"Nhận diện sớm, can thiệp kịp thời" phòng, chống thuốc lá thế hệ mới trong học đường

Thầy Vương Anh Hạnh, Hiệu trưởng Trường THCS Vân Hà, chia sẻ về cách nhà trường nhận diện sớm, can thiệp và theo dõi các trường hợp nguy cơ. Cũng như cơ chế phối hợp với phụ huynh - địa phương, cùng những khó khăn, kinh nghiệm rút ra trong phòng, chống thuốc lá thế hệ mới đối với học sinh.

Triển khai đồng bộ tuyên truyền, giám sát đa kênh để phát hiện sớm

- Thầy có đánh giá như thế nào về mức độ nhận thức của học sinh trường THCS Vân Hà đối với các tác hại của thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá thế hệ mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng,?

- Thầy Vương Anh Hạnh: Học sinh Trường THCS Vân Hà nhìn chung đã nắm được tác hại của thuốc lá điện tử. Tuy nhiên, vẫn còn một số em chưa thật sự tự giác nói không với việc sử dụng một số loại thuốc lá. Từ thực tế đó, trong thời gian qua, nhà trường đã phát hiện một số trường hợp học sinh sử dụng thuốc lá/thuốc lá điện tử.

Trên cơ sở phát hiện, nhà trường mời các em làm việc để phân tích rõ tác hại, đồng thời thông báo tới gia đình để cùng phối hợp theo dõi, giáo dục. Mục tiêu là yêu cầu các em từ bỏ, tránh xa thuốc lá, coi đây là bước giáo dục - giám sát ban đầu nhằm chấm dứt hoàn toàn hiện tượng.

- Từ các trường hợp học sinh đã được nhà trường can thiệp, thầy đánh giá tác hại của thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá thế hệ mới đối với sức khỏe và việc học của các em như thế nào?

- Thầy Vương Anh Hạnh: Qua những trường hợp cụ thể, chúng tôi thấy thuốc lá/thuốc lá điện tử có chất gây nghiện. Nhiều sản phẩm nguồn gốc không rõ ràng, thậm chí có thể bị trộn tạp chất như ma túy,… Khi sử dụng, các em dễ lệ thuộc, bị ảnh hưởng hệ thần kinh, cản trở sự phát triển tâm sinh lý ở lứa tuổi đang lớn, rất có hại cho sức khỏe.

Về học tập và hành vi, những em đã sử dụng thường giảm sút kết quả học tập, suy nghĩ và hành động không bình thường như bạn bè. Trong giờ học, các em thiếu tập trung, dễ buồn ngủ, tinh thần học tập giảm và mức độ chuyên cần cũng đi xuống.

- Để ứng phó với những tác động nêu trên, nhà trường đang áp dụng các hình thức truyền thông, giáo dục nào nhằm nâng cao nhận thức cho học sinh?

- Thầy Vương Anh Hạnh: Nhà trường triển khai tuyên truyền ở cả quy mô toàn trường và trong từng lớp: Mỗi năm tổ chức 2 đợt mời cán bộ công an nói chuyện trực tiếp với học sinh. Đồng thời giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ môn lồng ghép nội dung phòng, chống sử dụng thuốc lá/thuốc lá điện tử trong giờ sinh hoạt, hoạt động ngoại khóa và trải nghiệm, nhấn mạnh tác hại với sức khỏe và sự phát triển tâm sinh lý.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy chỉ tuyên truyền là chưa đủ nếu thiếu sự phối hợp chặt chẽ của phụ huynh. Một bộ phận gia đình hoàn cảnh khó khăn, bố mẹ ly hôn hoặc chưa làm gương, còn phó mặc việc giáo dục cho nhà trường; vì vậy việc nhắc nhở, quản lý thời gian ở nhà bị hạn chế. Hệ quả là một số học sinh vẫn ra quán điện tử, bị bạn bè rủ rê và đã sử dụng thuốc lá/thuốc lá điện tử. Đây là khó khăn đáng kể mà nhà trường phải đối mặt.

Để khắc phục, bên cạnh tuyên truyền, nhà trường yêu cầu mỗi lớp thành lập đội xung kích giám sát, theo dõi. Thông tin được tiếp nhận qua nhiều kênh: Phản ánh của phụ huynh, các lực lượng xã hội, và đặc biệt là học sinh báo cho nhau trong lớp/khối. Khi xuất hiện dấu hiệu sử dụng thuốc lá/thuốc lá điện tử, giáo viên chủ nhiệm và nhà trường tiếp nhận báo cáo, xác minh - tìm hiểu - giáo dục kịp thời, giúp học sinh tránh xa việc sử dụng.

Nâng cao vai trò giáo viên chủ nhiệm và các giải pháp kết nối gia đình, xã hội

- Trong toàn bộ quy trình phát hiện sớm - can thiệp - theo dõi, giáo viên chủ nhiệm giữ vai trò gì và được giao nhiệm vụ cụ thể như thế nào?

- Thầy Vương Anh Hạnh: Giáo viên chủ nhiệm giữ vai trò rất quan trọng, là người trực tiếp phụ trách lớp và phải quan tâm sát sao đến việc học tập của từng học sinh. Họ phối hợp với giáo viên bộ môn, Tổng phụ trách Đội, Đoàn Thanh niên và phát huy kênh giám sát, phản ánh của học sinh để làm tốt công tác này.

