Trung tâm tài chính quốc tế tạo động lực mới cho kinh tế Việt Nam

Tại kỳ họp Quốc hội ngày 11/6, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã trình bày Tờ trình dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam.

Dự thảo Nghị quyết được kỳ vọng sẽ tạo ra một khuôn khổ pháp lý đột phá, thu hút nguồn vốn quốc tế, thúc đẩy các động lực tăng trưởng mới và nâng tầm vị thế Việt Nam trên bản đồ tài chính toàn cầu.

Tầm cỡ khu vực và quốc tế

Theo đó, Dự thảo Nghị quyết không chỉ đơn thuần là một văn bản pháp luật, mà là chiến lược phát triển dài hạn, thể hiện tầm nhìn và khát vọng trong việc xây dựng một trung tâm tài chính tầm cỡ khu vực và quốc tế. Mục tiêu chính của việc ban hành Nghị quyết là tạo dựng một môi trường đầu tư hấp dẫn, một "thỏi nam châm" thu hút nguồn vốn từ khắp nơi trên thế giới. Nguồn vốn này sẽ được tập trung vào ba đột phá chiến lược quan trọng của Việt Nam: “Đột phá về thể chế - Đột phá về hạ tầng - Đột phá về nguồn nhân lực.”

Bên cạnh đó, Nghị quyết cũng hướng đến việc thúc đẩy các động lực tăng trưởng mới, bao gồm kinh tế số, kinh tế xanh và đổi mới sáng tạo.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, Nghị quyết sẽ hướng đến việc phát triển các dịch vụ tài chính cao cấp, thử nghiệm và quản lý các thị trường mới nổi (tài sản số, tín chỉ các-bon), thu hút và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, tăng cường kết nối với kinh tế thế giới và nâng cao vị thế của Việt Nam trên thị trường tài chính toàn cầu.

Bộ trưởng nhấn mạnh việc xây dựng Nghị quyết được thực hiện dựa trên những quan điểm chỉ đạo xuyên suốt, đảm bảo sự thành công và bền vững của Trung tâm tài chính quốc tế. Quá trình soạn thảo được thực hiện bài bản, khoa học, tuân thủ đầy đủ các quy định của pháp luật, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.

Dự thảo Nghị quyết bao gồm 06 Chương và 35 Điều. Nội dung cốt lõi của dự thảo Nghị quyết là điểm nhấn và chính sách đột phá. Cụ thể, dự thảo đưa ra những quy định mới, khác biệt so với các luật, nghị quyết hiện hành, tạo ra một môi trường pháp lý đặc biệt, hấp dẫn cho Trung tâm tài chính quốc tế. Khu vực địa lý có ranh giới xác định do Chính phủ thành lập và đặt tại Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết việc lựa chọn hai thành phố này là dựa trên lợi thế về kinh tế, cơ sở hạ tầng và kết nối quốc tế, nhằm tạo các cực tăng trưởng mới và đảm bảo sự phát triển cân đối của Trung tâm tài chính quốc tế.

Theo đó, Thành phố Hồ Chí Minh sẽ phát triển thị trường vốn, hệ thống ngân hàng, cơ chế thử nghiệm (sandbox) về Fintech, sàn giao dịch, phát triển thị trường hàng hóa và chuỗi cung ứng. Bên cạnh đó, Đà Nẵng hướng tới tài chính xanh, tài chính thương mại, thử nghiệm các mô hình mới (tài sản số, tiền số), thu hút các quỹ đầu tư, phát triển startup Fintech. Mục tiêu phát triển Trung tâm tài chính quốc tế là đảm bảo sự công bằng, tương hỗ giữa hai địa phương, từ đó thúc đẩy tài chính bền vững, nâng tầm vị thế quốc tế, thu hút và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Nội dung đáng chú ý trong dự thảo sẽ cho phép thành viên thành lập các sàn giao dịch (giao dịch hàng hóa, phái sinh hàng hóa, tín chỉ carbon, sản phẩm văn hóa, nghệ thuật, kim loại quý, chứng khoán của doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, sản phẩm tài chính xanh).

Trên cơ sở đó, dự thảo Nghị quyết tập trung vào các nhóm chính sách quan trọng, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của Trung tâm tài chính quốc tế, bao gồm chính sách ngoại hối, hoạt động ngân hàng, chính sách tài chính, phát triển thị trường vốn, chính sách thuế và ưu đãi tài chính (Cụ thể là ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp 10% trong 30 năm, miễn thuế 4 năm đầu, giảm 50% trong 9 năm tiếp theo; Miễn thuế thu nhập cá nhân cho nhân lực chất lượng cao; Ưu đãi thuế đối với nhiều dịch vụ và giao dịch tại Trung tâm tài chính quốc tế). Ngoài ra, chính sách về xuất, nhập cảnh, cư trú, lao động, chính sách đất đai (thời hạn sử dụng đất tối đa 70 năm đối với dự án ưu tiên và 50 năm đối với dự án khác), chính sách về xây dựng, môi trường, chính sách thử nghiệm có kiểm soát cho Fintech và đổi mới sáng tạo, chính sách ưu đãi theo lĩnh vực và chính sách đối với nhà đầu tư chiến lược, chính sách về phát triển hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội, chính sách về xuất khẩu, nhập khẩu và phân phối hàng hóa, dịch vụ, giải quyết tranh chấp trong hoạt động đầu tư kinh doanh.

