Người giữ hồn dân ca M’nông

Dân ca của người M'nông (còn gọi là Nau M'pring) là hình thức hát gắn bó với đời sống sinh hoạt và lao động của đồng bào, bao gồm nhiều làn điệu như: Hát đón khách, hát giao duyên, hát ru con, hát kể chuyện xưa, hát đồng dao… 

Lời hát Nau M'pring thường được truyền miệng, giàu hình ảnh và cảm xúc, thể hiện tình yêu quê hương, thiên nhiên, con người và chứa đựng các bài học về đạo lý, phong tục.

Bà Thị Py Ơn (sinh năm 1965), nghệ nhân dân ca M'nông, cho biết mỗi lời ca Nau M'pring chính là "hồn vía" của núi rừng, là ký ức của bao đời người M'nông trên mảnh đất đại ngàn. Dân ca M'nông đối với nghệ nhân Py Ơn như máu thịt, là một phần không thể thiếu trong cuộc đời. 

Từ nhiều năm nay, cứ vào cuối tuần, ngôi nhà nhỏ của nghệ nhân Thị Py Ơn lại trở thành một lớp học đặc biệt. Học viên là những đứa trẻ trong bon yêu dân ca và người "đứng lớp" chính là bà. Trong lớp học, những làn điệu dân ca M'nông được cất lên từ tâm hồn con trẻ trong veo, hồn nhiên. 

Những bài ca được nghệ nhân Py Ơn truyền dạy không đơn thuần là âm nhạc mà còn mang ý nghĩa một phần đời sống tinh thần của người M'nông, như các bài hát mừng mùa lúa mới, lời chào gửi Thần rừng, giai điệu đón khách quý về bon...

Điều nghệ nhân Thị Py Ơn tâm huyết là qua những làn điệu dân ca, người trẻ được hiểu hơn về tổ tiên, về tình nghĩa trong cộng đồng. Cách dạy của bà mộc mạc chứ không rao giảng sách vở. 

Chỉ với một chiếc chiếu trải giữa nhà, "bà giáo" Py Ơn cất giọng ca, rõ từng câu, từng chữ; các em nhỏ lắng nghe rồi tập hát theo. Do chưa thuần thục nên nhiều lúc, các học viên nhí hát còn sai nhịp, chệch điệu nhưng ai nấy đều háo hức khi được bà giáo ân cần chỉnh cho từng chữ, từng lời. 

Sự kiên trì, bền bỉ lan tỏa tình yêu dân ca M'nông của bà Thị Py Ơn xuất phát từ tâm niệm: "Tôi mong tụi nhỏ biết hát, hiểu lời rồi mai sau có thể dạy lại cho con cháu. Dân ca không được bà con hát nữa thì coi như mất một phần văn hóa dân tộc rồi".

Không ít em nhỏ được bà Thị Py Ơn dạy hát dân ca mà trở nên yêu tiếng M'nông, yêu bản sắc văn hóa của dân tộc mình hơn. Tiêu biểu như em Thị Vy (12 tuổi), một trong những học trò chăm chỉ của bà Thị Py Ơn. 

Em Vy chia sẻ: "Nhờ được bà truyền dạy mà em có thể hát tốt các bài chào xuân, đón khách... Không chỉ học hát, em và các bạn còn được nghệ nhân Py Ơn giảng giải cho cái hay, cái đẹp của dân ca M'nông. Nhờ đó, em và các bạn thêm yêu văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Ước mơ của em là học được thêm nhiều bài hát, hát hay như nghệ nhân Py Ơn để có thể đi biểu diễn ở nhiều nơi".

Bên cạnh việc dạy trẻ em trong bon học hát dân ca M'nông, nghệ nhân Thị Py Ơn còn tích cực tham gia các hội thi văn nghệ tại địa phương. Mỗi lần đi thi, bà luôn mang theo niềm tự hào về văn hóa M'nông, vừa biểu diễn, vừa lan tỏa tình yêu ấy đến nhiều người hơn. 

Những giai điệu Nau M'pring, nếu không có những người như bà, sẽ dần chìm vào quên lãng giữa dòng chảy hiện đại. Bà Thị Py Ơn chia sẻ, bà hát dân ca như cần hơi thở vậy, khi hát lên, bà thấy như được trở về với chính mình. 

Bà coi việc giữ gìn và lan tỏa văn hóa truyền thống là hành trình để trao truyền hồn dân tộc và gửi gắm yêu thương đến thế hệ mai sau.