Triển vọng mới về vaccine phòng tránh viêm khớp dạng thấp

Bệnh viêm khớp dạng thấp là một bệnh lý mãn tính tại khớp. Triệu chứng chính của bệnh là đau và sự hạn chế hoạt động của các khớp bị viêm. Các điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp hiện nay chỉ có ý nghĩa giảm nhẹ các triệu chứng của bệnh và kiểm soát sự tiến triển của bệnh chứ không thể chữa khỏi bệnh hoàn toàn.

Trong Kỷ yếu Viện Hàn lâm và Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ mới đây đã đề cập đến một nghiên cứu về chủ đề vaccine phòng tránh khớp dạng thấp. Cụ thể, nghiên cứu được thực hiện để đánh giá sự ảnh hưởng của một loại protein đối với sự xuất hiện viêm khớp ở loài chuột.

Bệnh viêm khớp dạng thấp là gì?

Bệnh viêm khớp dạng thấp là một bệnh lý tự miễn. Đặc điểm của bệnh là sự tấn công nhầm lẫn của cơ thể với các mô, cơ quan của chính mình. Hậu quả là tình trạng viêm ở khớp xảy ra, khiến khớp bị tổn thương và dẫn đến biểu hiện đau khớp mãn tính.

Theo Tổ chức Viêm khớp Mỹ (Arthritis Foundation - AF), sưng khớp, đau khớp, cứng khớp,... là những biểu hiện điển hình của bệnh viêm khớp dạng thấp. Những triệu chứng này có thể kéo dài lên đến 6 tuần hoặc thậm chí dài hơn.

Các khớp nhỏ trên cơ thể như khớp cổ tay, ngón tay,... thường là những khớp đầu tiên bị viêm khớp dạng thấp. Khớp bị viêm thường có tính chất xuất hiện đối xứng nhau. Điều này nghĩa là nếu bị viêm khớp ở một bên thì khớp ở bên đối diện của cơ thể thường cũng sẽ bị viêm.

Cho đến hiện nay vẫn chưa có cách chữa trị dứt điểm cho bệnh viêm khớp dạng thấp. Vì thế, kiểm soát đau là vô cùng quan trọng ở những bệnh nhân mắc căn bệnh này.

Trong podcast "Sống đúng cách với bệnh viêm khớp" được AF phát hành, chuyên gia Vật lý trị liệu Rebecca Gillett nói rằng: "Cảm giác đau ở mỗi bệnh nhân khác nhau chịu tác động của nhiều yếu tố khác nhau. Do đó, không có cách tiếp cận chung cho mọi trường hợp đau. Tuy nhiên, bước đầu tiên phải làm là xác định vấn đề chủ yếu mà bệnh nhân đang gặp phải và nguyên nhân gây nên nó."

Hiện nay, vấn đề quản lý bệnh viêm khớp dạng thấp cho bệnh nhân được tiến hành thông qua các loại thuốc cùng với một số chiến lược thay đổi lối sống. Những chiến lược này có thể kể đến như tăng cường luyện tập thể chất, kiểm soát cân nặng ở mức thích hợp để giảm áp lực lên khớp,...

Vaccine phòng tránh viêm khớp dạng thấp

Như đã nói, một nghiên cứu gần đây đã tập trung vào vai trò của protein — 14-3-3 zeta đối với bệnh viêm khớp.

Giả thiết ban đầu mà nhóm nghiên cứu đưa ra là loại protein này thúc đẩy sự phát triển của viêm khớp. Tuy nhiên, khi loại bỏ protein này khỏi các động vật thí nghiệm viêm khớp dạng thấp, tình trạng viêm khớp ở chúng trở nên trầm trọng hơn.

