải vê thuốc cho vào điếu rồi châm đóm mời người lớn tuổi hút trước. Cả nhóm hút chung một điếu theo vòng tròn cho đến khi hết thuốc mới ve điếu mới. Khi ngồi hút thuốc lào cùng nhau, những người phụ nữ Mường chia sẻ với nhau những câu chuyện về gia đình, đời sống xã hội. Chẳng những thế mà người ta vẫn thường hay nói, những địa điểm bán thuốc lào ở chợ Lâm Hóa là nơi giao lưu, giãi bày tâm sự của chị em phụ nữ.

Bà Bùi Thị Nhưng (người dân tộc Mường ở xã Vũ Bình) cho biết, tục hút thuốc lào của người dân tộc Mường đã được duy trì từ rất lâu đời và ăn sâu và văn hóa của người dân nơi đây. "Trước kia, khi còn nhỏ, thấy các cụ hút thuốc lào rồi nhả khói lên không trung thấy đẹp quá nên tôi tập hút. Ban đầu hút còn bị sặc thậm chí là không thở được nhưng dần thành nghiện, bây giờ thì không bỏ được", bà Nhưng chia sẻ.

Người phụ nữ này cũng chia sẻ thêm, đồng bào dân tộc Mường thường phải dậy sớm để đi làm trên đồi, trên nương do đó để chống lại cơn buồn ngủ, không có gì hiệu quả bằng việc "ăn" vài điếu thuốc lào. "Dưới xuôi người ta hay uống cà phê, uống trà để tỉnh ngủ nhưng trên này chúng tôi làm gì có nên chủ yếu phải dùng đến thuốc lào", bà Nhưng nói. Bà cũng cho biết thêm, dẫu biết tác hại của hút thuốc nhưng không bỏ được vì đã trót nghiện thuốc hơn 20 năm.

Biết có hại cho sức khỏe nhưng không bỏ được

Cũng là một trong những người có thâm niên hút thuốc lào, bà Bùi Thị Chiện (người dân tộc Mường ở xã Vũ Bình) cho biết qua các thông tin tuyên truyền trên báo đài, bà Chiện nhận thức rõ được tác hại của việc hút thuốc lào tới sức khỏe. Tuy nhiên, theo người phụ nữ này, sau 2 lần thử cai thuốc nhưng không thành công nên bà Chiện chấp nhận sống chung với thuốc lào.

"Cách đây 5 năm trước, sau một trận ốm, thấy hô hấp yếu nên tôi đã thử bỏ thuốc lào. Tuy nhiên sau khi người khỏe lại, tôi lại tiếp tục hút và đến giờ thì nói thật là không thể bỏ được", bà Chiện chia sẻ.

Theo bà Chiện, thời điểm hiện tại, mỗi khi ra đồng, ngoài việc đem theo những đồ dùng cần thiết thì thứ không thể thiếu của bà là bộ ống điếu và thuốc lào. Bà Chiện bảo, mỗi khi làm mệt, nên bờ nghỉ ngơi, hút điếu thuốc lào là người tỉnh táo, khỏe lại ngay và có thể làm thêm được cả tiếng đồng hồ nữa. "Tuy nhiên, khi quên mang thuốc đi thì người uể oải và không thể làm việc tiếp được", bà Chiện cho biết.

Lãnh đạo UBND xã Vũ Bình cho biết, trên địa bàn xã có 2.667 hộ với tổng 11.674 nhân khẩu. Trong đó: dân tộc Mường là 9.883 nhân khẩu, dân tộc Kinh là 1.741 nhân khẩu, dân tộc khác là 50 nhân khẩu.

Vị này cho biết hút thuốc lào đã là phong tục có từ rất lâu của đồng bào dân tộc Mường ở xã Vũ Bình. "Trước kia, phần đa phụ nữ đều biết hút thuốc lào nhưng đến thời điểm hiện tại, phong tục này chỉ còn tồn tại ở những người phụ nữ trung hoặc cao tuổi. Việc hút thuốc lào của phụ nữ thời trước phần nhiều do đặc thù công việc, phong tục, tập quán của người dân tộc. Với lớp người trẻ tuổi, do làm việc, học tập ở các nơi khác nên suy nghĩ tiến bộ nên số lượng người hút giảm đáng kể", lãnh đạo xã Vũ Bình chia sẻ.

Cũng theo vị này, lực lượng cán bộ y tế xã cũng kết hợp tuyên truyền, phân tích tác hại của hút thuốc lào, thuốc lá trong các cuộc họp, gặp măt. Tuy nhiên, xã không cấm đoán vì đây là thói quen của từng người dân và cũng là một nét văn hóa của đồng bào dân tộc.