Luật Bảo hiểm xã hội 2024: Mở rộng quyền lợi để tăng tính hấp dẫn

Thêm quyền lợi với cán bộ không chuyên trách

Cán bộ không chuyên trách là những cán bộ cơ sở, hằng ngày trực tiếp sống và làm việc cùng nhân dân với hàng trăm việc không tên. Nhưng với các quy định hiện hành, chế độ chính sách dành cho đội ngũ này đang có nhiều bất cập, khiến nhiều người không khỏi trăn trở, suy tư.

Mặc dù chưa có thống kê cụ thể khi thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính nhưng có thể thấy số lượng cán bộ không chuyên trách ở cấp xã là rất lớn. Một thực tế rất đáng suy ngẫm đang diễn ra đó là theo quy định hiện hành, dù đều thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc nhưng chế độ BHXH cho cán bộ không chuyên trách cấp xã lại có phần khác biệt so với các đối tượng cũng tham gia BHXH bắt buộc khác.

Cụ thể, theo quy định của Luật BHXH 2014, cán bộ không chuyên trách tại xã, phường, thị trấn (gọi chung là cấp xã) hàng tháng chỉ đóng bảo hiểm xã hội bằng 8% mức lương cơ sở vào quỹ hưu trí, tử tuất. Vậy nên, họ chỉ được hưởng chế độ hưu trí, tử tuất. Những chế độ khác như thai sản, ốm đau, tai nạn - bệnh nghề nghiệp lại tuyệt nhiên không có.

Một khảo sát mới đây của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội cho thấy, hầu hết người hoạt động không chuyên trách cấp xã đều có nhu cầu được tham gia cả 5 chế độ BHXH bắt buộc, trong đó, có 2 chế độ ốm đau và thai sản. Thực tế, đây là nhu cầu chính đáng góp phần gia tăng bảo vệ đối với cán bộ không chuyên trách trong trường hợp không may ốm đau. Đối với những cán bộ không chuyên trách là nữ giới, 2 chế độ này rất quan trọng, nhất là chế độ thai sản góp phần đảm bảo thực hiện thiên chức làm mẹ.

Đó cũng là những băn khoăn, trăn trở của chị Lò Thị Hồng, Phó Chủ tịch Hội LHPN xã Pa Thơm (huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên). Chị Hồng mới sinh người con thứ 2 cách đây gần 1 năm, theo quy định hiện hành, cán bộ không chuyên trách như chị trong thời gian nghỉ sinh con sẽ không được hưởng chế độ trợ cấp thai sản – điều rất cần đối với người phụ nữ. "Đây là một thiệt thòi rất lớn đối với những cán bộ không chuyên trách như tôi", chị Hồng nhấn mạnh.

Chị Hồng chia sẻ thêm, chị đảm nhiệm chức vụ Phó Chủ tịch Hội LHPN xã Pa Thơm đến nay được hơn 3 năm. Do đặc thù công tác phụ nữ của một xã biên giới nên khối lượng công việc của chị khá nặng nề. Ngoài thời gian làm việc trong giờ hành chính, cứ đến cuối tuần, chị cùng cán bộ Hội LHPN xã Pa Thơm đến từng chi hội để tuyên truyền, vận động phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết, phòng chống mua bán người ở khu vực giáp biên giới…

"Xã Pa Thơm có 6 Chi hội Phụ nữ với 353 hội viên trong tổng số 520 phụ nữ. Trong đó, có những Chi hội nằm cách xa trung tâm đến hơn 30km và chủ yếu là đồng bào dân tộc nên nhận thức của chị em còn hạn chế. Để hội viên có thể nắm được đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước và có kiến thức chăm sóc bản thân đòi hỏi chúng tôi phải đến tận nơi để tuyên truyền", chị Hồng chia sẻ.