Tác giả của nghiên cứu - Tiến sĩ Dr. Ritu Chakravarti lý giải rằng, " Loại kháng nguyên này có thể hoạt động như một kháng nguyên. Vì vậy, nó có khả năng kích thích sự hoạt động của hệ thống miễn dịch"

Bà cũng nói thêm, "Ngay khi phát hiện ra loại protein này là một loại kháng nguyên, chúng tôi đã cho rằng đây là một dấu hiệu xấu. Mọi người vẫn luôn cho rằng kháng nguyên mang ý nghĩ tiêu cực với sức khỏe."

Mối quan hệ giữa protein — 14-3-3 zeta với sự xuất hiện viêm khớp dạng thấp đã được các nhà khoa học tiến hành xác định bằng các thí nghiệm trên loài chuột. Những con chuột thí nghiệm được gây biến đổi gen dẫn đến không thể tạo protein — 14-3-3 zeta. Đồng thời các nhà khoa học sẽ gây bệnh viêm khớp trên chúng.

Những con chuột này sẽ được đem đối chiếu với các con chuột vẫn còn khả năng sản xuất protein — 14-3-3 zeta. Kết quả cho thấy rằng có sự mất xương, giảm trọng lượng cơ thể và các triệu chứng viêm khớp tiến triển nặng hơn,... ở những con chuột không sản xuất được loại protein này.

Trong thí nghiệm này, viêm khớp ở chuột đã diễn ra qua 3 giai đoạn. 3 giai đoạn này bao gồm giai đoạn không triệu chứng, giai đoạn nặng và giai đoạn lui bệnh.

Đầu tiên, kháng thể kháng protein — 14-3-3 zeta đã được tiêm vào chuột để xem xét liệu nó có thể giúp giảm nhẹ các triệu chứng viêm khớp hay không. Nhưng phương pháp điều trị này không đem lại hiệu quả gì.

Sau đó, một thí nghiệm khác được thực hiện để kiểm tra protein — 14-3-3 zeta có giúp làm giảm triệu chứng viêm khớp hay không. Loại protein này được tiêm vào chuột sau 1 ngày gây viêm khớp, tức là trong giai đoạn không triệu chứng của bệnh. Một mũi tiêm nhắc lại sẽ được sử dụng sau đó 1 tuần.

Kết quả cho thấy rằng, việc tiêm protein — 14-3-3 zeta giúp làm giảm các triệu chứng của viêm khớp, giảm mức độ nặng của viêm khớp và tránh mất xương.

Theo Tiến sĩ Chakravarti, mặc dù kết quả của nghiên cứu không phù hợp với các dự đoán ban đầu, tuy nhiên bà vẫn rất vui mừng vì kết quả này. Kết quả của nghiên cứu có thể là sự khởi đầu cho việc tìm ra các biện pháp phòng tránh viêm khớp dạng thấp.

Những điều cần làm trong tương lai

Mặc dù đã có những kết quả tích cực nhất định, nhưng nghiên cứu này mới chỉ được thực hiện trên loài chuột. Các nhà khoa học sẽ cần phải thực hiện thêm nhiều nghiên cứu khác nữa trước khi có thể áp dụng trên người viêm khớp dạng thấp.

Theo Tiến sĩ Chakravarti, trong tương lai sẽ có hai công việc quan trọng cần phải được thực hiện bao gồm:

Thứ nhất, cần phải biết được cách mà loại protein này hoạt động như thế nào. Và nó có thể được sử dụng để làm vaccine phòng tránh viêm khớp dạng thấp cho con người hay không?

Thứ hai, chúng ta phải hiểu rõ được mối liên hệ giữa protein — 14-3-3 zeta với sự biểu hiện và tiến triển của viêm khớp.

Cuối cùng bà cho rằng: "Chúng ta cần phải tìm hiểu nó chi tiết hơn và biết rằng nó hoạt động như thế nào. Chỉ khi hiểu về cơ chế hoạt động của nó thì ta mới biết được nó có thể dùng để làm gì. Liệu chúng ta có thể dùng nó để phòng tránh bệnh xơ cứng rải rác hay một bệnh lý xương khớp nào khác hay không?"