Dự kiến Dự thảo sẽ trình Quốc hội cho ý kiến và thông qua tại Kỳ họp thứ 9.

Quyền hạn đi đôi với trách nhiệm

Tại phiên họp Quốc hội, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đã trình bày Báo cáo thẩm tra dự thảo Nghị quyết về Trung tâm tài chính quốc tế với những đánh giá sâu sắc đồng thời đưa ra các đề xuất quan trọng nhằm hoàn thiện dự thảo, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc về xây dựng pháp luật. Báo cáo yêu cầu cần bảo đảm tính hợp Hiến, thể chế hóa đúng đắn nghị quyết, kết luận của Bộ Chính trị.

Bên cạnh đó, Ủy ban cũng khuyến khích các chính sách cần đột phá và tránh rập khuôn. Cụ thể là tận dụng lợi thế của quốc gia đi sau để học hỏi kinh nghiệm thành công, tránh thất bại và tạo dựng lợi thế cạnh tranh quốc tế. Thêm vào đó, cơ chế quản lý, giám sát cần được thiết kế một cách hợp lý, vừa thông thoáng, vừa đảm bảo an ninh tài chính, ổn định chính trị và trật tự an toàn xã hội.

Ngoài ra, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị Cơ quan soạn thảo đánh giá rõ về mức độ đáp ứng của các nhóm chính sách trong dự thảo Nghị quyết đối với việc tạo lập khuôn khổ pháp lý cho sự hình thành và vận hành Trung tâm tài chính quốc tế. Hơn nữa, báo cáo cũng đặt câu hỏi liệu các quy định đã đủ sức hấp dẫn và đảm bảo tính cạnh tranh hay chưa, đồng thời yêu cầu làm rõ những điểm vượt trội, khác biệt của Việt Nam.

Với bối cảnh Trung tâm tài chính quốc tế là một lĩnh vực mới tại Việt Nam, ông Phan Văn Mãi cho biết Ủy ban đề xuất Nghị quyết nên tập trung vào những vấn đề chung, mang tính nguyên tắc và đã được chứng minh là ổn định. Cụ thể, Ủy ban nhấn mạnh vai trò của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ trong việc ban hành các hướng dẫn cụ thể để đảm bảo tính linh hoạt và kịp thời. Mặt khác, việc phân cấp cho thành phố cần được thực hiện một cách hợp lý, đảm bảo quyền chủ động, linh hoạt và sáng tạo theo pháp luật.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng nhất trí với quy định về việc Chính phủ được ban hành Nghị định để xử lý các vấn đề phát sinh trong quá trình thực hiện Nghị quyết.

Tuy nhiên, Ủy ban có đề nghị việc này phải tuân thủ chặt chẽ các nguyên tắc về kiểm soát quyền lực, bảo đảm tính hợp Hiến, hợp pháp, khả thi và bảo vệ lợi ích quốc gia. Cụ thể là cần quy định rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong việc ban hành các quy định khác với pháp luật hiện hành, bảo đảm tuân thủ đúng nguyên tắc quyền hạn đi đôi với trách nhiệm. Ủy ban cũng cho rằng ban soạn thảo cần làm rõ mô hình, mối quan hệ, tính độc lập giữa hai cơ sở (đặt ở 2 nơi) cũng như cơ quan quản lý Nhà nước đối với hai cơ sở này. Việc này nhằm đảm bảo sự phối hợp hiệu quả và nâng cao hiệu quả quản lý, kiểm soát để đảm bảo cạnh tranh lành mạnh.

Trên cơ sở đó, ông Phan Văn Mãi cho biết Ủy ban Kinh tế và Tài chính tán thành việc cơ chế đặc thù, nhưng đề nghị bổ sung quy định về trách nhiệm các cơ quan, bảo đảm an toàn tài chính, an toàn hệ thống ngân hàng, tránh lợi dụng pháp luật. Bên cạnh đó, chính sách thuế rà soát lại tổng thể các ưu đãi để đảm bảo tính hấp dẫn, không vi phạm các cam kết quốc tế, và thủ tục hưởng ưu đãi cần được đơn giản hóa, minh bạch. Cụ thể là cần có cơ chế kiểm soát, hướng dẫn việc áp dụng ưu đãi, tránh thất thoát ngân sách.

Về phát triển hạ tầng, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị đánh giá tác động của chính sách tới Ngân sách Nhà nước và quy định theo hướng các thành phố chủ động bố trí nguồn lực thực hiện. Ủy ban tán thành việc cần có cơ chế đặc thù giải quyết tranh chấp, nhưng đề nghị làm rõ mô hình, cơ cấu tổ chức, nhiệm vụ, hiệu lực phán quyết và các điểm khác biệt so với cơ chế hiện hành. Dự thảo cần nghiên cứu thành lập Tòa án chuyên biệt để giải quyết tranh chấp trong Trung tâm tài chính quốc tế.