Phụ nữ Sudan sống chật vật trong các trại tị nạn giữa sa mạc

Hành trình gian nan tới bệnh viện

Ngồi trên xe cứu thương hàng tiếng đồng hồ, trên con đường đất xuyên qua sa mạc Chadian tới bệnh viện, sản phụ 18 tuổi Makka Ibraheem Mohammed cố bám chặt vào ghế. Mohammed đang chịu đựng cơn đau sau khi tử cung bị vỡ, phải đến bệnh viện cấp cứu. Bệnh viện mà Mohammed cần đến do tổ chức Bác sĩ Không Biên giới (Médecins Sans Frontières - MSF) điều hành, nằm ở Metche - một trại tị nạn khác cách nơi cô ở hơn 2 giờ đồng hồ đi xe.

"Tôi phải tới phòng khám 7 lần vì bị nhiễm trùng liên tục trong suốt thai kỳ. Tôi không thể sinh thường vì tử cung của tôi đã bị vỡ. Tôi phải chờ xe cứu thương suốt 2 tiếng đồng hồ nhưng tất cả những gì tôi có thể nhớ là cơn đau. Nó kinh khủng tới mức khiến tôi lên cơn mê sảng", Mohammed nói.

Mẹ cô, bà Ashe Khamis Abdullah, 40 tuổi, đã lo sợ sẽ mất cả con gái và cháu. Nhưng Mohammed đã được phẫu thuật ngay sau khi được đưa tới bệnh viện và ca mổ lấy thai khẩn cấp đã cứu sống cô và con trai, Muwais.

Chad vốn có tỉ lệ tử vong mẹ cao thứ hai thế giới trước khi dòng người tị nạn từ Sudan tràn vào. Trong 2 năm qua, kể từ khi cuộc nội chiến ở Sudan bùng nổ, có khoảng 1,2 triệu người Sudan đang tị nạn ở khu vực phía Đông của Chad, trong đó 86% là phụ nữ và trẻ em. Họ sống trong những trại tị nạn biệt lập giữa sa mạc, với nguồn nước và lương thực có hạn, không có việc làm và cơ sở y tế thì thường ở xa.

Để tránh tình trạng quá tải ở khu vực biên giới, Chính phủ Chad đã chuyển người tị nạn đến những trại tị nạn nhỏ như Metche, với dân số trung bình khoảng 50.000 người, nhưng nằm ở khu vực hẻo lánh.

Sự cô lập này khiến các bệnh viện tiếp nhận những ca sản phụ gặp biến chứng khi đã quá muộn. Chỉ có một chiếc xe cấp cứu phục vụ cho tuyến đường giữa Bệnh viện Metche và phòng khám gần trại tị nạn ở Alacha, nơi có gần 50.000 người tị nạn, trong đó có Mohammed.

Alejandrina Cripovic, bác sĩ phẫu thuật tại bệnh viện MSF ở Metche, cho biết các ca bà tiếp nhận đều là cấp cứu. Có những phụ nữ phải trải qua hành trình dài và gian nan để đến được bệnh viện.

"Tưởng tượng bạn đang chuyển dạ và phải trải qua hàng giờ đồng hồ trên một chiếc xe kéo bằng lừa để tới được bệnh viện. Việc phải di chuyển trong điều kiện như vậy cũng ảnh hưởng đến quá trình sinh nở", bà Cripovic nói.

Tình trạng suy dinh dưỡng của sản phụ càng làm tăng nguy cơ xảy ra biến chứng trong thai kỳ. Mohammed đã ở lại bệnh viện 2 tháng sau ca mổ lấy thai của cô. Do suy dinh dưỡng, cô bị nhiễm trùng, trong khi con trai cô được theo dõi cẩn thận.

Với những trường hợp nhẹ, trẻ em được cho ăn các gói PlumpyNut, loại bơ đậu phộng đặc chế, nhưng những ca nặng, trẻ được cần được bổ sung sữa dinh dưỡng thường xuyên. Con trai của Mohammed được cho uống sữa qua ống tiêm.

"Gieo" hạt giống hy vọng

Cuộc chiến ở Sudan đã gây ra thảm họa nhân đạo tồi tệ nhất thế kỷ 21. Nhu cầu cứu trợ cho những người tị nạn không ngừng gia tăng nhưng vào năm 2024, các cơ quan Liên hợp quốc tại Chad chỉ nhận được 69% trong tổng nguồn tài trợ cần thiết. Vào tháng 6 vừa qua, Chương trình Lương thực Thế giới đã cảnh báo rằng nếu không có thêm nguồn tài trợ, họ sẽ phải cắt giảm viện trợ lương thực.

Cao uỷ Liên hợp quốc về người tị nạn (UNHCR) cảnh báo rằng, việc cắt giảm viện trợ đang đe doạ đến chương trình giáo dục trung học. Điều này có thể đồng nghĩa với việc 155.000 trẻ sẽ mất cơ hội học tập vào năm sau.

Ở Metche, một nhóm phụ nữ Sudan ngồi dưới tán cây. Azza Dahiye Osman, 65 tuổi, đang đan lá cọ khô thành những món đồ mà bà có thể mang ra chợ bán. Một số người khác bán những túi nhỏ đậu phộng hoặc làm thuê cho nông dân địa phương. Họ đều có những nỗi niềm của riêng mình.

Afaf Abdulmalik, 21 tuổi, đã rời bỏ cuộc sống ổn định với công việc nhà nước ở El Fasher, thành phố cuối cùng ở Darfur vẫn còn chống lại phe nổi loạn, vào năm 2023 sau khi anh rể của cô bị giết ngay trước mặt những người thân. Giờ đây, cô cố gắng "gieo" một chút niềm vui cho mình bằng việc trồng cây, rau xanh quanh trại tị nạn. 

Khu vườn cần thời gian để phát triển. Vì Abdulmalik không thể mua hạt giống nên cô cắt những nhánh cây mà cô thấy trên đường rồi mang về trồng. "Thỉnh thoảng vào buổi sáng, tôi cầm một tách trà và đứng trong khu vườn của mình. Điều đó khiến tôi nhớ về cuộc sống trước chiến tranh và quên đi mọi chuyện đã xảy ra", cô nói. "Trong một khoảnh khắc, tôi bỗng có cảm giác rằng mọi thứ rồi sẽ ổn thôi".