Nhà văn Camille Laurens: Văn chương không phân biệt giới tính

Sau khi gặp gỡ bạn đọc ở Hà Nội, Huế, Đà Nẵng, nhà văn Camille Laurens, một trong những tiếng nói nữ nổi bật của văn học đương đại Pháp, đã đến TPHCM để giao lưu cùng độc giả trong tọa đàm Phụ nữ, giới và văn chương. Sự kiện diễn ra vào tối 23/10 tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia TPHCM.

Trong sự kiện, những câu chuyện về nữ quyền, tiếng nói nữ trong các tác phẩm và thân phận phụ nữ nói chung trong văn học Pháp được nhà văn Camille Laurens cùng các nhà nghiên cứu, độc giả trao đổi, bàn luận nhiều nhất. 

Viết để phá vỡ sự im lặng của thành kiến

Theo đuổi thể loại "giả tự truyện" (autofiction), Camille Laurens đã viết nhiều truyện ngắn, tiểu thuyết suốt hơn 2 thập kỷ qua. Hầu hết các tác phẩm từng xuất bản tại Việt Nam của bà như: Trong những vòng tay, Con gái, Bội ước... đều là những tiếng nói đầy rung động về tình yêu, ký ức, mất mát và những cái nhìn của xã hội đương thời đối với người phụ nữ. 

Với Con gái, bà lần lượt lật mở số phận của người phụ nữ khi đối diện với những thay đổi trong xã hội Pháp suốt 40 năm, thông qua nhân vật Laurence Barraqué. 

Ngay từ rất sớm, Laurence hiểu rằng vị trí của người con gái trong cuộc đời bị đặt thấp kém hơn con trai. Như khi được người điều tra dân số năm 1964 hỏi có con không, cha Laurence đã trả lời: "Không! Tôi có 2 đứa con gái". Tới những năm 1990, khi đã làm mẹ, bà vật lộn với chuyện tìm câu trả lời cho ý nghĩa của việc là một cô gái và bài học nào nên dạy hoặc không cho người con gái yêu dấu của mình.

Đọc tác phẩm, người đọc sẽ phần nào hiểu được lý do vì sao những khoảnh khắc thời thơ ấu thường ảnh hưởng sâu sắc tới sự trưởng thành sau này của nhân vật nữ và thấu hiểu hơn trải nghiệm của phụ nữ trong một xã hội phân biệt giới tính.

Không chỉ lật giở những định kiến cố hữu thường gán lên thân phận phụ nữ, Camille Laurens còn viết về những rủi ro về mặt thể xác mà người con gái có thể gặp phải. Đó là vấn nạn xâm hại tình dục. Laurence Barraqué trong Con gái đã bị tấn công tình dục khi còn nhỏ và để lại dư chấn kéo dài mãi về sau. 

Nhắc về chi tiết này tại tọa đàm, Camille Laurens chia sẻ chính bà từng là nạn nhân của những vụ "sờ soạng" từ những người đàn ông trong gia đình mình. 

"Khi tôi kể lại điều này với bà tôi thì chỉ nhận được câu nói: 'Đừng nói với ai hết'. Điều đó như thể chính những người gây ra nỗi đau cho tôi mới là nạn nhân. Thực tế, những chuyện như thế vẫn còn tiếp diễn trong đời sống. Lúc đọc những chi tiết trong Con gái, một số người quen nói rằng tôi không biết xấu hổ sao khi tự lấy chuyện của bản thân mình để kể. 

Nhưng tôi tự hỏi, tại sao phải xấu hổ? Viết là cách tôi phá vỡ sự im lặng của những định kiến áp đặt lên người phụ nữ. Viết là cách để tôi tự vệ và giải thoát. Văn chương cũng không phân biệt tác giả nam hay nữ và với tôi, vũ trụ của những người dám nói thật luôn thú vị và ngập tràn sự mạnh mẽ", nhà văn Camille Laurens bộc bạch. 

Quyền lực hay sức mạnh?

Với Bội ước, tác phẩm mới nhất của bà vừa được phát hành tại Việt Nam, lại đi sâu vào tình yêu và những trải nghiệm nội tâm của người phụ nữ. 

Câu chuyện của Bội ước kể về Claire, một nữ nhà văn tài năng và tự tin, bước vào mối quan hệ tưởng như định mệnh với Gilles, một nghệ sĩ múa rối quyến rũ. Họ cùng hứa với nhau: Claire sẽ không bao giờ viết về Gilles; Gilles sẽ không bao giờ phản bội Claire. Nhưng chính hai lời hứa ấy lại trở thành gông xiềng trói buộc họ. Khi tình yêu dần hóa thành sự kiểm soát, khi niềm tin biến thành nhà tù, Claire buộc phải chọn giữa giữ lời hứa hay giữ lấy chính mình.

Dịch giả Huỳnh Hữu Phước chia sẻ khi tham gia chuyển ngữ tác phẩm này sang tiếng Việt, anh đã hiểu sâu hơn về tiếng nói của những người phụ nữ và thay đổi thế giới quan của mình: "Tôi nhận ra tình yêu có thể bị chi phối bởi quyền lực thế nào và thực tế sự bất bình đẳng giới vẫn tồn tại trong các mối quan hệ xã hội". 

Theo nhà văn Camille Laurens, trong Bội ước, sức mạnh sáng tạo của người phụ nữ đã bị giới hạn bởi quyền lực của người đàn ông khi cả hai ở trong mối quan hệ tình yêu. 

"Có sự khác biệt giữa quyền lực và sức mạnh. Quyền lực là thứ ta dùng để áp đặt lên người khác, còn sức mạnh là năng lượng nội tại, khả năng tự chủ của chính mình. Thay vì có được quyền lực để kiểm soát người khác, tôi mong những người phụ nữ sẽ có được sức mạnh để sáng tạo, để tồn tại, bên cạnh việc gắn bó với một ai đó đến suốt cuộc đời", nhà văn Camille Laurens bày tỏ.