Quảng Ngãi: Vực dậy nghề truyền thống, hỗ trợ sinh kế cho nông dân

"Nói đến Quảng Ngãi, ai cũng biết đây là cái nôi của nghề làm đường mía truyền thống, với lịch sử hàng trăm năm. Cây mía không chỉ là cây trồng mà còn là biểu tượng văn hóa, niềm tự hào của người dân. Tuy nhiên, từ năm 2018, khi nhà máy đường chuyển lên Gia Lai, nghề trồng mía dần mai một vì bà con không có đầu ra. Chứng kiến điều này, hai vợ chồng tôi thực sự rất trăn trở", chị Nguyễn Thị Thu Thủy chia sẻ.

Từ nỗi niềm ấy, chị luôn ấp ủ mong muốn: Làm sao để vực dậy nghề này, nhưng không đi theo lối mòn cũ mà phải phù hợp với xu thế hiện đại? Và chị nhận ra rằng, mật mía – một sản phẩm tự nhiên, tốt cho sức khỏe, phù hợp với xu hướng tiêu dùng xanh và sạch, chính là con đường để gìn giữ tinh hoa của nghề mía đường, đồng thời tạo ra giá trị cao hơn và bền vững hơn cho bà con nông dân Quảng Ngãi. Đó là động lực để chị quyết định sáng lập thương hiệu Mật mía Miền Xanh.

Không ngừng học hỏi để giữ nghề truyền thống

Chị Thủy kể: Vợ chồng tôi bắt đầu nghiên cứu sản phẩm mật mía từ năm 2021. Chúng tôi đã dành hai năm trời để kiểm chứng sản phẩm, tìm hiểu thị trường, thu thập phản hồi từ khách hàng và nghiên cứu kỹ lưỡng những sản phẩm mật mía đang có trên thị trường. Đây là quá trình 'thử và sai' không ngừng.

"Thách thức lớn nhất chúng tôi gặp phải là công nghệ sản xuất mật mía. Mật mía khó nấu hơn đường rất nhiều vì nó là sản phẩm nguyên chất. Nếu nấu non sẽ dễ lên men, không để lâu được, nếu nấu quá già thì mật dễ bị khét. Mía trồng ở vùng trũng hoặc sau những trận mưa lớn cũng khiến chất lượng mật không ổn định. Có những lúc chúng tôi phải đổ bỏ hàng chục tấn mía vì không đạt chất lượng. Lúc đó, tôi chỉ có tình yêu với cây mía chứ không giỏi về công nghệ. Nhưng dù khó đến mấy, tôi vẫn luôn có niềm tin là mình sẽ thành công, chỉ là nhanh hay chậm thôi", chị Thủy tâm sự.

Tuy nhiên, chính những thất bại đó đã thôi thúc chị không ngừng tìm tòi, học hỏi và tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia để hoàn thiện quy trình.

Chị Thủy chia sẻ: "Tôi rất may mắn được Sở Khoa học Công nghệ giới thiệu và tiếp cận với Đề án hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia (Đề án 844) của Chính phủ từ năm 2024. Đề án này đã giúp tôi rất nhiều. Trước đây, tôi không hề có kiến thức về kêu gọi đầu tư, nhưng nhờ có các chương trình đào tạo, tập huấn, tôi được gặp gỡ và học hỏi từ nhiều chuyên gia hàng đầu về tài chính, quy trình sản xuất, chiến lược và thị trường. Họ đã hỗ trợ, hướng dẫn và giúp tôi có cái nhìn đúng đắn hơn về mọi thứ. Tôi đã kêu gọi được hơn 2 tỷ đồng đầu tư cho dự án của mình, và doanh nghiệp của tôi cũng đã chuyển đổi từ hộ kinh doanh sang công ty cổ phần".

Nhờ những kiến thức và định hướng này, Mật mía Miền Xanh đã gặt hái được nhiều giải thưởng, khẳng định vị thế và tiềm năng phát triển: Giải nhất cuộc thi khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của tỉnh Quảng Ngãi 2024, được công nhận là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu của tỉnh năm 2024, lọt Top 20 khởi nghiệp quốc gia, và đạt giải Khởi nghiệp xanh toàn quốc. Những thành tích này không chỉ là sự công nhận mà còn là động lực mạnh mẽ để chị Thủy và doanh nghiệp tiếp tục vươn lên.

Dù mới thành lập chính thức vào tháng 5/2023, trong năm 2024, doanh thu của Mật mía Miền Xanh đã đạt 2,4 tỷ đồng. Sản phẩm đã có mặt tại hơn 40 tỉnh thành với hơn 100 đại lý trên toàn quốc. Không chỉ vậy, sản phẩm còn vươn ra thị trường quốc tế, xuất khẩu sang New Zealand, Singapore, Đài Loan và Philippines...

Tạo sinh kế, giúp bà con nông dân khôi phục nghề truyền thống

"Trên chặng đường vực dậy nghề làm mật mía truyền thống Quảng Ngãi của tôi, hành trình thuyết phục bà con quay lại trồng mía cũng đầy gian nan", chị Thủy chia sẻ. "Cây mía đã mai một, bà con không còn muốn trồng mía nữa. Nhưng tôi đã kiên trì trò chuyện và rất may mắn là đã gặp được những người cũng yêu cây mía, cũng trăn trở với nó giống mình. Họ đã cùng tôi đưa cây mía trở lại. Với chúng tôi, việc mở rộng vùng nguyên liệu và hỗ trợ nông dân luôn là ưu tiên hàng đầu. Hiện tại, chúng tôi đã thuyết phục được các hộ nông dân tham gia, canh tác trên 8 hecta mía.

Theo kế hoạch, chúng tôi sẽ hoàn thiện cơ sở thứ hai vào tháng 7/2025, chuyên nghiệp hơn, đạt tiêu chuẩn xuất khẩu. Sau khi cơ sở thứ hai đi vào hoạt động, chúng tôi dự kiến mở rộng vùng nguyên liệu, tăng diện tích mía lên 2-4 lần so với hiện tại, mở rộng thêm các hộ nông dân hợp tác. Điều này không chỉ giúp đảm bảo nguồn cung mà còn mang lại lợi ích kinh tế đáng kể cho bà con nông dân trồng mía tham gia liên kết sản xuất tại các xã Nghĩa Thuận, xã Nghĩa Thắng (huyện Tư Nghĩa) và xã Hành Minh (huyện Nghĩa Hành), tỉnh Quảng Ngãi. Thu nhập của họ có thể tăng 2-4 lần so với việc trồng các loại cây khác như ngô hay keo, giúp cải thiện đáng kể đời sống, tạo nguồn sinh kế bền vững.

Về lâu dài, chúng tôi sẽ tiếp tục kêu gọi đầu tư để tăng quy mô nhà máy lên gấp 10 lần so với hiện tại trong ba năm tới. Tôi cũng rất muốn học hỏi thêm về công nghệ sản xuất để không ngừng đổi mới và tạo ra nhiều sản phẩm sáng tạo hơn từ mật mía, khẳng định vị thế dẫn đầu trong ngành".

Câu chuyện của Nguyễn Thị Thu Thủy không chỉ là câu chuyện một doanh nghiệp thành công mà còn là một câu chuyện truyền cảm hứng về cách một người con yêu quê hương có thể hồi sinh một nghề truyền thống, tạo ra giá trị bền vững cho cộng đồng và đưa sản phẩm của mình vươn tầm quốc tế.