Trung Quốc quyết liệt quản lý hoạt động livestream bán hàng

Sự bùng nổ của hoạt động livestream tại Việt Nam mang lại doanh thu khổng lồ, ước tính hàng tỷ USD mỗi năm, nhưng cũng đặt ra những thách thức lớn cho các cơ quan quản lý. Hàng loạt vụ việc người nổi tiếng livestream bán sản phẩm kém chất lượng, quảng cáo sai sự thật hay trốn thuế đã và đang gây ra nhiều tranh cãi. 

Kinh nghiệm quản lý từ Trung Quốc cho thấy, để giải quyết triệt để các vấn đề này, cần một chiến lược toàn diện, bài bản và quyết liệt.

2 vấn đề nổi cộm cần chấn chỉnh

Ngày 23/9 vừa qua, tại buổi họp báo chuyên đề về giám sát thương mại điện tử livestream, Phó Cục trưởng Cục Giám sát Mạng thuộc Tổng cục Quản lý Thị trường Nhà nước Trung Quốc, ông Lưu Quân Vệ, đã công bố 2 vấn đề nổi cộm cần được mạnh tay chấn chỉnh. Đó là: Tiếp thị sai sự thật và hàng giả, hàng nhái. Thông báo này cho thấy Trung Quốc đang bước vào giai đoạn quyết liệt hơn trong việc siết chặt quản lý. Đây là những kinh nghiệm cần thiết cho Việt Nam.

Các nền tảng phải chịu trách nhiệm pháp lý cao hơn

Trung Quốc đã chuyển từ việc chỉ quản lý người bán sang đặt trách nhiệm chính lên vai các nền tảng thương mại điện tử. Theo ông Lưu Quân Vệ, cơ quan này tập trung kiểm tra các nền tảng về việc không thực hiện đúng nghĩa vụ kiểm duyệt tư cách người bán, không có biện pháp xử lý khi người bán vi phạm và quản lý lỏng lẻo các mặt hàng bị cấm/hạn chế. Khi có đủ bằng chứng, nền tảng sẽ bị lập hồ sơ điều tra và xử lý nghiêm khắc.

Đây là một bài học đắt giá cho Việt Nam. Thay vì chỉ truy vết từng cá nhân bán hàng, việc buộc các nền tảng lớn như TikTok Shop, Shopee Live, Lazada Live… phải thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ và chịu trách nhiệm pháp lý nếu vi phạm sẽ tạo ra một hàng rào bảo vệ vững chắc hơn cho người tiêu dùng.

Áp dụng công nghệ và định danh: Quản lý minh bạch, rõ ràng

Trung Quốc đã thiết lập một cơ chế giám sát "tích hợp" nhằm đối phó với tính phức tạp của thương mại điện tử: "Phát hiện trực tuyến, truy tìm ngoại tuyến; phát hiện ngoại tuyến, kiểm soát trực tuyến". Cơ chế này giúp các cơ quan quản lý đồng bộ và hiệu quả hơn, tránh tình trạng "trống đánh xuôi, kèn thổi ngược" giữa các cơ quan.

Tương tự, theo Dự thảo Luật Thương mại điện từ, cơ quan soạn thảo vừa trình bày tại Kỳ họp thứ 49 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Việt Nam đang tiến những bước quan trọng trong việc định danh người bán trong nước qua VNeID, còn người bán nước ngoài bằng giấy tờ hợp pháp, giúp nhà nước quản lý thông tin, truy vết và xử lý vi phạm dễ dàng hơn.

Ngoài ra, Dự thảo luật cũng điều chỉnh đối với livestream và tiếp thị liên kết, yêu cầu các hoạt động này phải được định danh, minh bạch và người làm nội dung phải chịu trách nhiệm về nội dung của mình. Điều này hoàn toàn phù hợp với thực tiễn quản lý của Trung Quốc.

Phối hợp liên ngành: Tạo "cú đấm thép" trong quản lý

Trung Quốc cũng nhấn mạnh việc tăng cường phối hợp giữa các ban ngành, từ quản lý thị trường, an ninh mạng, thuế đến các cơ quan ở địa phương. Các cơ quan này cùng nhau chia sẻ thông tin, hội đàm rủi ro và thực hiện các biện pháp kiểm soát trên nhiều phương diện (con người, hàng hóa, mạng lưới và tài khoản), tạo ra một "đòn phối hợp" trong việc quản lý.

Tại Việt Nam, việc thành lập một cơ chế phối hợp liên ngành giữa Bộ Công Thương, Bộ Khoa học Công nghệ, Cục Thuế và Bộ Công an là vô cùng cần thiết. Điều này giúp giải quyết các vấn đề phức tạp, đa lĩnh vực của hoạt động livestream, đồng thời nâng cao hiệu quả và tính răn đe của các biện pháp xử phạt.

Nhìn chung, những kinh nghiệm từ Trung Quốc cho thấy việc quản lý hoạt động livestream không chỉ là vấn đề riêng của ngành thương mại mà còn đòi hỏi một hệ thống pháp lý vững chắc, sự vào cuộc của nhiều ban ngành và áp dụng công nghệ để giải quyết các thách thức. Việt Nam đang đi đúng hướng với những quy định mới trong dự thảo luật Thương mại điện tử, nhưng cần học hỏi cách thức thực thi quyết liệt và đồng bộ từ các nước để xây dựng một hành lang pháp lý vững chắc, giúp ngành livestream phát triển lành mạnh và bền vững.