Ninh Bình đẩy mạnh bảo tồn di sản với phát triển bền vững

Đối với di sản văn hóa vật thể, tỉnh Ninh Bình đã triển khai nhiều dự án tu bổ, tôn tạo các di tích lịch sử văn hóa theo đúng quy trình, nguyên tắc khoa học, bảo đảm giữ gìn tối đa các yếu tố gốc của di sản. Việc đầu tư tu bổ không chỉ nhằm bảo vệ các công trình trước tác động của thời gian và môi trường, mà còn góp phần khôi phục không gian văn hóa, lịch sử gắn với từng di tích, tạo điều kiện để di sản tiếp tục phát huy giá trị trong đời sống đương đại.

Nhờ sự quan tâm, đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, nhiều công trình tiêu biểu của tỉnh như Khu di tích Cố đô Hoa Lư, Quần thể danh thắng Tràng An, Khu di tích đền Trần – chùa Phổ Minh, Quần thể di tích Phủ Dầy, chùa Bái Đính, chùa Long Đọi Sơn… ngày càng khang trang, bền vững, trở thành những điểm đến hấp dẫn, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước. Không chỉ mang giá trị lịch sử, kiến trúc và tín ngưỡng sâu sắc, các di tích này còn đóng vai trò quan trọng trong phát triển du lịch văn hóa tâm linh, góp phần quảng bá hình ảnh, vị thế của Ninh Bình trên bản đồ du lịch quốc gia và quốc tế.

Song song với bảo tồn di sản vật thể, tỉnh Ninh Bình đặc biệt chú trọng công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể, nhiều chương trình, đề án bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa phi vật thể đã được triển khai đồng bộ, hiệu quả. Các loại hình nghệ thuật dân gian, tín ngưỡng truyền thống như thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ, hát Xẩm, hát Dậm Quyển Sơn, nghi lễ Chầu văn, hát Chèo, Ca trù, hát Trống quân, múa rối nước, Mo Mường… được quan tâm phục dựng, truyền dạy, đưa vào sinh hoạt cộng đồng và các hoạt động biểu diễn phục vụ du lịch.

Tỉnh Ninh Bình cũng chú trọng công tác tôn vinh, hỗ trợ nghệ nhân, người thực hành di sản, khuyến khích họ truyền dạy nghề, truyền dạy tri thức dân gian cho thế hệ trẻ, góp phần bảo đảm tính kế thừa và sức sống lâu bền của di sản.

Nhờ đó, nhưng năm qua, trên địa bàn tỉnh Ninh Bình có nhiều nghệ nhân dân gian như: Phạm Ngọc Giới, Phạm Thị Điền (Chèo), Phạm Kim Ngân, Vũ Văn Phó, Vũ Xuân Năng (Xẩm), Quách Công Khai, Bùi Thị Năm (hát Đúm)… đã được tôn vinh, phong tặng danh hiệu nghệ nhân ưu tú.

Ở mỗi một loại hình nghệ thuật, mỗi nghệ nhân chính là một bậc thầy về vốn hiểu biết, kỹ năng thực hành về môn nghệ thuật trên. Đơn cử như cụ Vũ Văn Phó, xã Yên Từ, với hơn 50 năm hoạt động văn nghệ quần chúng, nổi tiếng bởi khả năng sử dụng các nhạc cụ dân tộc như: đàn Nguyệt, kéo Nhị… Cụ Phó cũng là người hiếm hoi thuộc thế hệ mình, còn lưu giữ được các làn điệu Chèo, Xẩm cổ và có thể đệm nhạc cho các làn điệu Chèo, Xẩm cổ một cách ăn nhập, tài tình.

Chia sẻ về hành trình gắn bó với nghệ thuật truyền thống, Nghệ nhân Ưu tú Vũ Văn Phó, cho biết: "Những làn điệu Chèo, Xẩm đã ngấm vào tôi từ thuở nhỏ, trở thành một phần máu thịt. Còn sức, tôi còn hát, còn đàn và còn truyền dạy cho lớp trẻ, bởi nếu mình không giữ thì mai này những làn điệu cổ ấy rất dễ bị mai một".

Cùng với đó, các nghề thủ công truyền thống như sơn mài, làm trống, thêu ren, dệt lụa tơ tằm, chế biến cói, đá mỹ nghệ… được bảo tồn gắn với hỗ trợ sản xuất, phát triển sản phẩm phục vụ du lịch và thị trường. Tỉnh chú trọng công tác tôn vinh, hỗ trợ nghệ nhân, người thực hành di sản, khuyến khích họ truyền dạy nghề, truyền dạy tri thức dân gian cho thế hệ trẻ, góp phần bảo đảm tính kế thừa và sức sống lâu bền của di sản.

Di sản văn hóa trở thành tài nguyên phát triển du lịch

Xác định di sản văn hóa là tài nguyên đặc biệt để phát triển du lịch, những năm qua, ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Ninh Bình đã tăng cường phối hợp, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá di sản, coi đây là giải pháp quan trọng để gắn kết văn hóa với phát triển kinh tế xã hội. Nhiều hoạt động truyền thông, quảng bá được tổ chức thường xuyên và có chiều sâu như hội thi ảnh nghệ thuật về đất và người Ninh Bình; biên soạn, phát hành sách ảnh, bản đồ du lịch, cẩm nang lễ hội; tổ chức hội chợ thương mại du lịch; mời các đoàn famtrip, presstrip khảo sát di tích, danh thắng để xây dựng các tua, tuyến du lịch mới.

Bên cạnh đó, tỉnh tích cực tham gia các sự kiện quảng bá du lịch trong nước và quốc tế; tăng cường hợp tác với các cơ quan báo chí Trung ương và địa phương để truyền thông, giới thiệu tiềm năng kinh tế, văn hóa, du lịch của Ninh Bình tới đông đảo công chúng. Nhờ đó, hình ảnh vùng đất Cố đô với chiều sâu lịch sử, văn hóa đặc sắc ngày càng được lan tỏa rộng rãi, góp phần thu hút du khách và nhà đầu tư.

Việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản ở Ninh Bình không chỉ dừng lại ở trùng tu di tích, phục dựng lễ hội hay duy trì phong tục tập quán tốt đẹp, mà còn gắn chặt với xây dựng lối sống văn hóa, văn minh và văn hóa ứng xử của người dân địa phương. Đây được xác định là yếu tố then chốt để xây dựng hình ảnh điểm đến Ninh Bình "thân thiện, mến khách", tạo nên sức hút bền vững trong phát triển du lịch.

Thực tiễn cho thấy, khi văn hóa trở thành nền tảng tinh thần vững chắc, khi mỗi người dân đều tự hào, có ý thức gìn giữ, bảo vệ di sản, thì giá trị văn hóa không chỉ được bảo tồn trên giấy tờ hay trong các công trình, mà thực sự "sống" trong đời sống xã hội hiện đại. Chính sự đồng thuận và tham gia tích cực của cộng đồng đã tạo nên sức mạnh nội sinh, giúp Ninh Bình phát triển hài hòa giữa bảo tồn di sản và phát triển kinh tế xã hội, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững trong thời kỳ hội nhập.