- Với những trường hợp học sinh có hoàn cảnh đặc biệt, gia đình ly hôn, bố mẹ đi làm xa..., nhà trường đã kết nối/gắn kết với phụ huynh và người thân ra sao để theo dõi, kiểm soát và động viên các em bỏ thuốc, tập trung vào học tập?

- Thầy Vương Anh Hạnh: Đối với những học sinh từng sử dụng thuốc lá nhưng thiếu sự quan tâm của gia đình, nhà trường cử giáo viên chủ nhiệm đến tận nhà và gửi giấy mời phụ huynh làm việc; nếu bố mẹ vắng nhà, mời người thân như ông bà nội, ngoại cùng tham dự. Nhà trường đồng thời mời học sinh đến trường để phân tích, trao đổi và nhắc nhở, giúp các em tránh xa việc sử dụng thuốc lá, thuốc lá điện tử.

- Trong thời gian tới, nhà trường có kế hoạch hoặc định hướng cụ thể nào để tăng cường công tác phòng chống thuốc lá thế hệ mới cho học sinh?

- Thầy Vương Anh Hạnh: Trong thời gian tới, nhà trường sẽ đẩy mạnh công tác tuyên truyền một cách kỹ lưỡng, mời cán bộ công an am hiểu về tác hại của thuốc lá/thuốc lá điện tử và cập nhật tình hình sử dụng hiện nay. Đồng thời, nhà trường phối hợp y tế học đường để truyền thông về ảnh hưởng đối với sức khỏe, cung cấp dữ liệu - minh chứng từ địa bàn Hà Nội, trong nước và quốc tế, giúp học sinh nhận thức đầy đủ mức độ nguy hiểm.

- Nhìn từ thực tiễn ở trường, thầy đánh giá việc cấm hoàn toàn sản xuất, tiêu thụ và phân phối các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới có ý nghĩa như thế nào đối với việc bảo vệ học sinh và cộng đồng?

- Thầy Vương Anh Hạnh: Từ thực tiễn tại trường, tôi cho rằng việc cấm hoàn toàn sản xuất, tiêu thụ và phân phối các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới là rất thiết thực và đúng đắn. Thuốc lá, kể cả thuốc lá điện tử, không có lợi cho sức khỏe ngay cả với người trưởng thành; với học sinh THCS đang trong giai đoạn phát triển, tác hại còn nặng nề hơn: Dễ dẫn tới lệ thuộc, ảnh hưởng hệ thần kinh, tâm sinh lý và kéo theo giảm sút học tập, thiếu tập trung, buồn ngủ, bỏ bê chuyên cần.

Về phía cộng đồng, lệnh cấm giúp giảm nguồn cung, hạn chế tiếp cận của thanh thiếu niên và triệt tiêu yếu tố lôi kéo từ thị trường. Với nhà trường, chính sách rõ ràng sẽ tạo hành lang pháp lý để chúng tôi răn đe - xử lý hiệu quả hơn, đồng thời giúp phụ huynh có cơ sở phối hợp quản lý con em. Nhìn chung, biện pháp này bảo vệ sức khỏe nhân dân, đặc biệt bảo vệ học sinh, và hỗ trợ hệ thống giáo dục trong công tác phòng, chống thuốc lá thế hệ mới một cách đồng bộ.

- Để nâng cao hiệu quả tuyên truyền phòng, chống thuốc lá thế hệ mới trong học sinh, thầy đề xuất những giải pháp cụ thể về kênh truyền thông, nội dung thông điệp, tần suất thực hiện và cơ chế phối hợp, đánh giá?

- Thầy Vương Anh Hạnh: Công tác tuyên truyền không chỉ là việc của nhà trường mà cần huy động hệ thống tại địa phương. Tôi đề xuất triển khai đa kênh: Loa phát thanh thôn/xóm, các đoàn thể địa phương, công an tuyên truyền; trong trường thì họp phụ huynh, thư ngỏ và sổ liên lạc điện tử, pa-nô/áp phích tại cổng trường - bảng tin, chuyên đề đầu giờ và hoạt động ngoại khóa.

Song song, truyền thông số qua fanpage của trường, nhóm lớp (Zalo), các video ngắn/infographic để học sinh dễ tiếp nhận. 

Về nội dung, nhấn mạnh ba nhóm thông điệp: (1) Tác hại sức khỏe - tâm sinh lý của thuốc lá/thuốc lá điện tử; (2) Quy định pháp luật và trách nhiệm của gia đình - học sinh - nhà trường; (3) Kỹ năng từ chối và kịch bản xử lý khi bị rủ rê.

Về tần suất, tổ chức định kỳ hằng tháng ở cấp trường và 2 tuần/lần ở cấp lớp; có đường dây/buồng thư phản ánh ẩn danh để thu nhận thông tin sớm. Cuối cùng, cần đo lường hiệu quả bằng khảo sát nhanh nhận thức, theo dõi chuyên cần - vi phạm, khen thưởng "lớp không khói thuốc", và phối hợp y tế học đường cung cấp ca minh họa thực tế, để thông điệp toàn diện và chi tiết hơn.