Nhập viện vì nghe theo “bác sĩ mạng”

Đặt niềm tin tuyệt đối vào "bác sĩ mạng"

Ẩn sau những video dạy "chữa ung thư không cần hóa trị", "chanh liều cao chữa bách bệnh", hay "bài thuốc dân gian trị khỏi bệnh mạn tính" là những hệ lụy đau lòng - đánh đổi bằng sức khỏe, cơ hội sống, thậm chí cả tính mạng của người bệnh. Đây là những ví dụ điển hình về tác hại của "fake news" y tế là trào lưu "chanh liều cao", từng gây xôn xao mạng xã hội. Dù đi ngược hoàn toàn với kiến thức y học cơ bản, trào lưu này vẫn được hàng chục nghìn người tin tưởng thực hành mỗi ngày như một "liệu pháp kỳ diệu" giúp thanh lọc cơ thể, giảm cân, thậm chí "chữa ung thư" hay "ngừa Covid-19".

Trong các nhóm Facebook mang tên "chanh liều cao", người dùng thi nhau khoe "thành tích uống chanh"- mỗi sáng uống từ 200-500 ml nước cốt chanh nguyên chất khi bụng đói. Họ truyền tai nhau rằng cách này giúp "thải độc, trị dạ dày, cải thiện da, ngăn HIV"... Những lời đồn vô căn cứ, cộng hưởng với các câu chuyện "thực tế" chưa kiểm chứng, khiến nhiều người tin tưởng một cách mù quáng. Chị N.H.N (33 tuổi, Gia Lâm, Hà Nội) là một trong những nạn nhân của trào lưu này. Chỉ vì muốn "thải độc cơ thể" sau thời gian ăn uống thất thường, chị bắt đầu uống nước cốt chanh nguyên chất mỗi sáng theo hướng dẫn trên mạng. Từ 1 quả chanh, chị tăng dần lên 6 quả - gần 300 ml nước cốt chanh. Chỉ sau vài ngày, chị xuất hiện đau bụng, rối loạn tiêu hóa, đi ngoài phân lỏng. Tuy nhiên, khi chia sẻ trong nhóm, chị lại được khuyên rằng đó là "dấu hiệu cơ thể đang đào thải độc tố" nên tiếp tục duy trì. Kết quả, trong một chuyến công tác, chị N. phải nhập viện cấp cứu vì viêm dạ dày và ruột cấp, hậu quả trực tiếp của việc uống chanh liều cao khi bụng đói trong thời gian dài.

Theo các bác sĩ, việc uống lượng lớn nước cốt chanh nguyên chất có thể gây tổn thương nghiêm trọng niêm mạc dạ dày, loét tá tràng, thậm chí xuất huyết tiêu hóa. Acid citric trong chanh ở nồng độ cao phá vỡ lớp nhầy bảo vệ niêm mạc, dẫn đến viêm, đau và rối loạn tiêu hóa kéo dài.

Không chỉ "chanh liều cao", mạng xã hội còn tràn ngập những "bí quyết chữa bệnh" tự phát như: uống baking soda chữa ung thư, nhịn ăn để thanh lọc cơ thể, xông lá trị Covid-19, hay tỏi ngâm rượu phòng bệnh tim mạch. Những thông tin này thường được truyền tải dưới dạng "trải nghiệm cá nhân" hoặc "bí quyết gia truyền", khiến người đọc dễ tin tưởng hơn so với các khuyến cáo y khoa chính thống. Điểm nguy hiểm là, tin giả y tế thường đánh trúng tâm lý sợ bệnh và mong muốn tìm kiếm phương pháp rẻ, đơn giản mà "kỳ diệu". Khi người bệnh chọn tin vào mạng xã hội thay vì đến cơ sở y tế, họ không chỉ tự gây hại cho bản thân, mà còn bỏ lỡ "thời gian vàng" trong điều trị - đặc biệt với các bệnh mạn tính hoặc ung thư.

Chặn tin giả y tế từ gốc đến ngọn

Bác sĩ Hà Hải Nam, Phó Trưởng khoa Ngoại bụng I, Bệnh viện K Trung ương, cho rằng hậu quả của việc tin vào quảng cáo sai lệch không chỉ là sự thất vọng mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho sức khỏe. "Người tiêu dùng có thể tự ý sử dụng thực phẩm chức năng mà không tham khảo ý kiến bác sĩ, dẫn đến tác dụng phụ hoặc những vấn đề nghiêm trọng. Việc tin theo quảng cáo không đúng sự thật có thể khiến người dân mất tiền, bỏ lỡ cơ hội điều trị, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng do sản phẩm chứa chất cấm, không rõ nguồn gốc", bác sĩ Hà Hải Nam cảnh báo.

Giáo sư, Tiến sĩ Lê Văn Quảng - Giám đốc Bệnh viện K cũng thẳng thắn cho rằng, nhiều người vẫn mang định kiến sai lầm rằng mắc ung thư đồng nghĩa với "bản án tử hình", dẫn đến tâm lý buông xuôi, bỏ điều trị chính thống để tìm đến các "phương pháp dân gian" hoặc "thần dược" trôi nổi trên mạng. "Người bệnh và gia đình nên trao đổi trực tiếp với bác sĩ chuyên khoa để hiểu rõ về bệnh, tiên lượng và phương pháp điều trị phù hợp. Không nên tin vào lời đồn đại hay thông tin thiếu kiểm chứng trên mạng, tránh mất đi thời gian quý báu có thể cứu sống người bệnh", GS.TS. Lê Văn Quảng nhấn mạnh.

Trước thực trạng "fake news" y tế lan nhanh như virus, các chuyên gia cho rằng cần có giải pháp tổng thể, bắt đầu từ nâng cao nhận thức người dân đến tăng cường kiểm soát và xử lý vi phạm thông tin sai lệch. Đặc biệt, cần tăng cường truyền thông khoa học, chính thống, trong đó Bộ Y tế, các bệnh viện, cơ quan truyền thông cần chủ động cập nhật, phổ biến kiến thức y khoa bằng ngôn ngữ dễ hiểu, gần gũi với người dân. Khi thông tin chính thống được lan tỏa mạnh mẽ, tin giả tự khắc mất đất sống.

Cùng với đó, cần siết chặt quản lý nội dung trên nền tảng số. Cơ quan chức năng cần phối hợp với các mạng xã hội để xác minh, gỡ bỏ kịp thời nội dung sai lệch, đồng thời xử phạt nghiêm các cá nhân, tổ chức tung tin giả, quảng cáo sai sự thật về sản phẩm chữa bệnh, thực phẩm chức năng. Đồng thời phát triển kênh tư vấn y tế trực tuyến đáng tin cậy. Nhiều chuyên gia đề xuất xây dựng nền tảng hỏi đáp sức khỏe chính thống có sự tham gia của bác sĩ, giúp người dân tiếp cận thông tin đúng và được tư vấn miễn phí hoặc chi phí thấp. Đặc biệt, giáo dục sức khỏe cộng đồng từ sớm, thông qua việc đưa nội dung "hiểu biết y tế cơ bản" vào trường học, giúp thế hệ trẻ có khả năng nhận diện và phản biện thông tin sai lệch.