Lào Cai: Cô đỡ thôn bản mang thông tin đến với người dân

Hủ tục vẫn còn

Năm 2011, sau khi hoàn thành khóa đào tạo, chị Thào Thị Pà (sinh năm 1994), dân tộc Mông ở thôn Pờ Sì Ngài (xã Bản Xèo, tỉnh Lào Cai) trở về quê hương nhận nhiệm vụ làm cô đỡ thôn bản.

Những ngày đầu, con đường vào bản đầy gian nan khi mùa mưa lũ quét trơn trượt, mùa đông sương mù dày đặc, xe cộ không thể đi lại, chỉ còn những lối mòn quanh co men theo sườn núi. Ở nơi ấy, chuyện phụ nữ sinh con tại nhà vẫn còn và chỉ cần một tai biến nhỏ thôi cũng có thể cướp đi mạng sống của cả mẹ lẫn con.

Điều khiến chị Pà trăn trở hơn cả không phải chỉ là sự thiếu thốn y tế, mà là những hủ tục ăn sâu trong nhận thức: tin vào cúng bái, tin rằng "mẹ, bà ngày xưa đẻ ở nhà đều an toàn cả".

Vậy là chị Pà bắt đầu hành trình gieo tri thức vào từng mái nhà nhỏ giữa núi rừng. Chị đi bộ đến từng hộ có phụ nữ mang thai, ngồi trò chuyện, kiên trì giải thích về lợi ích của việc khám thai định kỳ, về sự an toàn khi sinh nở ở cơ sở y tế có bác sĩ và máy móc hỗ trợ.

"Có những gia đình tôi phải đến nhiều lần, ngồi đến tận khuya mới thuyết phục được. Chỉ cần một bà mẹ chịu thay đổi thôi, công sức của mình cũng xứng đáng", chị nhớ lại.

Một trong những kỷ niệm khiến chị xúc động nhất là trường hợp sản phụ Thào Thị Dế. Chồng và mẹ chồng kiên quyết không cho chị Dế đến trạm y tế vì "3 lần trước vẫn đẻ ở nhà có sao đâu".

Chị Pà cùng chồng đến nhà chị Dế nhiều lần, kể cho họ nghe những ca tai biến mà chị từng chứng kiến, năn nỉ, thuyết phục bằng tất cả sự kiên trì và lòng thương người. Cuối cùng, gia đình đồng ý với điều kiện chính chị phải là người trực tiếp đưa sản phụ đi sinh.

Hôm ấy, giữa con đường núi sương phủ dày, chị Pà đã đưa người mẹ trẻ vượt qua khó khăn đến với trạm y tê. Khi tiếng khóc chào đời vang lên trong phòng sinh, chị chỉ lặng lẽ mỉm cười. "Bao nhiêu lo lắng tan biến hết, chỉ còn lại niềm hạnh phúc khó tả", chị nói.

Giờ đây, ở Pờ Sì Ngài, 80% phụ nữ mang thai đã đi khám thai định kỳ, 70% sinh nở có cán bộ y tế hỗ trợ, và 90% mẹ con được chăm sóc sau sinh. Mỗi con số ấy, với Thào Thị Pà, là một dấu chân, một giọt mồ hôi và cả một niềm tin rằng tri thức thật sự có thể vượt núi, để gieo mầm hạnh phúc nơi bản làng xa xôi.

Những bước chân tiếp nối

Ở xã Bản Lầu cách Pờ Sì Ngài vài dãy núi, hành trình cung cấp thông tin về y tế vẫn được những cô đỡ thôn bản tiếp tục bằng tất cả nhiệt huyết. Chị Lục Thị Lỳ (SN 1988), dân tộc Nùng ở thôn Na Vai là một trong số đó.

Năm 2019, sau khi hoàn thành khóa đào tạo, chị trở về quê, nhận nhiệm vụ làm cô đỡ kiêm y tế thôn bản. Khi ấy, con đường dẫn lên Na Vai còn đầy đá gồ ghề, mùa mưa lũ quét khiến xe máy thường xuyên sa lầy, mùa đông mây phủ kín lối.

Ở nơi mà thông tin về y tế còn là điều xa xỉ, chuyện phụ nữ mang thai chỉ đi khám 1 - 2 lần, hay sinh con trên chiếc chiếu cạnh bếp vẫn là tập quán quen thuộc.

"Lúc đó, tôi tự nhủ nếu không đến tận nhà, không kiên trì giải thích thì bà con sẽ không thay đổi được", chị kể. Vậy là những ngày nối tiếp nhau, chị Lỳ lặng lẽ băng qua suối, men theo sườn đồi, đến từng gia đình có phụ nữ mang thai để trò chuyện, tư vấn. Chị vừa nói vừa chỉ dẫn họ nhận biết các dấu hiệu bất thường, tư vấn dinh dưỡng cho mẹ và trẻ. Không chỉ vậy, chị còn lồng ghép tuyên truyền trong các buổi họp thôn, họp hội phụ nữ, biến từng buổi sinh hoạt cộng đồng thành "lớp học nhỏ" về sức khỏe sinh sản.

Một buổi trưa tháng 8/2022, khi đi thăm một sản phụ vừa sinh được 10 ngày, chị thấy gia đình ăn cơm chỉ có thịt nạc luộc, canh toàn hạt tiêu. Mẹ chồng của sản phụ này bảo: "Phải ăn thế cho ấm, đẻ rồi không được ăn rau".

Chị Lỳ đã kiên nhẫn giải thích từng điều, bữa ăn của bà mẹ sau sinh phải đầy đủ dinh dưỡng, có rau, củ, quả; trẻ sơ sinh không nên bị quấn chặt mà cần được cử động tay chân thoải mái. Năm ngày sau, chị quay lại, mâm cơm của người mẹ đã đổi khác, có thịt gà, có rau, có cả nụ cười nhẹ nhõm của cả nhà. "Họ thay đổi chính là họ tôn trọng mình", chị nói.

Nhờ những bước chân không quản nắng mưa ấy, đến nay thôn Na Vai đã đạt 98% phụ nữ mang thai đi khám thai định kỳ, 100% ca sinh có cán bộ y tế hỗ trợ và 100% mẹ con được chăm sóc sau sinh. 

Với chị Lỳ, đó không chỉ là thành tích, mà là niềm hạnh phúc giản dị của người gieo tri thức giữa núi rừng. Đó cũng là động lực để chị nối tiếp hành trình của những người phụ nữ âm thầm "giữ lửa thông tin" nơi vùng cao.

Bất kể nắng mưa, những cô đỡ thôn bản như chị Thào Thị Pà và chị Lục Thị Lỳ vẫn ngày ngày miệt mài bước qua những con dốc đá, mang theo trong mình không chỉ túi thuốc nhỏ, mà còn cả hành trang của tri thức và lòng nhân ái.

Công việc của họ vất vả, phụ cấp ít ỏi, nhiều khi phải tự bỏ tiền mua áo mưa, ủng, hay món quà nhỏ tặng cho em bé chào đời. Thế nhưng, điều họ mong mỏi nhất không phải là phần thưởng vật chất, mà là được tập huấn thêm, được học hỏi để có thể mang kiến thức thiết thực hơn về bản.