Nghiên cứu mới về quá trình lão hóa da

Da nhăn nheo do bị… kéo không đều

Từ lâu, chúng ta vẫn tin rằng nếp nhăn là hệ quả của tuổi già và tác hại từ ánh nắng mặt trời. Nhưng nghiên cứu mới từ Đại học Binghamton (Mỹ), công bố trên Tạp chí Hành vi Cơ học của Vật liệu Sinh học vào tháng 7/2025 đã chỉ ra một nguyên nhân gốc rễ khác: nếp nhăn hình thành do sự mất cân bằng về lực kéo và căng trên bề mặt da, đó là một hiện tượng vật lý phức tạp chứ không chỉ đơn thuần là lão hóa. Trước đây, giới khoa học đã có nhiều giả thuyết về nguyên nhân hình thành nếp nhăn liên quan đến yếu tố cơ học của làn da, tức sự mất cân bằng về lực kéo và căng trên bề mặt. Nhưng chỉ khi nghiên cứu của Đại học Binghamton được công bố thì điều này mới hoàn toàn được chứng minh, chấm dứt những đồn đoán tranh cãi trong giới khoa học về sắc đẹp.

Tiến sĩ Guy German - người dẫn đầu nhóm nghiên cứu - chia sẻ: "Nếu nhìn vào mu bàn tay mình, bạn sẽ thấy một mạng lưới những rãnh nhỏ hình tam giác, giống như các hẻm núi siêu nhỏ vậy. Chúng tôi đặt giả thuyết rằng, những rãnh này có thể quyết định hướng và cách da bị nứt, giống như các lỗ đục trên giấy giúp bạn xé thẳng tờ giấy ra khỏi sổ. Ngoài ra, ở cấp độ nhỏ hơn, các mô đều được tạo nên từ tế bào liên kết chặt chẽ với nhau. Chúng tôi đã nghiên cứu sẽ tìm hiểu xem yếu tố dễ bị tổn thương nhất của da là bản thân tế bào hay là các liên kết giữa tế bào. Chúng tôi sẽ thực hiện nhiều thí nghiệm trong dự án này, chia thành hai hướng chính: Nghiên cứu cơ học sinh học của da dưới tác động của lão hóa và ánh nắng mặt trời và nghiên cứu tác động cơ học của sự phát triển vi khuẩn lên da".

Các nhà khoa học sử dụng mẫu da thật từ người trong độ tuổi 16-91 để thử nghiệm. Kết quả cho thấy khi già đi, làn da không còn khả năng đàn hồi đều theo mọi hướng. Thay vào đó, một chiều nào đó, thường là ngang sẽ bị kéo mạnh hơn, khiến lớp biểu bì gấp nếp giống như một tấm màng cao su bị co lệch. Đây là lần đầu tiên một nghiên cứu chứng minh bằng số liệu thực nghiệm, điều mà trước nay chỉ tồn tại trong lý thuyết.

Ánh nắng mặt trời tiếp tục đóng vai trò "đồng phạm" khi khiến collagen và elastin, hai yếu tố giữ da căng khỏe bị suy yếu, đẩy nhanh sự "gập nếp" này. Đó cũng là lý do vì sao những người làm việc ngoài trời như nông dân, tài xế, hay người bán hàng rong thường xuất hiện nhiều nếp nhăn sâu dù chưa hẳn đã lớn tuổi.

Đáng chú ý, nghiên cứu cũng mở ra cánh cửa mới trong ngành mỹ phẩm và chăm sóc da. Các nhà khoa học đang thử nghiệm các loại miếng dán siêu mỏng giúp phân phối đều lực căng da, hay các peptide có khả năng điều chỉnh sự liên kết sợi mô dưới biểu bì. Thay vì chỉ bồi đắp collagen bằng kem, hướng đi tương lai sẽ là điều chỉnh lực kéo để "đánh chặn từ gốc", chứ không chỉ che giấu nếp nhăn bằng hiệu ứng bề mặt.

Dù vậy, các chuyên gia vẫn khẳng định: kem chống nắng, retinoid tái tạo collagen, chế độ ăn đầy đủ protein và ngủ đủ giấc vẫn là nền tảng không thể thiếu trong hành trình chống lão hóa. Những điều tưởng chừng đơn giản như uống đủ nước, tập các động tác nhẹ nhàng cho cơ mặt cũng giúp duy trì độ đàn hồi tự nhiên và cân bằng lực kéo trên bề mặt da - từ đó ngăn chặn các nếp gấp hình thành.

