Phá bỏ rào cản để bạo lực giới không rơi vào im lặng

Tất cả cho thấy mức độ nguy hiểm của bạo lực giới đang ngày càng gia tăng, nghiêm trọng và tinh vi hơn. Điều khiến nhiều người lo lắng là không ít vụ việc, nạn nhân đã im lặng trong thời gian dài vì thiếu thông tin, thiếu niềm tin hoặc thiếu sự hỗ trợ tại cơ sở.

Phóng viên Báo Phụ nữ Việt Nam đã có cuộc trao đổi về vấn đề này với Luật sư Nguyễn Văn Đồng, Trưởng Văn phòng Luật sư Nhân Chính (Đoàn Luật sư TP Hà Nội), người có nhiều năm tham gia bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho nạn nhân bạo lực gia đình và xâm hại tình dục.

Hành lang pháp lý đã tương đối đầy đủ nhưng thiếu một "cánh tay nối dài" đến cộng đồng

PV: Thưa luật sư, hiện nay hệ thống pháp luật Việt Nam đã có nhiều quy định nhằm phòng, chống bạo lực gia đình và bảo vệ phụ nữ, trẻ em. Từ góc độ thực tiễn hành nghề, ông đánh giá thế nào về tính đầy đủ và hiệu quả của khung pháp lý hiện hành trong việc bảo vệ các nạn nhân, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em gái?

Luật sư Nguyễn Văn Đồng: Hiện nay hành lang pháp lý, hệ thống pháp luật để bảo vệ phụ nữ và trẻ em là tương đối đầy đủ như Bộ luật Hình sự, Luật Phòng, chống bạo lực gia đình, Luật Bình đẳng giới, Luật Trẻ em, Luật Phòng, chống mua bán người và các văn bản hướng dẫn thi hành, thậm chí Toà án còn thành lập riêng Toà Gia đình và người chưa thành niên để đảm bảo cơ chết xét xử đặc thù riêng cho đối tượng này.

Thời gan gần đây có nhiều vụ bạo lực gia đình; nhiều vụ xâm hại tính mạng, sức khoẻ, hành hạ trẻ em, mua bán phụ nữ và trẻ em qua biên giới bị phanh phui, cho thấy đây là nhóm đối tượng rất dễ bị xâm hại, dễ bị tổn thương, vì thế pháp luật cũng có chế tài tăng nặng đối với những hành vi xâm phạm sức khoẻ, tính mạng, tình dục, đối với những đối tượng phụ nữ mang thai, người dưới 16 tuổi.

Rất nhiều vụ án hình sự gần đây cho thấy người thực hiện hành vi hành hạ, xâm phạm sức khoẻ, tính mạng, tình dục đối với phụ nữ và trẻ em thuộc rất nhiều đối tượng có nguy cơ như người thân thích như bố mẹ, ông bà, cô dì chú bác, cha dượng mẹ kế, hàng xóm…

Chúng ta đã có đầy đủ quy định pháp luật để xử lý các hành vi xâm hại phụ nữ và trẻ em do đó việc cần làm là tích cực tuyên truyền phổ biến pháp luật, trang bị kỹ năng bảo vệ bản thân cho câc đối tượng có nguy cơ cao bị xâm hại, đồng thời phát hiện kịp thời và xử lý nghiêm các đối tượng có hành vi xâm hại.

PV: Thực tế cho thấy, không ít phụ nữ và trẻ em gái bị bạo lực vẫn ngại tố giác hoặc từ bỏ việc khởi kiện, vì nhiều rào cản cả về tâm lý, kinh tế lẫn pháp lý. Theo ông, những rào cản lớn nhất hiện nay là gì, và cần tháo gỡ bằng cách nào để người bị bạo lực được tiếp cận công lý một cách thuận lợi hơn?

