“Mạch ngầm” thuốc lá điện tử: (Bài 1) Tuổi teen sa vào cạm bẫy khói trắng
Chiếc pod đời mới và lọ tinh dầu hương ổi mà Nam cầm đến trường
Dù đã có lệnh cấm nhưng thuốc lá điện tử vẫn âm thầm len lỏi quanh nhiều cổng trường học ở Hà Nội. Đằng sau những thiết bị nhỏ gọn, bắt mắt là câu chuyện đáng lo ngại về sự thờ ơ với pháp luật và mức độ lệ thuộc chất kích thích ngày càng tăng của một bộ phận giới trẻ.
Từ tò mò đến thói quen khó bỏ
Khi tiếng trống tan trường vừa dứt, không khó để bắt gặp hình ảnh những nam sinh còn mặc đồng phục phì phèo thuốc lá, thuốc lào và thuốc lá điện tử. Trong một quán nước nhỏ gần cổng một trường THPT tại phường Định Công (Hà Nội), hai cậu học trò dáng gầy gò đang truyền tay nhau chiếc pod (thuốc lá điện tử) cỡ lớn hơn chiếc bật lửa. Sau mỗi lần hít, hơi khói trắng đục phả ra, quấn lấy hai học sinh.
Tự giới thiệu tên Nam và Hoàng (tên nhân vật đã được thay đổi), hai cậu học trò này cho biết cùng học lớp 10. Cả hai đã biết đến thuốc lá điện tử từ khi còn học cấp 2, Nam hút từ lớp 7, Hoàng từ lớp 8. "Ban đầu em chỉ tò mò thôi. Nhìn bạn bè hút thấy khói trắng nhiều, mùi thơm như kẹo, tưởng chẳng hại gì, em hút thử vài hơi thấy vui mồm, đầu óc cũng có phần thư giãn hơn, thế là nghiện lúc nào không hay", Nam nói.
Chỉ một tháng sau lần đầu hút thuốc lá điện tử, Nam đã mua cho mình chiếc pod riêng, giấu kín dưới đệm ngủ. Buổi sáng tỉnh dậy, việc đầu tiên của em không phải đánh răng rửa mặt mà là rít vài hơi để cảm nhận cảm giác lâng lâng. "Nếu nửa ngày không hút là em thấy bứt rứt, khó chịu lắm. Nhiều lúc ngồi trong lớp học, thèm khói pod đến mất tập trung học hành", Nam thú thật.
Khi được hỏi có biết việc luật đã cấm thuốc lá điện tử từ năm 2025 và Bộ Y tế còn đề xuất xử phạt người không ngăn cản người khác hút, cả Nam và Hoàng đều gật đầu. Các em khẳng định đã được bố mẹ và thầy cô nhiều lần cảnh báo, song vẫn không thể dừng lại. "Lúc có lệnh cấm, em cũng lo lắng và định từ bỏ. Nhưng sau một thời gian ngắn, em thấy bạn bè vẫn hút mà chẳng ai bị phạt, thế là lại quay lại", Hoàng kể.
Nam và Hoàng chuyền tay nhau chiếc pod, liên tục phả khói
Nam khoe đang sở hữu bộ sưu tập gồm 3 chiếc máy, từ Xlim đến Aspire Pixo. Còn tinh dầu thì có cả chục loại, đủ các vị như: dưa gang, soda bưởi, nước ép đào vàng… "Một lọ dung tích 30ml có giá từ 200 nghìn đến 300 nghìn. Em hút nhiều mỗi tháng hết 2 lọ. Máy thì có giá vài trăm nghìn đến cả triệu đồng, cũng khá tốn kém với học sinh", Nam rành rọt kể.
Không chỉ hút thuốc lá điện tử, cả hai còn hút thuốc lá truyền thống và thuốc lào. "Dòng điện tử không thay thế được thuốc lá điếu đâu anh, thỉnh thoảng em vẫn phải làm vài điếu mới đã", Nam cười.
Kỷ luật nghiêm nhưng chưa đủ
Theo lời kể của 2 học sinh này, tại ngôi trường nơi Nam và Hoàng theo học, công tác kiểm soát thuốc lá điện tử khá chặt. Đầu buổi sáng luôn có giám thị và 6 - 8 thành viên đội cờ đỏ đứng chốt, kiểm tra ngẫu nhiên cặp sách, túi áo quần của học sinh. "Hôm nào thèm quá, em giấu vào nơi kín đáo nhất trong người để tránh bị phát hiện", Nam kể. Cũng theo nam học sinh này, không ít bạn đã bị bắt khi để pod trong cặp hoặc hút trộm trong nhà vệ sinh. Nhà trường áp dụng hình thức xử lý kỷ luật là chép phạt, hạ hạnh kiểm, thậm chí đình chỉ học.
Thế nhưng sự nghiêm ngặt ấy không đồng nghĩa ngăn được thuốc lá điện tử xâm nhập trường học. Theo Hoàng, vẫn còn nhiều học sinh lén lút sử dụng trong nhà vệ sinh hoặc góc khuất, với chiêu trò tinh vi hơn là "cắt cử cảnh giới" từ xa để tránh bị phát hiện. Trong trường hợp có thầy cô kiểm tra, các em sẽ chạy trốn hoặc "phi tang" thuốc lá điện tử.
Ở nhà, nhiều lần bị bố mẹ bắt quả tang, tịch thu nhưng chỉ ít lâu sau, các em lại mua. Nam kể, có lần cậu quên chốt cửa phòng, đang phì phèo thì bố ập vào, giật lấy chiếc thuốc lá điện tử thử vài hơi để kiểm chứng. Sau cùng, bố em chỉ mắng vài câu rồi bỏ qua.
