Huổi Ho xóa bỏ định kiến, mở đường cho phát triển bền vững

Tất cả là kết quả của quá trình tuyên truyền, vận động với sự đồng hành bền bỉ của tổ chức Hội Phụ nữ. Huổi Ho đang trở thành minh chứng sinh động cho cách tiếp cận đúng đắn trong xóa bỏ định kiến giới và thúc đẩy phát triển bền vững ngay từ cơ sở.

Hệ lụy từ định kiến giới ăn sâu

Cách trung tâm xã Mường Mươn, huyện Mường Chà (tỉnh Điện Biên) khoảng 8km đường núi, bản Huổi Ho nép mình giữa đại ngàn. Là nơi sinh sống của 44 hộ dân tộc Mông với gần 250 nhân khẩu, Huổi Ho bao đời nay sống dựa vào thiên nhiên – lấy rẫy làm lương thực, lấy rừng làm nguồn sống, lấy ruộng bậc thang làm chỗ dựa sinh kế. Những nếp nhà gỗ đơn sơ nằm lưng chừng núi, con đường đất đỏ trơn trượt khi mưa đến, những khuôn mặt sạm nắng của người dân cần mẫn - tất cả tạo nên bức tranh mộc mạc mà đậm chất vùng cao.

Thế nhưng, vẻ bình dị ấy lại che giấu một thực tế nhức nhối: những định kiến giới đã ăn sâu vào đời sống, chi phối cách ứng xử, phân vai và quyết định cơ hội của mỗi người. Ở Huổi Ho, chuyện nam nắm quyền, nữ phục tùng được xem là lẽ đương nhiên. Người đàn ông là chủ nhà, chủ rẫy, chủ mọi quyết định lớn nhỏ trong gia đình. Người phụ nữ - dù đảm đang, chịu thương, chịu khó - vẫn bị xem là người "không có tiếng nói", quanh quẩn nơi bếp núc, rẫy nương và gánh trên vai những trách nhiệm không tên.

Chính từ sự phân biệt ấy, hàng loạt hệ lụy xã hội nảy sinh và kéo dài như một vòng luẩn quẩn: tảo hôn, hôn nhân cận huyết, trẻ em bỏ học, bạo lực gia đình, trầm cảm - và tột cùng là tự tử bằng lá ngón. Những hành vi này là biểu hiện của một hệ thống định kiến kéo lùi cơ hội phát triển của cả cộng đồng. Năm 2022, chỉ riêng Huổi Ho đã ghi nhận 11 cặp vợ chồng tảo hôn và hôn nhân cận huyết - phần lớn kết hôn khi còn vị thành niên, không có hiểu biết đầy đủ về pháp luật hay sức khỏe sinh sản. Bên cạnh đó là 7 trẻ em - đa phần là bé gái - phải nghỉ học vì gia đình không khuyến khích tiếp tục đi học, hoặc buộc phải ở nhà phụ việc, trông em, lấy chồng sớm. Nặng nề hơn cả là 2 trường hợp phụ nữ trẻ tự tử bằng lá ngón - loại cây mọc nhiều trên sườn đồi, có độc tố chết người, và vẫn được xem như "lối thoát tuyệt vọng" khi mâu thuẫn gia đình trở nên bế tắc.

Những con số ấy không chỉ là những dấu vết của bất bình đẳng, mà là lời cảnh tỉnh rõ ràng: định kiến không chỉ ngăn trở cơ hội, mà còn có thể cướp đi tương lai, tuổi thơ, thậm chí là sinh mạng của phụ nữ và trẻ em. Định kiến giới - tưởng chừng vô hình - nhưng lại in hằn lên từng trang đời, từng nếp nghĩ, từng lựa chọn sống còn của người dân nơi đây.

Trong bối cảnh đó, năm 2022, Huổi Ho đã có một bước đi quan trọng: thành lập Tổ truyền thông cộng đồng - một mô hình mang tính "phá rào" trong tư duy. Đây không chỉ là hoạt động mang tính hình thức, mà là khởi đầu của một cuộc đối thoại bình đẳng, nơi cả phụ nữ và nam giới cùng được nghe - được nói - được thay đổi. Huổi Ho, kể từ đó, bắt đầu một hành trình mới: hành trình tự chữa lành định kiến bằng chính nội lực cộng đồng.