Luật sư Nguyễn Văn Đồng: Rào cản lớn nhất đến từ nạn nhân đó là sau khi thực hiện hành vi bạo hành, xâm hại, đối tượng thực hiện hành vi thường đe doạ, trả thù nếu tố giác vì thế muốn nạn nhân tố giác phải có cơ chế bảo vệ hiệu quả, phản ứng nhanh của lực lượng công an chính quy đang có mặt tại xã, lực lượng tự quản tại thôn xóm, sự im lặng của nạn nhân sẽ tiếp tay cho hành vi xâm hại tiếp tục lặp lại và trầm trọng hơn, vì vậy chúng ta phải làm sao để nạn nhân lên tiếng tố giác kẻ thực hiện hành vi xâm hại mình.

Ngoài ra, rào cản tiếp theo là nạn nhân có đủ kiến thức để nhận diện ra hành vi xâm hại và biết được khi bị xâm hại thì tìm tới cơ quan chức năng nào ở địa phương để phản ánh, tố giác, kỹ năng đối phó với việc bị người ngoài xâm hại ở từng tình huống cụ thể, kỹ năng đối phó với việc bị người thân thích xâm hại ở từng tình huống cụ thể.

Cần đưa lực lượng công an chính quy gần dân, sát dân, nắm chắc địa bàn và phản ứng nhanh trước các tình huống cần giúp đỡ.

Hoàn thiện pháp luật và tăng cường hỗ trợ sau tố tụng: Không để nạn nhân "đơn độc"

PV: Trong quá trình xử lý các vụ việc bạo lực giới, vai trò của cơ quan công an, chính quyền cơ sở và tổ hòa giải ở địa phương rất quan trọng. Theo ông, vì sao vẫn có tình trạng buông lỏng, né tránh, hoặc giải quyết theo hướng "nội bộ gia đình", và cần tăng cường trách nhiệm thực thi pháp luật ở cơ sở như thế nào?

Luật sư Nguyễn Văn Đồng: Còn tình trạng này là do sự thờ ơ của một bộ phận cán bộ, nắm bắt được sự việc, nhưng không có giải pháp lâu dài, triệt để để giúp đỡ nạn nhân, dân tới tiếp nhận xong thông tin nhưng không xử lý triệt để dẫn tới người thực hiện hành vi nhờn luật, coi thường quy định pháp luật, vì vậy cần quy rõ trách nhiệm cho cán bộ quản lý địa bàn, nếu sự việc nạn nhân bị xâm hại cả quá trình dài nhưng không biết hay biết nhưng không có biện pháp hỗ trợ thì cần xem xét trách nhiệm của cán bộ.

UBND xã, công an xã, hội phụ nữ, hội cựu chiến binh, đoàn thanh niên… phối hợp công tác tuyên truyền phổ biến pháp luật để làm tốt công tác phòng ngừa, tạo thành một hệ thống hỗ trợ bền vững cho nạn nhân bị xâm hại.

PV: Từ kinh nghiệm thực tế, luật sư có đề xuất gì để hoàn thiện pháp luật và cơ chế bảo vệ nạn nhân, cả trong khâu tố tụng lẫn hỗ trợ sau tố tụng, nhằm đảm bảo phụ nữ và trẻ em gái thực sự được sống an toàn, được bảo vệ và tôn trọng?

Luật sư Nguyễn Văn Đồng: Tôi cũng có nhiều năm tham gia bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho nạn nhân bị bạo lực gia đình, bị xâm hại tình dục, bị bạo hành bởi những người thân thích của họ, của người bên ngoài.

Tôi cho rằng, khâu quan trọng nhất là cán bộ, chính quyền địa phương phải "gần dân, sát dân" khi gần dân và sát dân thì dân dễ phản ánh khi có sự việc, tránh trường hợp dân phản ánh nhưng thờ ơ, ngại việc dẫn tới để hậu quả nghiêm trọng xảy ra.

Ngoài ra, nạn nhân cần có kỹ năng phòng tránh các nguy cơ rủi ro bị bạo lực, xâm hại thì cần được truyên truyền, phổ biến thường xuyên tại trường học, tại cộng đồng, không im lặng trước bất kỳ hành vi xâm hại nào, dù người xâm hại bất kể là ai, thì theo tôi tình trạng bạo hành, xâm hại phụ nữ, trẻ em sẽ giảm dần.

Xin trân trọng cảm ơn ông!.