Khác với bạn, Hoàng bị phát hiện trong một tình huống dở khóc dở cười. Có lần cậu ngủ quên, trên tay vẫn còn cầm chiếc pod. Bố cậu bước vào, thấy vậy liền tịch thu ngay. Tuy nhiên chỉ ít hôm sau, Hoàng đã sắm một chiếc khác, tiếp tục hút mà gia đình không sao ngăn nổi.
Ngoài việc hút trộm ở nhà, trường học thì quán cà phê và quán game lại trở thành những "địa điểm an toàn" để các em thoải mái hút thuốc lá điện tử mà chẳng lo bị nhắc nhở hay xử phạt. "Anh chỉ cần gõ từ khoá "thuốc lá điện tử" hay "pod, vape" trên mạng xã hội, ngay lập tức hiện ra cả loạt hội nhóm, tài khoản bán hàng. Nhắn tin một cái, nhanh thì nửa tiếng, chậm thì 1 giờ là có người giao tận tay. Dễ hơn cả mua trà sữa", Nam nói.
Sự tiện lợi ấy khiến nhiều học sinh ngày càng sa đà. Thực tế, chính các em cũng thừa nhận thuốc lá điện tử có tính gây nghiện, "bỏ một buổi thôi cũng thấy cồn cào, chỉ cần nhìn bạn bè rít khói là thèm", có khi xin hút ké của nhau cho đỡ "vã". Pháp luật đã cấm, các trường học đã ra quy định, gia đình cũng ra sức giáo dục, ngăn cản con em mình nhưng làn khói trắng ấy vẫn luẩn quẩn. "Nếu luật làm mạnh hơn, chắc em vẫn tìm cách lách cho đến khi không còn đường nào khác", Hoàng bộc bạch.
Câu trả lời của những học sinh như Nam và Hoàng cho thấy một thực tế, chế tài hiện có nhưng việc thực thi chưa đủ sức răn đe. Trong khi đó, sự hấp dẫn của thuốc lá điện tử lại đánh trúng tâm lý tò mò, thích thể hiện và khát khao trải nghiệm của một bộ phận trẻ tuổi mới lớn.
Lời cảnh báo từ chuyên gia y tế
ThS.BS Nguyễn Đức Tài, Phó trưởng Khoa Tâm thần Nhi Lão niên (Bệnh viện Tâm thần Nghệ An), cho biết thuốc lá điện tử tuy có thiết kế bắt mắt, mùi hương dễ chịu nhưng chứa nhiều chất độc hại như nicotine, glycerin, formaldehyde, acetaldehyde, thậm chí cả ma túy tổng hợp. Nicotine gây nghiện mạnh, glycerin có thể gây viêm phổi, trong khi formaldehyde và acetaldehyde là chất gây ung thư. Đặc biệt, não bộ lứa tuổi 13 - 25 dễ bị tổn thương không hồi phục nếu sử dụng vape chứa tinh dầu, cần sa pha trộn. Nhiều học sinh, sinh viên phải nhập viện vì loạn thần sau khi hút thuốc lá điện tử.
Theo bác sĩ Nguyễn Đức Tài, thuốc lá truyền thống dễ nhận biết qua mùi hôi, răng vàng, còn thuốc lá điện tử lại "ẩn mình" tinh vi, khó phát hiện nên càng nguy hiểm. Bác sĩ này khuyến cáo phụ huynh cần cảnh giác nếu con có biểu hiện lơ mơ, mất tập trung, nói lảm nhảm và nên đưa trẻ đi khám sớm.
Trong khi đó, PGS.TS Lê Khắc Bảo, Phó Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM, cảnh báo thuốc lá điện tử rất dễ gây nghiện. Chỉ sau 1-2 tuần sử dụng, người hút thuốc lá điện tử đã có thể bị phụ thuộc, đối mặt nguy cơ mắc bệnh phổi, ung thư, tim mạch. Theo bác sĩ Lê Khắc Bảo, tác hại của thuốc lá không đến ngay lập tức mà để lại hậu quả nặng nề về sau, đồng thời còn mở ra nguy cơ nghiện các chất khác. Để phòng ngừa tác hại của thuốc lá điện tử, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình trong việc giáo dục học sinh. Nhà trường cần tăng cường giáo dục sức khỏe, tổ chức các hoạt động ngoại khóa; gia đình quan tâm, giáo dục, theo sát con để kịp thời phát hiện và can thiệp sớm.
Theo chuyên gia y tế, thuốc lá điện tử chứa một hàm lượng nicotine nhất định. Đây là một chất gây nghiện mạnh, dễ khiến người sử dụng lo âu, bồn chồn, mất kiểm soát hành vi. Đặc biệt, nicotine ảnh hưởng tiêu cực đến não bộ đang phát triển, làm suy giảm trí nhớ, khả năng tập trung và học tập của trẻ. Ngoài ra, một số nghiên cứu còn cho thấy thuốc lá điện tử còn làm tăng nguy cơ đau thắt ngực, suy tim, đột quỵ, suy giảm miễn dịch và sức đề kháng.
Ngộ độc mạn tính nicontine sẽ ảnh hưởng đến chức năng sinh sản của cả nam giới và nữ giới. Trong đó, đối với nam giới, tình trạng này làm giảm hoặc gây rối loạn cương dương; giảm tiết testosteron; giảm số lượng và chức năng tinh trùng. Đối với nữ giới sẽ khiến rối loạn kinh nguyệt, tăng hormone kích thích tạo nang trứng… ảnh hưởng buồng trứng, trưởng thành noãn, giảm dòng máu đến vòi trứng. Với thai nhi, tình trạng này có thể khiến thai chậm phát triển, thai lưu, thai ngoài tử cung, chậm phát triển trí tuệ thai, tăng nguy cơ hen ở con sinh ra.
(Còn nữa).
