TPHCM: Hoàn thiện "thước đo" tiêu chí gia đình hạnh phúc

Ngày 30/12, tại phường Sài Gòn, Ban Văn hóa - Xã hội (HĐND TPHCM) phối hợp với Sở Văn hóa và Thể thao và Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia TPHCM tổ chức hội thảo khoa học “Nâng cao hiệu quả thực hiện Bộ tiêu chí xây dựng gia đình hạnh phúc tại TPHCM”.

Tham dự hội thảo có gần 150 đại biểu là lãnh đạo thành phố, đại diện các sở, ban, ngành, đoàn thể; các giáo sư, nhà khoa học, chuyên gia, nhà quản lý trong các lĩnh vực văn hóa học, xã hội học, tâm lý học, gia đình và phát triển con người… trên địa bàn thành phố.

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Huỳnh Thanh Nhân, Phó Chủ tịch HĐND TPHCM, cho biết: Năm 2021, UBND TPHCM đã phê duyệt Đề án "Nghiên cứu xây dựng tiêu chí đánh giá gia đình hạnh phúc giai đoạn 2021-2030", với 05 tiêu chí cốt lõi: ứng xử trong gia đình; điều kiện vật chất; điều kiện tinh thần; giáo dục; y tế và chăm sóc sức khỏe. 

TPHCM là địa phương đầu tiên trong cả nước triển khai Bộ tiêu chí xây dựng gia đình hạnh phúc, một bước đi có ý nghĩa tiên phong, thể hiện tư duy đổi mới trong quản lý xã hội và phát triển con người.

Sau gần 5 năm triển khai, Bộ tiêu chí xây dựng gia đình hạnh phúc từng bước đi vào đời sống, không chỉ góp phần nâng cao nhận thức, mà còn thúc đẩy những thay đổi tích cực trong hành vi, lối sống và mối quan hệ gia đình – cộng đồng. Nhiều địa phương đã vận dụng linh hoạt, sáng tạo, xem Bộ tiêu chí như một công cụ thiết thực để gắn kết cộng đồng, phòng ngừa các nguy cơ xã hội và nâng cao chất lượng sống của người dân.

Tuy nhiên, trong bối cảnh xã hội không ngừng biến đổi, công tác triển khai Bộ tiêu chí vẫn còn những hạn chế nhất định. Nhận thức về vai trò của gia đình ở một bộ phận người dân, đặc biệt là giới trẻ, chưa thật sự đầy đủ; công tác tuyên truyền chưa đồng đều, chưa đi vào chiều sâu. Việc đo lường và đánh giá mức độ hạnh phúc gia đình còn thiếu các công cụ định lượng khoa học, chủ yếu dựa vào cảm tính…

Vậy nên hội thảo tập trung đánh giá khách quan những kết quả đạt được, chỉ ra những khó khăn, vướng mắc sau quá trình triển khai đồng thời trao đổi cơ sở lý luận, kinh nghiệm thực tiễn trong đo lường và đánh giá hạnh phúc gia đình, qua đó đề xuất các giải pháp khoa học, khả thi nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thực hiện Bộ tiêu chí trong thời gian tới.

Tại hội thảo, các tham luận đã nhấn mạnh việc xây dựng gia đình hạnh phúc không phải là nhiệm vụ riêng lẻ của lĩnh vực văn hóa - xã hội, mà là một nội dung cốt lõi trong chiến lược phát triển con người, xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới.

Nhiều tham luận đã chỉ ra những thách thức nổi bật như: quy mô hộ gia đình thu nhỏ, mức sinh thấp, kết hôn muộn, tỷ lệ ly hôn gia tăng, sự đa dạng văn hóa do nhập cư và tác động mạnh mẽ của công nghệ số. Đây vừa là thách thức vừa đặt ra yêu cầu đổi mới tư duy trong xây dựng và đo lường các tiêu chí gia đình hạnh phúc, theo hướng linh hoạt, thích ứng và phản ánh đúng thực tiễn đô thị đặc thù.

Để gia tăng hiệu quả thực hiện Bộ tiêu chí xây dựng gia đình hạnh phúc tại TPHCM, các đại biểu còn tập trung chỉ ra nhiều giải pháp thực tế.

PGS.TS. Đỗ Ngọc Anh, Giảng viên cao cấp, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Văn hóa TPHCM,  nhận định: "Để bảo vệ và nuôi dưỡng hạnh phúc gia đình, cần có những giải pháp đồng bộ, trong đó việc xây dựng và hoàn thiện bộ tiêu chí/chỉ số gia đình hạnh phúc giữ vai trò quan trọng. Bộ tiêu chí này không chỉ giúp đánh giá một cách khách quan mức độ hạnh phúc của các gia đình, mà quan trọng hơn còn định hướng để các thành viên cùng rèn luyện, điều chỉnh hành vi, hướng tới những chuẩn mực của gia đình hạnh phúc trong quá trình chung sống".

