Thủ tướng được lập Đội tuần tra đặc biệt trong tình trạng khẩn cấp

Luật Tình trạng khẩn cấp vừa được Quốc hội thông qua chiều 3/12 với 419/420 đại biểu có mặt tán thành (chiếm 88,58% tổng số đại biểu Quốc hội). Luật gồm 6 chương, 36 điều, có hiệu lực thi hành từ 1/7/2026.

Luật định nghĩa tình trạng khẩn cấp là trạng thái xã hội tại một hoặc nhiều địa phương hoặc phạm vi cả nước khi xảy ra thảm họa, nguy cơ thảm họa hoặc tình huống đe dọa nghiêm trọng đến tính mạng, tài sản, quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội.

Có 3 nhóm khẩn cấp do thảm họa; khẩn cấp về an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội; và khẩn cấp về quốc phòng. Việc ban bố hoặc bãi bỏ tình trạng này do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định, Chủ tịch nước ra lệnh công bố hoặc bãi bỏ theo nghị quyết tương ứng.

Tình trạng khẩn cấp được bãi bỏ khi không còn nguy cơ xảy ra thảm họa hoặc thảm họa đã được ngăn chặn, khắc phục; tình hình quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội đã ổn định.

Về thẩm quyền, luật nêu rõ Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định ban bố, bãi bỏ tình trạng khẩn cấp. Căn cứ vào nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước ra lệnh công bố, bãi bỏ tình trạng khẩn cấp. Trường hợp Ủy ban Thường vụ Quốc hội không thể họp được, Chủ tịch nước ra lệnh công bố, bãi bỏ tình trạng khẩn cấp.

Với thẩm quyền của Thủ tướng trong trường hợp khẩn cấp, luật quy định rõ nếu thật cần thiết, vì lợi ích quốc gia, dân tộc, tính mạng, sức khỏe của người dân, sau khi được sự đồng ý của cấp có thẩm quyền, Thủ tướng có quyền quyết định áp dụng các biện pháp mà pháp luật chưa quy định để ứng phó, khắc phục tình trạng khẩn cấp, hoặc áp dụng các biện pháp quy định trong luật này khi chưa ban bố, công bố tình trạng khẩn cấp.

Thủ tướng sẽ báo cáo việc áp dụng các biện pháp này với cơ quan có thẩm quyền của Đảng, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong thời gian gần nhất.

Thủ tướng được quyền thành lập Đội công tác tuyên truyền đặc biệt, Đội tuần tra đặc biệt; lập trạm canh gác và kiểm tra giấy tờ, vật phẩm, hành lý của người qua lại. Thủ tướng cũng quyết định việc sử dụng vũ lực, vũ khí, công cụ hỗ trợ theo quy định pháp luật để ngăn chặn trường hợp vượt trạm kiểm soát hoặc chống lại lực lượng làm nhiệm vụ; tạm giữ hoặc phong tỏa tài sản liên quan khi có nguy cơ gây hại cho an ninh, trật tự.

Báo cáo giải trình tiếp thu của Ủy ban Thường vụ Quốc hội trước khi luật được thông qua cho thấy, có ý kiến cho rằng, tình trạng khẩn cấp sẽ phát sinh nhiều tình huống bất ngờ, khó lường và đòi hỏi người có thẩm quyền phải đưa ra quyết định nhanh chóng để kịp thời ứng phó, vì vậy đề nghị quy định theo hướng bảo vệ cán bộ, công chức trong một số trường hợp nhất định.

Về vấn đề này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận định, trong tình trạng khẩn cấp sẽ phát sinh nhiều tình huống bất ngờ, khó lường, thậm chí nằm ngoài kịch bản, phương án đã dự liệu và đòi hỏi người có thẩm quyền phải đưa ra quyết định nhanh chóng để kịp thời ứng phó.

Mặt khác, tình trạng khẩn cấp là trạng thái đặc biệt của xã hội, cần phải áp dụng ngay những biện pháp đặc biệt, trong đó có việc tạm đình chỉ chức vụ người đứng đầu cơ quan, tổ chức, chính quyền địa phương không thực hiện hoặc thực hiện không đúng chức trách trong thời gian thi hành Lệnh công bố tình trạng khẩn cấp.

Vì vậy, dự thảo luật đã quy định "Việc quyết định các biện pháp nhằm ứng phó, khắc phục hậu quả trong tình trạng khẩn cấp gây ra thiệt hại thì người ra quyết định không phải chịu trách nhiệm khi quyết định đó dựa trên thông tin tại thời điểm ra quyết định, có mục đích chính đáng, đúng thẩm quyền và không có động cơ vụ lợi".