Kinh nghiệm cung cấp dịch vụ thiết yếu cho phụ nữ và trẻ em bị bạo lực

2 năm TPHCM ghi nhận gần 800 trường hợp "trẻ em sinh ra trẻ em"

Là trung tâm kinh tế - xã hội năng động của Việt Nam, TPHCM đã đạt được nhiều thành tựu phát triển quan trọng. Tuy nhiên, thành phố vẫn đang đối mặt với những thách thức dai dẳng liên quan đến bất bình đẳng giới và bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em.

Mô hình một cửa đầu tiên của TPHCM được đặt tại Bệnh viện Hùng Vương. Tại đây, người bị hại được tiếp cận miễn phí các dịch vụ thiết yếu tại một địa điểm duy nhất - bao gồm chăm sóc y tế, hỗ trợ tâm lý và tư vấn pháp lý - mà không phải đối mặt với sự phức tạp và phân tán của hệ thống hiện nay. 

Theo báo cáo từ Bệnh viện Hùng Vương, chỉ trong 2 năm vận hành, mô hình đã hỗ trợ, can thiệp và cung cấp dịch vụ kịp thời cho 224 trường hợp phụ nữ, trẻ em gái chưa thành niên và trẻ em là nạn nhân của bạo lực, xâm hại tình dục (trong số này có 194/224 trường hợp trẻ em dưới 16 tuổi mang thai và sinh con, chiếm tỉ lệ 86,61% "trẻ em sinh ra trẻ em").

Đồng thời cùng thời điểm vận hành mô hình, còn ghi nhận thêm 1.009 trường hợp đến khám và điều trị tại bệnh viện (trong đó có 798 trường hợp "trẻ em sinh ra trẻ em", và 211 trẻ vị thành niên kế hoạch hóa gia đình) không sử dụng dịch vụ do mô hình cung cấp vì nhiều lý do khác nhau.

Những con số này phản ánh một thực trạng đáng lo ngại tại Việt Nam. Theo nghiên cứu quốc gia năm 2019 do Bộ Nội vụ (trước đây là Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội), Cơ quan Thống kê quốc gia (trước đây là Tổng cục Thống kê) và UNFPA thực hiện, cứ ba phụ nữ thì có hai người từng bị bạo lực thể chất và/hoặc tình dục gây ra bởi bạn đời. Đáng chú ý, có đến 90% nạn nhân không tìm kiếm sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương.

Ông Nguyễn Văn Dũng, Phó Chủ tịch UBND TPHCM, nhận định: "Những con số trên phản ánh thực trạng đáng lo ngại về bạo lực giới ngay tại một đô thị lớn như TPHCM. Bạo lực không chỉ để lại hậu quả nặng nề về thể chất và tinh thần cho nạn nhân mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến cơ hội phát triển cá nhân, sự ổn định gia đình và sự phát triển bền vững của xã hội. Việc giải quyết đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa các ngành, các cấp, đặc biệt trong bối cảnh thành phố đang tái cơ cấu hành chính và mở rộng địa bàn sau sáp nhập".

Nhân rộng mô hình một cửa 

Từ những bài học, kinh nghiệm thực tiễn, UBND TPHCM vừa thành lập thêm mô hình một cửa hỗ trợ phụ nữ, trẻ em và người bị bạo lực, xâm hại tại các bệnh viện Nhi đồng 1, Nhi đồng Thành phố và Chấn thương Chỉnh hình. Như vậy, đến nay, TPHCM đã có 4 mô hình một cửa.

Bên cạnh các mô hình tại TPHCM, các cơ quan Liên Hợp Quốc tại Việt Nam cũng đã hỗ trợ phát triển và thí điểm nhiều mô hình một cửa khác như Ngôi nhà Ánh Dương, Ngôi nhà bình yên và mô hình tại Bệnh viện Nhi Trung ương. Những mô hình này hiện đang cung cấp dịch vụ tích hợp cho phụ nữ và trẻ em là nạn nhân của bạo lực và xâm hại tại TPHCM, Hà Nội, Đà Nẵng, Quảng Ninh và Thanh Hóa.

Đại diện 3 cơ quan LHQ, ông Matt Jackson - Trưởng đại diện UNFPA tại Việt Nam - nhấn mạnh: "Bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em không chỉ là vi phạm quyền con người, mà còn là một loại 'thuế ẩn' đối với phát triển. Nó làm tiêu hao hệ thống y tế, giảm tỷ lệ tham gia lao động, hạn chế tiềm năng con người và phá vỡ nền tảng của hòa bình và thịnh vượng. Nếu Việt Nam muốn phát huy hết tiềm năng kinh tế và xã hội của mình, chấm dứt bạo lực phải là ưu tiên hàng đầu. Đây không phải là một chi phí, mà là chất xúc tác cho tăng trưởng bền vững và bao trùm."

Đại diện của UN Women, UNICEF và UNFPA cũng tái khẳng định cam kết mạnh mẽ trong việc tiếp tục đồng hành cùng TPHCM và các thành phố khác của Việt Nam triển khai và vận hành mô hình này, nhằm góp phần bảo vệ và thúc đẩy quyền của phụ nữ và trẻ em.

Từ kinh nghiệm cung cấp dịch vụ thiết yếu cho phụ nữ và trẻ em bị bạo lực, ông Nguyễn Văn Dũng nhấn mạnh, trước thực trạng bạo lực giới diễn ra ở nhiều môi trường như gia đình, trường học, nơi làm việc, không gian công cộng và trên không gian mạng, không một cơ quan hay địa phương nào có thể giải quyết vấn đề này một cách đơn lẻ. Cần có sự phối hợp liên ngành và liên cấp để đưa ra các giải pháp hiệu quả và bền vững."

Đồng quan điểm, bà Lương Thị Hải Anh, Phó Vụ trưởng Vụ Công tác thanh niên và Bình đẳng giới (Bộ Nội vụ), cho rằng, để duy trì và nhân rộng được mô hình cần có rất nhiều yếu tố, quan trọng nhất là sự quan tâm vào cuộc sát sao của UBND TPHCM đối với hoạt động này. Đồng thời, mô hình thành công còn là nhờ sự vào cuộc của tất cả các cơ quan tham mưu của thành phố, các tổ chức chính trị xã hội, sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế, tổ chức phi chính phủ...

Bà Shelley Casey (chuyên gia Úc) cũng chia sẻ kinh nghiệm quốc tế khi vận hành mô hình một cửa hỗ trợ phụ nữ và trẻ em với 5 tiêu chí chính cần thực hiện để đảm bảo mô hình thành công. Ông Nguyễn Sinh Huy, đại diện Ngôi nhà Ánh Dương (Quảng Ninh), cũng đã giới thiệu về mô hình nhà tạm lánh đang triển khai tại Quảng Ninh với sự hỗ trợ của UBND tỉnh về cơ chế, chính sách chi trả tài chính hỗ trợ nạn nhân.