Người Sán Dìu Thái Nguyên tích cực gìn giữ và phát huy làn điệu Soọng Cô

Theo tìm hiểu từ các nghệ nhân cao tuổi ở phường Phúc Thuận, tỉnh Thái Nguyên, trong tiếng Sán Dìu, từ Soọng có nghĩa là hát, còn từ Cô là ca, dịch nghĩa ra là ca hát. Những làn điệu dân ca Soọng Cô vốn rất mộc mạc, gắn bó mật thiết với đời sống lao động sản xuất của đồng bào, truyền tải những tâm tư, tình cảm và ước muốn của người Sán Dìu trong đời sống thường ngày được thể hiện qua lời ca, tiếng hát. Vì vậy, từ hàng trăm năm qua, người Sán Dìu đều yêu thích và coi trọng làn điệu dân ca này.

Trong cộng đồng người dân tộc Sán Dìu ở phường Phúc Thuận còn lưu truyền về truyền thuyết đại hồng thủy như sau: Thuở xa xưa, khi trời đất còn gần nhau, có một làng quê đông đúc trù phú nằm bên cạnh dòng sông. Đến một ngày trời đổ mưa lớn kéo dài nhiều ngày, khiến cho nước sông dâng cao làm chết muôn loài. Trong làng có hai chị em họ nhanh chân chui vào quả bầu khô, nổi lên theo dòng nước nên sống sót. Khi nước rút, vì trong vùng không còn ai nên họ đành lấy nhau sinh nhiều con cháu làm cho người Sán Dìu hồi sinh trở lại. Tuy làng đông người nhưng đều là con cháu cùng huyết thống không thể lấy nhau nên phải sang làng khác tìm hiểu. Để bạn tình ở làng bên rung động, họ dùng tiếng hát để diễn tả lòng mình. Điệu hát Soọng Cô ra đời từ đó và tồn tại đến nay.

Cách đây khoảng 20 năm, sự phát triển của xã hội đã cuốn đi nhiều nét văn hóa truyền thống của các đồng bào dân tộc thiểu số. Khi đó, các làn điệu Soọng Cô của người Sán Dìu cũng bị ảnh hưởng, nhiều thanh thiếu niên lớn lên đã không còn biết hát Soọng Cô. Thay vào đó là họ chạy theo xu hướng âm nhạc hiện đại.

Những năm gần đây, người Sán Dìu đã tích cực đẩy mạnh việc sưu tầm và gìn giữ, phát huy các làn điệu dân ca Soọng Cô. Nhiều làn điệu Soọng Cô cổ đã được sưu tầm lại, viết thành sách và truyền dạy lại cho các thế hệ trẻ trong cộng đồng.

Ông Hoàng Văn Phúc, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Soọng Cô xã Nam Hòa, tỉnh Thái Nguyên, cho biết: “Hiện nay chúng tôi tích cực sưu tầm các làn điều Soọng Cô cổ để in thành sách truyền lại cho các thế hệ con cháu của mình. Từ xưa nhiều bài hát được truyền khẩu, không có văn bản ghi chép lại, nên chỉ còn một số người lớn tuổi nắm giữ được, chúng tôi phải tìm hiểu và ghi chép lại. Một số bạn trẻ cũng yêu thích dân ca Soọng Cô, nhưng vì không sử dụng thành thạo ngôn ngữ của dân tộc mình nên việc học hát cũng là một khó khăn lớn. Rất may là hiện nay có nhiều nghệ nhân tham gia các lớp truyền dạy hát Soọng cô cho lớp trẻ”.

Bà Vi Thị Thanh, một nghệ nhân hát Soọng Cô ở xã Nam Hòa, chia sẻ: “Chúng tôi rất mừng vì lớp trẻ đều yêu thích hát dân ca. Mỗi khi mở lớp truyền dạy, các cháu đều tham gia học rất đông, chính quyền địa phương cũng tạo mọi điều kiện tốt nhất để gìn giữ và phát huy các làn điệu dân ca Soọng Cô".

Không chỉ hát bằng tiếng dân tộc Sán Dìu, các nghệ nhân hát Soọng Cô ở tỉnh Thái Nguyên còn dịch lời các bài hát Soọng Cô ra tiếng phổ thông, để mọi người có thể nghe, có thể hiểu một cách dễ dàng. 

Ngày nay, tại những địa phương nơi đồng bào người Sán Dìu sinh sống, mỗi khi có sự kiện chính trị, xã hội, hoặc những ngày lễ, tết, hội, người Sán Dìu lại tổ chức các chương trình biểu diễn văn hóa, văn nghệ truyền thống, mang đậm bản sắc của dân tộc. Trong đó không thể thiểu các làn điệu Soọng Cô độc đáo. 

"Vào những ngày tết, ngày hội, chị em phụ nữ lại diện áo váy truyền thống đi dự. Với những người tham gia Câu lạc bộ Soọng Cô còn phải tập luyện từ những ngày trước đó, để khi tham gia hát được nhịp nhàng. Không khí đời sống văn hóa văn nghệ ở địa phương những năm gần vì thế diễn ra sôi nổi, thu hút được nhiều người tham gia, đặc biệt là các bạn trẻ. Người trẻ ngày càng quan tâm và chung tay gìn giữ văn hóa truyền thống của dân tộc hơn" - bà Vi Thị Thanh cho biết.

Vì vậy, làn điệu Soọng Cô của người Sán Dìu ở tỉnh Thái Nguyên không những không bị mai một, mà còn được phát huy và lan truyền rộng rãi trong cộng đồng, trở thành món ăn tinh thần hữu ích cho người dân địa phương.