Sức mạnh thay đổi đến từ cộng đồng

Tổ truyền thông cộng đồng bản Huổi Ho ra đời trong khuôn khổ "Dự án 8 - Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết các vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em", do Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam triển khai. Tổ gồm 8 thành viên, trong đó có 7 nam và 1 nữ, đều là những người có uy tín trong cộng đồng như Bí thư Chi bộ, Trưởng bản, và đại diện các tổ chức đoàn thể. Tổ được thành lập theo quyết định của Ủy ban Nhân dân (UBND)xã Mường Mươn và quy chế hoạt động của tổ cũng được UBND ban hành. Ngay sau khi ra đời, các thành viên tổ được Ban Tuyên giáo Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam tập huấn kỹ năng tổ chức và triển khai các hoạt động truyền thông. Mục tiêu lớn nhất của tổ là thay đổi nhận thức của người dân về bình đẳng giới, xóa bỏ những định kiến lạc hậu, đồng thời nâng cao nhận thức về quyền lợi của phụ nữ và trẻ em trong cộng đồng.

Từ năm 2022 đến năm 2025, Tổ truyền thông cộng đồng bản Huổi Ho đã tổ chức 5 sự kiện truyền thông lớn, thu hút gần 300 lượt người tham gia. Các sự kiện này tập trung vào những vấn đề thiết yếu như thay đổi định kiến giới trong phân chia công việc gia đình, ngăn chặn tự tử bằng lá ngón, phòng chống trẻ em bỏ học và đẩy lùi tệ nạn ma túy. Bên cạnh đó, tổ còn thực hiện 30 buổi truyền thông nhóm nhỏ, lồng ghép khéo léo vào các cuộc họp bản và sinh hoạt đoàn thể, với hơn 200 lượt người tham gia.

Để đảm bảo thông điệp đến được với mọi người, các hoạt động truyền thông được tổ chức linh hoạt, sử dụng song ngữ tiếng Việt và tiếng H'Mông - ngôn ngữ mẹ đẻ của người dân nơi đây. Không chỉ dừng lại ở lời nói, tổ còn tận dụng các phương tiện trực quan như pano, phướn, standee, và tờ rơi để truyền tải thông điệp một cách sinh động, dễ hiểu. Những hình ảnh minh họa về một gia đình hạnh phúc, nơi vợ chồng cùng chia sẻ công việc, hay những câu chuyện thành công của phụ nữ vùng cao được in trên tờ rơi đã dần thấm sâu vào suy nghĩ của người dân.

Hoạt động của Tổ truyền thông cộng đồng không chỉ xuất phát từ thực tiễn mà còn được định hướng bởi các nghị quyết của Đảng và quy định pháp luật của Nhà nước. Một trong những văn bản quan trọng làm nền tảng là Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về công tác dân tộc. Nghị quyết nhấn mạnh nhiệm vụ "tăng cường công tác bình đẳng giới, nâng cao vị thế của phụ nữ dân tộc thiểu số", một định hướng phù hợp với thực trạng của bản Huổi Ho. Ngoài ra, Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 về chính sách phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số và miền núi cũng đề ra mục tiêu "xóa bỏ các hủ tục, tập quán lạc hậu, thúc đẩy bình đẳng giới".

Ở cấp địa phương, Đảng bộ tỉnh Điện Biên và huyện Mường Chà đã ban hành các nghị quyết cụ thể về phát triển kinh tế - xã hội, trong đó lồng ghép nội dung về bình đẳng giới và hỗ trợ phụ nữ, trẻ em vùng dân tộc thiểu số. Những nghị quyết này không chỉ là kim chỉ nam mà còn là động lực để tổ triển khai các hoạt động một cách bài bản, hiệu quả.