PGS.TS. Đỗ Ngọc Anh đề xuất một số tiêu chí cụ thể cần quan tâm bổ sung để đánh giá mức độ gia đình hạnh phúc cả trên phương diện khách quan và chủ quan. Có thể kể đến như quan hệ gia đình: Mức độ gắn bó giữa vợ - chồng, cha mẹ - con cái, ông bà - cháu; sự chia sẻ, lắng nghe, tin tưởng lẫn nhau; tần suất các hoạt động chung như ăn cơm, trò chuyện, đi chơi; sự phân chia công việc gia đình giữa các thành viên; mức độ cân bằng giữa công việc và gia đình (thời gian dành cho gia đình, chính sách nghỉ chăm con, chăm sóc cha mẹ…); Thu nhập ổn định; điều kiện nhà ở phù hợp; khả năng nuôi dạy con cái và chăm sóc người cao tuổi; thu nhập bình quân đầu người; tình trạng sở hữu nhà ở…

Tương tự, PGS.TS. Phan Anh Tú, Trưởng khoa Văn hóa học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia TPHCM, nhấn mạnh: "Tôi cho rằng, điều quan trọng là chúng ta cần tập trung vào những mục tiêu cốt lõi, đơn giản, dễ hiểu để người dân dễ tiếp cận và thực hiện. Đó là phát triển đời sống vật chất một cách thiết thực, đồng thời nâng cao đời sống tinh thần và tăng cường sự gắn kết, hài hòa giữa gia đình với xã hội. 

Việc triển khai cũng cần được thực hiện song song với công tác tuyên truyền, giáo dục, đặc biệt là trong trường học, để học sinh, sinh viên hiểu và hình thành nhận thức sớm về các giá trị gia đình. Trong quá trình này, cần có đội ngũ cán bộ đủ năng lực và kinh nghiệm để hướng dẫn người dân thực hiện các tiêu chí. Đồng thời, cần kết hợp với công nghệ để hỗ trợ việc theo dõi, đánh giá và lan tỏa mô hình hiệu quả hơn".

Phát biểu tại chương trình, GS.TS Trần Ngọc Thêm đề xuất nhiều giải pháp cả trước mắt và lâu dài. Về giải pháp trước mắt, cần rà soát, chỉnh sửa bộ tiêu chí theo hướng tinh gọn, đủ ý, dễ nhớ và dễ thực hiện.

Về giải pháp lâu dài, cần thay đổi cách tiếp cận dựa trên hai nguyên tắc. Thứ nhất, không đo hạnh phúc bằng đạo đức mà bằng khả năng sống tốt và nụ cười. Khi các thành viên luôn tươi cười và nắm chặt tay nhau, ngay cả khi kinh tế khó khăn, đó là chỉ số chắc chắn nhất của tình yêu và hạnh phúc. Nguyên tắc thứ 2 là không chuẩn hoá, hành chính hoá đời sống gia đình mà đa dạng hoá đời sống trên cơ sở nguyên tắc thứ nhất.

"Về cách làm, cần chuyển trọng tâm từ việc "đếm tiêu chí" để công nhận gia đình hạnh phúc sang xây dựng chính sách và tạo điều kiện để các gia đình có thể sống hạnh phúc. Theo đó, giảm xếp loại, tăng hỗ trợ; giảm áp đặt chuẩn mực đạo đức, tăng dịch vụ xã hội; giảm kiểm tra, tăng trao quyền. Trọng tâm là phát triển một hệ sinh thái chính sách, dịch vụ và phúc lợi nhằm giúp mỗi gia đình chủ động kiến tạo hạnh phúc theo hoàn cảnh và lựa chọn riêng của mình", GS.TS Trần Ngọc Thêm nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, hội thảo còn tiếp nhận 73 bài viết toàn văn, phản ánh sự đa dạng của các tiếp cận nghiên cứu liên ngành và thực tiễn triển khai Bộ tiêu chí tại cơ sở.

Kết quả hội thảo là cơ sở khoa học và thực tiễn quan trọng để các cơ quan chức năng nghiên cứu, hoàn thiện chính sách, nâng cao hiệu quả triển khai Bộ tiêu chí xây dựng gia đình hạnh phúc; qua đó góp phần xây dựng gia đình hạnh phúc, hiện thực hóa mục tiêu xây dựng TPHCM trở thành "Thành phố Hạnh phúc" trong giai đoạn phát triển mới.