Những thói quen nhỏ gây hậu quả lớn

Trên thực tế, có không ít phụ nữ mới ngoài 30 tuổi nhưng khuôn mặt đã có dấu hiệu rõ ràng của lão hóa, từ rãnh cười hằn sâu đến vết chân chim nơi khóe mắt. Họ đều thắc mắc không hiểu nguyên nhân dù ăn uống đủ chất, dùng kem chống nắng đều đặn. Từ nghiên cứu trên đã gợi mở câu trả lời: Chính những thói quen hằng ngày đã tạo ra sự căng lệch - yếu tố cơ học mà da ghi nhớ và phản ứng bằng nếp nhăn.

Dành 480 tỷ USD hàng năm để chăm sóc da

Theo báo cáo McKinsey Beauty Report 2025, tính đến năm 2024, thị trường chăm sóc da toàn cầu đã đạt giá trị khoảng 480 tỷ USD và được dự báo sẽ tiếp tục tăng trưởng ổn định với tốc độ trung bình 5,3% mỗi năm, ước tính chạm mốc 675 tỷ USD vào năm 2030. Châu Á - Thái Bình Dương đang nổi lên là khu vực dẫn đầu về tốc độ phát triển, trong đó Trung Quốc, Hàn Quốc và Việt Nam là những điểm nóng tiêu dùng mới với nhu cầu ngày càng cao về sản phẩm dưỡng da chuyên sâu. Nhóm phụ nữ trong độ tuổi từ 25 đến 45 tuổi vẫn là lực lượng tiêu dùng chủ lực, đặc biệt quan tâm đến sản phẩm có hàm lượng khoa học cao, phù hợp với cơ địa và nhịp sống hiện đại.

Tư thế ngủ là một trong những yếu tố gây ảnh hưởng mạnh mẽ mà ít ai để ý. Nhiều phụ nữ ngủ nghiêng một bên hoặc úp mặt vào gối, đặc biệt khi dùng điều hòa. Lực đè lệch này lặp đi lặp lại hằng đêm khiến da bị ép căng theo chiều ngang. Ts Guy Germa kể: "Tôi từng điều trị cho một bệnh nhân nữ ngoài 40 tuổi có nếp nhăn rõ rệt chỉ ở một bên mặt - hóa ra cô đã ngủ nghiêng bên phải suốt hơn 20 năm. Khi được tư vấn nằm ngửa và sử dụng gối mềm bằng lụa, kết hợp chăm sóc đúng cách, chỉ sau vài tháng, làn da đã cải thiện rõ rệt".

Nét mặt cũng là yếu tố tác động không ngờ. Những biểu cảm như cau mày vì áp lực công việc, hoặc cố gắng giữ vẻ tươi tắn trong môi trường công sở một cách gượng gạo, đều tạo ra lực kéo không cân bằng quanh trán, mắt và miệng. Khi các cơ mặt phải hoạt động bất đối xứng trong thời gian dài, da sẽ bắt đầu "gập lại" theo đúng nguyên lý vật lý đã được nghiên cứu chỉ ra.

Cách sử dụng kem chống nắng thiếu chính xác - như bôi quá ít, không thoa lại sau vài giờ, hoặc bỏ quên vùng cổ, mắt và tay - cũng khiến da bị tổn thương và mất cân bằng lực đàn hồi. Với những người làm việc ngoài trời, điều này càng nghiêm trọng hơn khi tia UV khiến da co rút bất thường, hình thành nếp nhăn từ rất sớm.

Ngoài ra, việc giảm cân cấp tốc - thường thấy ở phụ nữ sau sinh hoặc ngoài 40 tuổi - cũng là "thủ phạm" giấu mặt. Khi cơ thể mất khối lượng nhanh chóng, da không kịp thích nghi và trở nên chảy xệ, mất khả năng phân bổ lực đều, tạo môi trường lý tưởng cho nếp nhăn phát triển. Những xu hướng làm đẹp cực đoan như tẩy tế bào chết liên tục hay dùng mỹ phẩm có tính axit cao cũng khiến hàng rào bảo vệ da bị tổn thương, dẫn đến mất khả năng đàn hồi và khả năng chống lại sự co kéo tự nhiên.

Cuối cùng, thói quen thức khuya và uống ít nước - điều phổ biến ở phụ nữ hiện đại - khiến da không có đủ thời gian phục hồi, đồng thời làm mất độ ẩm nền. Giống như một tấm cao su bị khô, da sẽ trở nên dễ gãy gập ở những điểm yếu. Chỉ sau một đêm mất ngủ, bạn có thể nhận ra ngay những đường nhăn xuất hiện rõ ràng hơn vào sáng hôm sau.