Loại cây được mệnh danh là "siêu thực phẩm", có khả năng cứu đói cả châu lục

Theo Uỷ ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC), biến đổi khí hậu đang có tác động tiêu cực đến an ninh lương thực, bằng cách tăng nhiệt độ, thay đổi hình thái mưa và gia tăng tần suất của một số hiện tượng thời tiết cực đoan. Trong đó, các nhà nghiên cứu đưa ra cảnh báo rằng, châu Phi là nơi phải đối mặt với những thách thức vì cuộc khủng hoảng khí hậu được dự đoán là sẽ làm thay đổi sự phân bố cũng như sản lượng của các loại cây trồng chủ lực ở đây.

Biến đổi khí hậu được dự đoán rằng sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản lượng và sự phân bố của các loại cây trồng chủ lực trên khắp châu Phi. Do đó, theo các nhà nghiên cứu, việc thực hiện chế độ bảo vệ các loại cây trồng có thể giúp giảm thiểu những tác động đó.

Loài cây có tiềm năng trở thành nguồn siêu thực phẩm mới chính là enset, họ hàng gần của cây chuối hay còn được gọi là cây "chuối giả". Đây là một loài cây bản xứ có hình dáng giống với cây chuối được tìm thấy ở Ethiopia.

Tiềm năng khổng lồ từ cây "chuối giả"

"Chuối giả" có danh pháp khoa học là Ensete ventricosum, thường được gọi tắt là enset. Chuối giả hầu như không được biết đến bên ngoài lãnh thổ Ethiopia.

Theo một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Environmental Research Letters, "chuối giả" có tiềm năng cung cấp thức ăn cho hơn 100 triệu người trong bối cảnh Trái Đất đang nóng lên, gây khó khăn cho việc gây trồng một số loại nông sản nhất định.

Hiện nay, khoảng 20 triệu người dân tại Ethiopia dùng enset làm thức ăn. "Đây là cây trồng có thể đóng vai trò quan trọng trong giải quyết vấn đề an ninh lương thực và phát triển bền vững", tiến sĩ Wendawek Abebe ở Đại học Hawassa tại Awasa, Ethiopia, cho biết.

Phần quả giống quả chuối của enset không ăn được, nhưng phần gốc và rễ giàu tinh bột của cây có thể lên men và dùng để nấu cháo hoặc làm bánh mỳ. 

"Chuối giả" đồng thời được đánh giá cao về mặt giá trị dinh dưỡng. Các thành phần của enset bao gồm nhiều loại khoáng chất cần thiết như phospho, kali, ma-giê và canxi, trong khi hàm lượng natri trong "chuối giả" lại tương đối thấp.

Ensete còn có một số đặc điểm quan trọng về an ninh lương thực. Siêu cây lương thực này có thể thu hoạch vào bất kỳ thời điểm nào trong năm, đồng thời còn cung cấp nguồn thức ăn gia súc, vật liệu tự nhiên bền vững... 

Siêu cây lương thực này có thể cao tới 10m, gấp 3 lần so với cây chuối. Theo các chuyên gia, chỉ cần 15 cây thì cũng có thể nuôi sống một người trong một năm. Mặt khác, loài cây này còn có nhiều ưu điểm như có thời gian thu hoạch linh hoạt, bảo quản tốt, chịu hạn và chịu bệnh tương đối tốt.

Tiến sĩ James Borell tại Vườn Bách thảo Hoàng gia Kew (Anh) nhận định, việc trồng loài cây chuối giả xen canh có thể giúp tăng cường về vấn đề an ninh lương thực.

Lời giải cho bài toán về vấn đề lương thực

Biến đổi khí hậu được dự đoán sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản lượng và sự phân bố của các loại nông sản lương thực chính trên khắp châu Phi, rộng hơn là phạm vi toàn cầu.

Do đó, ngày càng nhiều cá nhân và tổ chức nỗ lực tìm kiếm các loại cây trồng mới để cung cấp thực phẩm cho thế giới. Đây là hệ quả từ sự phụ thuộc của con người vào một số loại cây trồng phổ biến. Gần một nửa lượng calo con người hấp thu hiện đến từ ba loại nông sản là gạo, lúa mì và ngô.

Các kỷ lục về nhiệt độ đã bị phá vỡ thường xuyên trong những năm qua gây đe doạ đến an ninh lương thực, đặc biệt là sản lượng của nhiều loại cây trồng chủ lực như ngô và lúa mì có thể giảm đáng kể.

Ngoài ra, một nghiên cứu đươc công bố trên tạp chí Nature Food vào cuối năm 2021 cũng chỉ ra rằng, sản lượng ngô có thể giảm 24% vào cuối thập kỷ này. Điều này có thể làm tăng nhu cầu về loại cây trồng thay thế ở các vùng bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi biến đổi khí hậu.

Siêu cây lương thực enset là một trường hợp bất thường. Bởi đối với hầu hết các loại cây trồng, chúng thường được biết đến và được sử dụng rộng rãi thông qua các hoạt động thương mại, di cư… Chẳng hạn, khoai tây và cà chua dù có nguồn gốc từ Nam Mỹ nhưng lại được tìm thấy trên khắp thế giới.

Trong khi đó, dù được tìm thấy ở nhiều nơi trên khắp châu Phi, nhưng enset chỉ từng được sử dụng như một loại cây lương thực ở Ethiopia. Điều kỳ lạ là siêu cây lương thực này chưa bao giờ được sử dụng ở những nơi khác.

Song, một điểm tích cực ở loại cây chống đói này đó là những cây có họ hàng với enset lại mọc dại ở tận Nam Phi. Điều này cho thấy rằng loài cây này có thể sinh trưởng ở phạm vi rộng lớn hơn nhiều và ở những nơi khác.

Thông qua các cuộc khảo sát nông nghiệp, các nhà khoa học đã ước tính được phạm vi tiềm năng để mở rộng canh tác giống cây này. Cây "chuối giả" Enset có thể trở thành một trong những cây trồng quan trọng nhất để đảm bảo an ninh lương thực cho hàng loạt quốc gia châu Phi trong những năm tới.

Nguồn: BBC; Environmental Research Letters