Miễn viện phí toàn dân: Bài học thành công từ quốc tế

Kinh nghiệm quốc tế về miễn viện phí

GS.TS Hoàng Văn Minh, Hiệu trưởng Trường Đại học Y tế công cộng, cho rằng: "Miễn viện phí không phải là câu chuyện xa vời. Điều quan trọng là Việt Nam cần có lộ trình phù hợp, học hỏi kinh nghiệm quốc tế, đồng thời tối ưu hóa hệ thống y tế hiện có để bảo đảm tài chính bền vững".

Thụy Điển được coi là hình mẫu thành công của hệ thống y tế miễn phí và công bằng. Phần lớn chi phí y tế tại đây được chi trả từ nguồn thu thuế. Người dân gần như không phải trả phí khám chữa bệnh cơ bản, trừ một số khoản đồng chi trả rất thấp để hạn chế lạm dụng dịch vụ.

"Điểm cốt lõi của Thụy Điển không chỉ nằm ở nguồn lực tài chính lớn, mà còn nằm ở sự đồng thuận xã hội. Người dân chấp nhận mức thuế cao vì họ tin vào chất lượng và sự minh bạch của hệ thống"- GS.TS Hoàng Văn Minh phân tích. Kinh nghiệm cho thấy miễn viện phí chỉ bền vững khi đi kèm năng lực quản trị tốt và phân bổ nguồn lực hợp lý.

Tại Vương quốc Anh, dịch vụ y tế quốc gia cho mọi người dân được tài trợ hoàn toàn từ ngân sách nhà nước. Người dân được chăm sóc y tế hầu như miễn phí, từ khám bệnh, cấp cứu đến hầu hết dịch vụ điều trị nội trú.

Ưu điểm của dịch vụ y tế quốc gia là khả năng kiểm soát chi phí thông qua cơ chế trả lương cho nhân viên y tế thay vì trả theo dịch vụ. Tuy nhiên, thỉnh thoảng hệ thống cũng bị quá tải.

"Dịch vụ y tế quốc gia là ví dụ điển hình cho thấy miễn viện phí đòi hỏi sự đầu tư mạnh vào tuyến cơ sở và cơ chế giám sát chặt. Nếu không, nhu cầu sẽ vượt quá năng lực cung ứng, gây tình trạng chờ đợi kéo dài" - GS.TS Hoàng Văn Minh nhận xét.

Canada áp dụng mô hình bảo hiểm y tế công toàn dân, chi trả hầu hết chi phí khám chữa bệnh thiết yếu. Các dịch vụ được thanh toán minh bạch thông qua hệ thống dữ liệu số hóa.

Một trong những bài học lớn từ Canada là cơ chế quản lý chi phí dựa trên công nghệ. Dữ liệu được liên thông giúp giảm gian lận và tối ưu hóa ngân sách.

Thái Lan là trường hợp đặc biệt đáng nghiên cứu đối với Việt Nam. Là quốc gia có mức thu nhập trung bình, Thái Lan vẫn triển khai thành công chương trình bảo hiểm y tế toàn dân với mức đồng chi trả "30 baht" ban đầu, sau đó tiến tới miễn phí hoàn toàn.

"Bài học của Thái Lan là bắt đầu từ gói quyền lợi hợp lý, ưu tiên y tế cơ sở và bảo đảm nguồn tài chính ổn định. Việt Nam có nhiều điểm tương đồng và hoàn toàn có thể học hỏi mô hình này"- GS.TS Hoàng Văn Minh chia sẻ.

Cơ hội triển khai miễn viện phí tại Việt Nam

Hiện nay, Việt Nam đạt trên 93% bao phủ bảo hiểm y tế, một trong những tỷ lệ cao nhất khu vực. Hệ thống chính sách về khám chữa bệnh bảo hiểm đã được hoàn thiện tương đối đầy đủ. Tuy nhiên, chi tiêu tiền túi của hộ gia đình vẫn chiếm khoảng 40% tổng chi phí y tế, cao hơn khuyến nghị của WHO.

