Nguyễn Quang Long mang tiếng cười dí dỏm vào Xẩm

Trách ông Nguyệt Lão là album Xẩm ghi dấu ấn hành trình 25 năm đi theo âm nhạc chuyên nghiệp, 20 năm theo nghiệp nghiên cứu, lý luận âm nhạc và đặc biệt là gắn bó với nghệ thuật Xẩm của nhạc sĩ Nguyễn Quang Long.

Nguyễn Quang Long là một cái tên quen thuộc với khán giả yêu nghệ thuật truyền thống nói chung, yêu hát Xẩm nói riêng trong gần 20 năm qua khi anh cùng những cộng sự các thế hệ của mình nỗ lực phục hồi và đưa loại hình nghệ thuật này trở lại và quen thuộc với công chúng như ngày hôm nay. Sinh ra ở quê hương Kinh Bắc gắn với những câu hát Quan họ, rồi theo học ngành thanh nhạc, lý luận âm nhạc ở Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam nên trong bản thân Nguyễn Quang Long đã hội tụ 2 con người: Nhà nghiên cứu lý luận và nghệ sĩ biểu diễn. Vì vậy, trong suốt quá trình phục hồi, lưu giữ và truyền bá nghệ thuật Xẩm, anh vừa ở vai trò một nhà nghiên cứu, vừa trực tiếp hát những câu Xẩm.

Album Xẩm Hà Nội được NXB Âm nhạc phát hành đầu năm 2016 là thành quả đầu tiên của công cuộc phục hồi nghệ thuật này. Sau đó, cùng với nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa, Khương Cường, Phạm Đình Dũng, Nguyễn Quang Long thành lập nhóm Xẩm Hà Thành với mong muốn góp phần tái hiện lại một nét đẹp của Hà Thành 36 phố phường xưa kia và thổi thêm sức sống mới để nét đẹp ấy được nối dài theo hơi thở của thời đại. Cũng từ đây, nhiều bài Xẩm do Nguyễn Quang Long sáng tác đã ra đời và được công chúng đón nhận. Chẳng hạn những bài Xẩm mang tính thời sự như: Xẩm Trà đá, Xẩm Tiễu trừ cướp biển, Xẩm Đường lưỡi bò, Xẩm Cá chết… hay những bài xẩm trữ tình tôn vinh hét đẹp của Hà Nội và tình yêu như Bốn mùa hoa Hà Nội, Tứ vị Hà thành…

Album Trách ông Nguyệt Lão vừa ra mắt gồm 9 bài Xẩm, đều là những sáng tác của Nguyễn Quang Long. Trong đó, có 3 bài được khai thác từ thơ của 2 thi sĩ mà anh cảm thấy đồng điệu về tâm hồn đó là Nguyễn Bính (bài Chân quê) và Hồng Thanh Quang (bài Thôi em cứ việc lấy chồng và Nghĩ kỹ mà xem).

6 bài còn lại trong album thì có Xẩm Bốn mùa hoa Hà Nội (sáng tác cùng Hồ Điệp) nhóm Xẩm Hà Thành phát hành MV vào đầu năm 2016 và trở nên quen thuộc với khán giả.

Bài Xẩm Phố thu được Nguyễn Quang Long sáng tác dành riêng cho nữ danh ca Thu Phương và chị đã thể hiện đầy ấn tượng trong liveshow kỷ niệm 30 năm ca hát của mình vào cuối năm 2016. Sau đó, bài Xẩm này được khai thác vào các gameshow âm nhạc trên truyền hình và được biết đến rộng rãi.

Duyên phận tơ vòng là bài Xẩm đa tính cách, vừa trữ tình nội tâm lại vừa tươi mới và pha chút dí dỏm. Nguyễn Quang Long sáng tác chỉ hơn 3 tuần trước khi album được phát hành. Đây là bài Xẩm được anh dành tặng riêng cho nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa - đồng sáng lập nhóm Xẩm Hà Thành và là người bạn quan trọng với anh trên con đường âm nhạc truyền thống.

Bài Ơ này, em gì đấy ơi! lại là điệu Xẩm trẻ trung, tươi vui được Nguyễn Quang Long sáng tác sau khi chứng kiến tình yêu của một người bạn trẻ. Anh dự định sẽ tách riêng bài này để giới thiệu cùng công chúng trong dịp Valentine 2020 tới đây.

Cũng đề tài về tình yêu, bài Trách ông Nguyệt Lão là một bài Xẩm trữ tình có giai điệu và lời ca đẹp nói về tình yêu. Lời ca bao gồm 2 phần, phần đầu được Nguyễn Quang Long khai thác từ vốn thơ ca dân gian và và phần sau anh tự sáng tác để trở thành một bài Xẩm hoàn chỉnh theo cảm xúc của mình.

Có một bài tương đối đặc biệt, Xẩm Dặn con được sáng tác theo điệu Thập ân. Đây là cảm xúc của Nguyễn Quang Long với tư cách là một người cha dù công việc có bận rộn đến thế nào thì cũng luôn lo lắng cho những đứa con thân yêu của mình. Thông qua bài Xẩm, anh gửi gắm thông điệp dù sau này có thế nào thì điều quan trọng nhất của mỗi người con là phải sống tử tế và lương thiện.

Một điều thú vị là khi nói đến Xẩm, công chúng thường mặc định là nó mang nét buồn bã, nhưng hầu hết album Trách ông Nguyệt Lão của Nguyễn Quang Long lại mang màu sắc vui tươi, dí dỏm. Lý giải về điều này, nhạc sĩ Nguyễn Quang Long cho biết: "Trước đây người ta thường nhìn vào vẻ ngoài của người hát Xẩm và cuộc sống của họ mà cho rằng Xẩm thê lương, buồn bã. Nhưng nghệ thuật luôn gắn với đời sống thường nhật và sự buồn bã đó là ở xã hội trước đây. Còn bây giờ nhịp sống hiện đại, tươi sáng hơn nên Xẩm đương nhiên cũng vui hơn và nếu có buồn thì cũng là nét buồn trữ tình chứ không phải sầu não, ảm đạm".

Trong album Trách ông Nguyệt Lão, bên cạnh giọng của Nguyễn Quang Long còn góp mặt những giọng ca danh tiếng: Nghệ sĩ hát xẩm Mai Tuyết Hoa, NSND Thúy Ngần, danh ca Thu Phương… Sau album này, Nguyễn Quang Long sẽ cùng nhóm Xẩm Hà Thành và ekip quay phim đạo diễn bắt tay vào thực hiện một MV mới cùng tên album tại Hà Nội và Bắc Ninh để chào đón năm 2020 - năm thứ 1010 của Thăng Long – Hà Nội. 

Nguyễn Quang Long quan niệm: Dù là nghệ thuật nào thì cũng không thể sống được nếu không tiếp tục khơi nguồn dòng chảy để nó phù hợp với nhu cầu mang tính thời đại. Chính vì thế muốn nối dài sự sống cho âm nhạc truyền thống nói chung, Xẩm nói riêng càng cần phải tạo nên những sản phẩm mang tính nghệ thuật tích hợp nhiều yếu tố khác nhau, hài hòa giữa nghe và xem. Nhiều MV của nhóm Xẩm Hà Thành thực hiện có hình ảnh vừa đậm tính truyền thống lại vừa được sử dụng kỹ thuật làm MV phổ biến của âm nhạc đại chúng hiện nay đã thu hút được sự quan tâm của công chúng ít nhiều nói lên được điều này