"Lá chắn xanh" trước làn khói thuốc

Những mối nguy lặng lẽ đang len lỏi vào học đường

Tại xã Trường Sơn, tỉnh Bắc Ninh, cô Lê Thị Hà, giáo viên Trường THCS Vô Tranh, chia sẻ nỗi trăn trở thường trực: "Hiện nay, tình trạng sử dụng thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá thế hệ mới như thuốc lá điện tử trong học sinh tuy chưa phổ biến nhưng đang có xu hướng gia tăng, tiềm ẩn nhiều nguy cơ".

Theo cô Hà, các em học sinh dễ dàng tiếp cận thuốc lá qua mạng xã hội, các kênh trực tuyến và đặc biệt là từ sự rủ rê của bạn bè. Các sản phẩm thuốc lá điện tử được "ngụy trang" dưới dạng cây bút, hộp sữa, thỏi son... cùng hàng ngàn hương vị hoa quả khiến học sinh không cảm nhận được mức độ nguy hiểm. "Một bộ phận học sinh còn ngộ nhận rằng thuốc lá điện tử vô hại vì không có mùi hôi như thuốc lá truyền thống. Đây là nhận thức hết sức sai lầm", cô nhấn mạnh.

Không chỉ vậy, việc thiếu sự giám sát chặt chẽ từ gia đình, cùng với sự yếu kém trong chế tài xử lý hành vi buôn bán, quảng cáo thuốc lá điện tử trên mạng khiến công tác phòng ngừa gặp không ít khó khăn.

Thực tế tại địa phương cho thấy, nhiều em học sinh vẫn âm thầm thử hút thuốc lá điện tử ngay trong nhà vệ sinh trường học, hoặc đem theo trong cặp sách như một món đồ chơi. Thiết bị nhỏ gọn, mùi hương dễ lẫn với kẹo cao su hay nước hoa khiến giáo viên và phụ huynh khó phát hiện.

Em Trương Minh Huân, học sinh lớp 9A4, người dân tộc Sán Dìu, đồng hành cùng cô Hà trong các hoạt động tuyên truyền phòng chống thuốc lá cho biết: "Em thấy hiện tượng học sinh sử dụng thuốc lá điện tử bắt đầu xuất hiện ở một số bạn trong trường, chủ yếu là do tò mò hoặc bị rủ rê. Tuy không phổ biến, nhưng đây là vấn đề đáng lo ngại vì ảnh hưởng đến sức khỏe và học tập".

Trước thách thức đó, Trường THCS Vô Tranh đã chủ động triển khai nhiều hoạt động đa dạng nhằm nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi và tạo môi trường học đường lành mạnh.

Cô Hà chia sẻ, ngoài việc tuyên truyền trực quan bằng pano, áp phích, tờ rơi, nhà trường đã lồng ghép nội dung phòng chống thuốc lá vào các môn học như Sinh học, Giáo dục công dân. Các buổi sinh hoạt lớp, diễn đàn, tọa đàm được tổ chức thường xuyên, giúp học sinh không chỉ hiểu mà còn có cơ hội thảo luận, thể hiện chính kiến về vấn đề này.

Một sáng kiến đặc biệt của trường là thành lập "Đội tuyên truyền măng non". Ban đầu chỉ là nhóm nhỏ chia sẻ thông tin, dần dần, với sự hỗ trợ của thầy cô, các em đã tổ chức nhiều hoạt động sáng tạo như tiểu phẩm hài, vẽ tranh cổ động, phát động thử thách "7 ngày không khói thuốc".

"Chúng em còn tổ chức các cuộc thi thiết kế poster với chủ đề "Nói không với thuốc lá". Qua các hoạt động này, mọi người dễ hiểu hơn về tác hại của thuốc lá và cảm thấy gần gũi với thông điệp mà nhóm muốn truyền tải", Minh Huân chia sẻ.

Khi học sinh trở thành "đại sứ không khói thuốc"

Điều đáng quý là không ít em học sinh đã trở thành người truyền cảm hứng cho chính gia đình mình. Một em học sinh trong trường, sau khi được học về tác hại của thuốc lá, đã kiên trì vận động bố từ bỏ thuốc lá. Cuối cùng, người cha đã đồng ý cai thuốc - một chiến thắng thầm lặng nhưng có ý nghĩa lớn trong công cuộc phòng chống thuốc lá từ gốc.

"Chúng tôi tin rằng khi học sinh trở thành đại sứ không khói thuốc trong chính gia đình, cộng đồng sẽ lan tỏa được những thay đổi bền vững", cô Hà nói.

Một đặc điểm quan trọng trong công tác tuyên truyền ở khu vực đồng bào dân tộc thiểu số là phải linh hoạt và gần gũi với văn hóa bản địa. Cô Hà nhấn mạnh: "Không thể áp dụng một mô hình chung cho tất cả. Các chương trình cần 'may đo' phù hợp với từng cộng đồng".

Tại Trường THCS Vô Tranh, ngoài tiếng Việt, các tài liệu tuyên truyền còn được dịch sang tiếng dân tộc, hình ảnh minh họa là các nhân vật quen thuộc, bối cảnh là bản làng, ruộng nương. Những buổi kể chuyện dân gian được lồng ghép với nội dung về tác hại của thuốc lá. "Thay vì dọa nạt, chúng tôi kể chuyện, tổ chức sân khấu hóa, thi hò vè, vẽ tranh... để các em chủ động tiếp nhận thông tin", cô Hà chia sẻ.

Bên cạnh đó, việc huy động già làng, trưởng bản và những người có uy tín trong cộng đồng đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Ở nhiều nơi, lời nói của thầy cô không bằng lời dặn của ông bà trong bản. Các mô hình "Trường học không khói thuốc" được xây dựng tại đây không chỉ là cam kết ký tên mà là hệ sinh thái học đường lành mạnh - nơi học sinh được tham gia câu lạc bộ văn nghệ, thể thao, được tạo điều kiện để phát triển đam mê và giảm dần sự tò mò với những sản phẩm độc hại.

Giáo viên chủ nhiệm cũng đóng vai trò then chốt, không chỉ trong việc giám sát mà còn là người đồng hành, lắng nghe và hướng dẫn các em lựa chọn lối sống tích cực. Trong khi đó, các tổ chức Đoàn, Đội trong nhà trường giữ vai trò "kích hoạt" phong trào, tổ chức sự kiện, tạo sân chơi lành mạnh và nuôi dưỡng tinh thần trách nhiệm cộng đồng cho học sinh.

Cô Hà nhấn mạnh: "Thuốc lá điện tử là mối đe dọa mới. Nhưng nếu chúng ta có đủ kiên trì, sáng tạo và sự đồng lòng giữa nhà trường - phụ huynh - học sinh - cộng đồng, thì chúng ta hoàn toàn có thể đẩy lùi nó".

Em Trương Minh Huân cũng bày tỏ hy vọng: "Em mong sẽ có thêm nhiều hoạt động để các bạn học sinh hiểu rõ hơn và không bị cuốn theo xu hướng nguy hiểm này. Chúng em có thể thay đổi được điều gì đó, bắt đầu từ chính ngôi trường của mình".