Về mặt pháp luật, các hoạt động của tổ được hỗ trợ bởi nhiều quy định quan trọng. Luật Bình đẳng giới năm 2006, tại Điều 10, quy định rõ: "Nhà nước có chính sách hỗ trợ phụ nữ vùng dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn". Đây là cơ sở pháp lý căn cốt để tổ vận động các nguồn lực hỗ trợ phụ nữ bản Huổi Ho. Ngoài ra, Luật Phòng chống bạo lực gia đình năm 2007 bảo vệ quyền lợi của phụ nữ và trẻ em trước các hành vi bạo lực trong gia đình, một vấn đề từng xảy ra ở bản. Trong khi đó, Luật Trẻ em năm 2016 đảm bảo quyền được học tập và phát triển toàn diện của trẻ em, đặc biệt là trẻ em gái, giúp tổ có căn cứ để thuyết phục các gia đình cho con em quay lại trường học.

Sự đồng bộ giữa chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước đã tạo ra một hành lang vững chắc, giúp Tổ truyền thông cộng đồng bản Huổi Ho triển khai công việc hiệu quả, đồng thời nhận được sự ủng hộ tích cực từ chính quyền địa phương và các tổ chức đoàn thể.

Sau 4 năm hoạt động từ 2022 đến 2025, những kết quả mà Tổ truyền thông cộng đồng bản Huổi Ho đạt được thực sự đáng ghi nhận. Thông qua các hoạt động tuyên truyền, vận động nhổ bỏ cây lá ngón được tổ chức thường niên kết hợp cung cấp thông tin về hậu quả của hành vi dùng lá ngón tự tử, số người tự tử bằng lá ngón đã giảm hẳn. Không còn trẻ em bỏ học, khi các gia đình được vận động đưa trẻ, đặc biệt là trẻ em gái, trở lại trường. Số cặp vợ chồng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống đã giảm (từ 11 cặp năm 2022, năm 2025 không có cặp nào) nhờ những buổi truyền thông nâng cao nhận thức về tác hại của tập quán này. Kinh tế của bản cũng có bước chuyển biến khi số hộ nghèo giảm từ 44 hộ năm 2022 xuống 31 hộ năm 2025, cho thấy phụ nữ được trao quyền và tham gia tích cực hơn vào lao động sản xuất. Đặc biệt, số hội viên Hội Phụ nữ tăng từ 29 người (năm 2022) lên 45 người (năm 2025), thể hiện sự tham gia ngày càng đông đảo của phụ nữ trong các hoạt động cộng đồng.

Những con số này không chỉ là kết quả tích cực mà còn là minh chứng sống động cho sự thay đổi trong nhận thức của người dân bản Huổi Ho. Các thành viên tổ đã tiên phong làm gương bằng cách thực hiện bình đẳng giới trong chính gia đình mình, chia sẻ công việc nhà với vợ, khuyến khích con gái đi học, và tạo điều kiện cho phụ nữ tham gia các hoạt động xã hội. Từ những hành động nhỏ ấy, giá trị tích cực đã lan tỏa khắp bản, từng bước phá vỡ những định kiến cố hữu.

Trường hợp của bản Huổi Ho cho thấy Tổ truyền thông cộng đồng là một mô hình hiệu quả trong việc xóa bỏ định kiến giới ở vùng dân tộc thiểu số. Thành công của tổ đến từ sự kết hợp giữa chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước và thực tiễn địa phương; từ sự tham gia của những người có uy tín trong cộng đồng và từ việc sử dụng các phương pháp truyền thông phù hợp với văn hóa, ngôn ngữ bản địa. Quan trọng hơn, việc khuyến khích phụ nữ và trẻ em gái tự tin bày tỏ ý kiến, tham gia vào các quyết định cộng đồng đã tạo ra sự thay đổi từ bên trong, mang tính bền vững và lâu dài.

Tổ truyền thông cộng đồng bản Huổi Ho không chỉ là một câu chuyện thành công của riêng bản mà còn là một tấm gương sáng cho các vùng dân tộc thiểu số khác. Với sự hỗ trợ từ các nghị quyết của Đảng, quy định pháp luật, và nỗ lực không ngừng của các thành viên tổ, bản Huổi Ho đã tự tay phá nhổ định kiến, mở ra một tương lai tươi sáng hơn cho phụ nữ và trẻ em. Đây là mô hình tiêu biểu, xứng đáng được nhân rộng để góp phần xây dựng một xã hội công bằng, văn minh và tiến bộ ở những vùng đất còn nhiều khó khăn.