Công việc vất vả là thế nhưng hiện tại, tổng số tiền phụ cấp hàng tháng cho cán bộ không chuyên trách của chị Hồng được gần 3 triệu đồng. Theo chị Hồng, mức trợ cấp này chưa tương xứng với khối lượng công việc mà chị đang đảm nhiệm. Chẳng những thế, chị còn không được hưởng chế độ thai sản sau sinh. "Sau sinh, phụ nữ chúng tôi cần nhiều chi phí để trang trải cho cuộc sống nhưng không được hưởng chế độ thai sản mặc dù vẫn đóng BHXH", chị Hồng chia sẻ.

Khi biết từ ngày 1/7/2025 tới đây, cán bộ không chuyên trách sẽ được hưởng thêm 2 chế độ thai sản và ốm đau, chị Hồng cho rằng đây là thay đổi rất đúng đắn và kịp thời, thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước tới những người đang hoạt động không chuyên trách như chị. Ngoài ra, theo chị Hồng, việc được hưởng thêm những chế độ BHXH cũng là một trong những động lực giúp những người cán bộ không chuyên trách như chị gắn bó và hoàn thành tốt công việc được giao.

Tham gia BHXH tự nguyện cũng được hưởng chế độ thai sản

Theo Luật BHXH năm 2024 có hiệu lực từ 1/7/2025, người tham gia BHXH được hưởng chế độ thai sản 2 triệu đồng cho mỗi con được sinh ra và mỗi thai từ 22 tuần tuổi trở lên chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ. So với hiện hành, người tham gia BHXH tự nguyện chỉ có 2 chế độ hưu trí và tử tuất thì những điểm thay đổi này là chế độ hoàn toàn mới, tăng thêm quyền lợi cho người lao động tham gia BHXH tự nguyện.

Làm công việc kinh doanh tự do và đều đặn tham gia BHXH tự nguyện được hơn 3 năm nay nên những thay đổi theo hướng tăng thêm quyền lợi cho người tham gia bỏ hiểm được chị Nguyễn Thị Nhung (30 tuổi, trú tại xã An Ấp, huyện Quỳnh Phụ, Thái Bình) rất quan tâm.

"Vợ chồng tôi đang có dự định sinh thêm con trong thời gian tới nên việc những người tham gia BHXH tự nguyện cũng sẽ được hưởng chế độ thai sản khiến tôi rất phấn khởi. Mặc dù số tiền không phải lớn nhưng cũng sẽ là nguồn động viện cũng như là một yếu tố kéo người dân đến với bảo hiểm nhằm bao phủ lưới an sinh xã hội", chị Nhung nêu quan điểm.

Theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam, qua khảo sát, tổng kết thi hành Luật BHXH năm 2014 cho thấy, có nhiều nguyên nhân dẫn đến số người tham gia BHXH tự nguyện còn thấp, mà nguyên nhân chủ yếu là do chính sách BHXH còn thiếu hấp dẫn, vì người lao động chưa được hưởng các chế độ ngắn hạn, mức hỗ trợ tiền đóng cho người tham gia BHXH tự nguyện còn rất thấp. Trong khi thực tế thời gian qua, Nhà nước đã có chính sách hỗ trợ cho phụ nữ là người dân tộc thiểu số thuộc hộ nghèo, cư trú tại các đơn vị hành chính thuộc vùng khó khăn khi sinh con đúng chính sách dân số.

Trước đó, khi lấy ý kiến cán bộ công đoàn cơ sở, nghiệp đoàn lao động tự do đều kiến nghị bổ sung chế độ thai sản vào BHXH tự nguyện. Do đó, Luật BHXH năm 2024 quy định người lao động tham gia BHXH tự nguyện (bao gồm cả lao động nữ và lao động nam) khi sinh con nếu đáp ứng đủ điều kiện (đóng BHXH từ đủ 6 tháng trở lên trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con) thì được hưởng trợ cấp bằng 2 triệu đồng cho mỗi con được sinh ra và mỗi thai từ 22 tuần tuổi trở lên chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ. Kinh phí thực hiện trợ cấp này do Ngân sách Nhà nước bảo đảm và Chính phủ quyết định điều chỉnh mức trợ cấp thai sản phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và khả năng của ngân sách nhà nước từng thời kỳ.