Nỗi lòng người "giữ lửa" những làn điệu dân ca Thái

Nét đẹp từ những làn điệu dân ca

Bà Lang Thị Hương, nguyên Chủ tịch Hội LHPN nữ xã, nay là Chi hội trưởng Người cao tuổi và Chủ nhiệm Câu lạc bộ văn hóa thôn Chà Coong. Bà là một trong số ít người ở đây vẫn còn trọn vẹn tình yêu và sự am hiểu sâu sắc về văn hóa dân tộc Thái. Bà Hương nói rằng, điệu "Khắp", Xuối, "Lăm", "Nhuôn"… gắn liền với nét văn hóa truyền thống và có ý nghĩa rất lớn trong đời sống tinh thần của đồng bào.

"Khắp" là điệu hát phổ thông của đồng bào Thái. "Khắp ơi", "Khắp ọt èo",.. Khắp mang âm hưởng tươi đẹp, vui nhộn do đó kàn điệu "Khắp" thể hiện ở nhiều dịp như trong lễ hội, "Khắp" mừng Đảng, mừng xuân, mừng nhà mới, mừng năm mới, mừng thọ. Lời "Khắp" luôn gần gũi, phản ánh cuộc sống lao động, sản xuất, thói quen, tín ngưỡng, thể hiện tâm tư và tình cảm mà người hát muốn gửi gắm", bà Hương chia sẻ.

Nữ Chi hội trưởng người cao tuổi cũng cho biết thêm, những bài hát Thái có từ xa xưa, truyền từ đời này sang đời khác. Trong mỗi làn điệu đều chứa đựng một nội dung rõ ràng, cụ thể như ca ngợi bản làng, quê hương tươi đẹp hay đó là bài hát tuyên truyền về trồng cây, bảo vệ rừng, phòng chống tảo hôn… Chủ đề chính của các bài hát rất gần gũi như nói về tình yêu đôi lứa và những sự kiện quan trọng của dân tộc Thái.

"Nhuôn" cũng là một điệu hát rất phổ biến của người Thái. Đồng bào thường hát mỗi khi có cuộc vui, uồng rượu cần. "Nhuôn" có 2 loại "Nhuôn cu mún" - hát khi uống rượu cần và "Nhuôn tọ pẹ" – hát đối đáp, giao duyên. Nhạc điệu "Nhuôn" rõ ràng, sôi nổi. Người Thái hay dùng điệu "Nhuôn" trong các lễ hội dân gian.

"Những bài hát của người Thái thường được bắt nguồn từ môi trường sống lao động, sản xuất và sinh hoạt văn hóa của dân tộc mình, là tình yêu con người với con người, con người với thiên nhiên, quê hương đất nước và mang những nét đặc trưng của văn hoá rất riêng. Những bài hát có ca từ rất lạc quan, yêu đời nhưng cũng có ý nghĩa giáo dục rất lớn như dạy con người về đối năng xử thể, về đạo đức làm người…", bà Hương nói.

Với ý nghĩa lớn lao đó nên dù đã nghỉ hưu, bà Hương vẫn không ngừng cống hiến cho phong trào văn hóa của địa phương và bà tin rằng, đó là "linh hồn" và bà có trách nhiệm gìn giữ. Hiện tại, Chi hội người cao tuổi Chà Coong có gần 90 thành viên, chủ yếu là các bà, các mẹ, trong đó câu lạc bộ văn hóa văn nghệ duy trì sinh hoạt hai lần mỗi tháng. Tại đây, họ cùng nhau tập luyện những bài hát, điệu múa dân tộc mình.

"Chúng tôi vẫn duy trì thường xuyên, nhưng chủ yếu là người già. Tiếng hát, điệu múa không chỉ là hoạt động giải trí mà còn giúp chúng tôi được sống trong không gian văn hóa của dân tộc mình, đặc biệt đây là sợi dây kết nối thế hệ, gắn kết cộng đồng và mang lại tinh thần sảng khoái", bà Hương chia sẻ.

Phải truyền thụ lại cho thế hệ trẻ

Nỗi trăn trở lớn nhất của bà Hương chính là sự thờ ơ của thế hệ trẻ đối với những bài hát, điệu múa truyền thống của dân tộc Thái. "Lớp trẻ giờ ít người biết các bài hát Thái. Nhiều cháu tâm sự thật rằng, nghe các bà hát các cháu không hiểu gì" bà Hương nói.

Dù đối mặt với nhiều khó khăn, bà Hương vẫn không bỏ cuộc. Bà và các thành viên câu lạc bộ luôn khao khát được truyền dạy lại những giá trị văn hóa này cho con cháu. "Tôi rất mong muốn được truyền thụ lại cho lớp trẻ. Chúng tôi đang cố gắng duy trì bản sắc văn hóa của dân tộc mình. Nếu không được truyền dạy, lứa chúng tôi mất đi còn ai biết đến làn điệu "Khắp", "Nhuôn"…" bà khẳng định.

Để những nét đặc sắc của dân ca Thái tiếp tục được phát huy, trường tồn cùng thời gian, bên cạnh sự vào cuộc của các cấp, các ngành trong tuyên truyền giữ gìn bản sắc văn hóa, rất cần sự chung tay của cộng đồng người Thái tại địa phương trên địa bàn tỉnh trong việc lưu giữ, truyền lại các làn điệu dân ca, dân vũ Thái cho thế hệ sau.

Bà Hương nói rằng, sẽ cùng chi hội đề xuất với cán bộ văn hóa xã Sơn Lâm về việc thành lập một câu lạc bộ văn hóa văn nghệ riêng tại bản Thác Liếp để duy trì và phát huy các làn điệu dân ca. Bà cũng mong muốn có những lớp học để truyền dạy nghề dệt, nghề thêu cho các bạn trẻ. 

"Rất mong sẽ có những lớp học, được sự hỗ trợ của nhà nước để truyền thụ lại những cái tinh túy của văn hóa dân tộc Thái. Tôi muốn được truyền cảm hứng, được giữ lửa để cho các giá trị truyền thống, để bài ca Thái - những làn điệu dân ca truyền thống không bao giờ tắt", bà Hương tâm sự.