GS.TS Hoàng Văn Minh đánh giá: "Tỷ lệ bao phủ BHYT cao là nền tảng rất quan trọng để hướng tới miễn viện phí. Nhưng Việt Nam cần tiếp tục giảm chi tiêu tiền túi, mở rộng phạm vi quyền lợi và bảo đảm người dân không bị gánh nặng tài chính khi ốm đau".

Việt Nam hiện đang thực hiện miễn hoặc hỗ trợ chi phí khám chữa bệnh cho nhiều nhóm đối tượng như: Trẻ em dưới 6 tuổi, người nghèo, cận nghèo, hộ dân tộc thiểu số, người có công và một số bệnh hiểm nghèo được bảo hiểm thanh toán toàn bộ.

GS.TS Hoàng Văn Minh nhấn mạnh đến vai trò của tuyến y tế cơ sở: "Nếu muốn miễn viện phí thành công, tuyến cơ sở phải đủ mạnh để là người gác cổng. Nếu người dân tiếp tục vượt tuyến ồ ạt, hệ thống sẽ quá tải và chi phí sẽ tăng nhanh"- ông nói.

Chính vì thế, Việt Nam cần tăng đầu tư cho trạm y tế xã về trang thiết bị và nhân lực. Triển khai chăm sóc ban đầu theo nguyên lý y học gia đình. Đẩy mạnh phòng bệnh và quản lý bệnh mạn tính tại cộng đồng.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy miễn viện phí đòi hỏi nguồn lực tài chính lớn và ổn định. Theo GS.TS Hoàng Văn Minh thì "Việt Nam cần tính toán kỹ lưỡng khả năng chi trả của quỹ BHYT và ngân sách nhà nước. Đồng thời nghiên cứu thêm các nguồn thu mới như thuế sức khỏe với đồ uống có đường, thuốc lá, rượu bia. Đây là giải pháp nhiều nước đã dùng để tăng nguồn lực mà vẫn có lợi cho sức khỏe cộng đồng".

Bên cạnh đó, việc tăng hiệu quả sử dụng quỹ, kiểm soát giá thuốc, vật tư y tế, và minh bạch hóa chi tiêu sẽ giúp nguồn lực được sử dụng đúng và tiết kiệm.

Quản lý tài chính y tế hiệu quả

GS.TS Hoàng Văn Minh đề xuất Việt Nam cần tiếp cận theo lộ trình bắt đầu từ miễn viện phí cho dịch vụ y tế cơ bản tại tuyến cơ sở. Mở rộng miễn phí cho các bệnh phổ biến và bệnh mạn tính. Cuối cùng mở rộng dần tới các kỹ thuật phức tạp khi nguồn lực cho phép.

"Không quốc gia nào có thể miễn viện phí toàn bộ ngay lập tức. Điều quan trọng là xây dựng gói quyền lợi phù hợp với năng lực tài chính và nhu cầu của người dân"- ông nhấn mạnh.

Quản lý tài chính y tế hiệu quả phải dựa trên dữ liệu. Học từ Canada và Anh, GS.TS Minh cho rằng Việt Nam cần đẩy nhanh hồ sơ sức khỏe điện tử toàn dân, liên thông dữ liệu bảo hiểm- bệnh viện, hệ thống giám sát chi phí theo thời gian thực. Điều này không chỉ giảm gian lận bảo hiểm mà còn giúp tối ưu hóa nguồn lực khi triển khai miễn viện phí.

Qua kinh nghiệm quốc tế, có thể thấy miễn viện phí không chỉ dành cho các nước thu nhập cao. Quan trọng hơn cả là thiết kế chính sách phù hợp, quản trị hiệu quả và bảo đảm nguồn lực bền vững. Việt Nam đang có những điều kiện quan trọng như tỷ lệ bao phủ BHYT cao, hệ thống pháp lý đầy đủ và quyết tâm của Nhà nước.

Miễn viện phí không chỉ là mục tiêu của ngành y tế mà còn là bước tiến quan trọng để nâng cao chất lượng cuộc sống và bảo đảm công bằng xã hội. Với định hướng đúng đắn và học hỏi từ các mô hình thành công trên thế giới, Việt Nam hoàn toàn có thể biến mục tiêu này thành hiện thực trong tương lai gần.