Trường THCS Tô Vĩnh Diện kiên trì giáo dục để ngăn chặn thuốc lá thế hệ mới

Cô Ngô Thị Trà Hương, Phó Hiệu trưởng Trường THCS Tô Vĩnh Diện, chia sẻ về những giải pháp kiên trì giáo dục thay vì kỷ luật cứng nhắc để ngăn chặn thuốc lá thế hệ mới trong trường học, từ lồng ghép tuyên truyền đến phối hợp công an trạm y tế và phụ huynh.

Đa dạng hoá các hoạt động truyền thông, giúp học sinh "nói không" với thuốc lá thế hệ mới

- Cô có thể cho biết, Trường THCS Tô Vĩnh Diện đã triển khai thực hiện chỉ đạo của Sở Giáo dục và Đào tạo TP Hà Nội về việc tuyên truyền phòng chống thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá thế hệ mới trong trường học như thế nào trong thời gian qua?

Cô Ngô Thị Trà Hương: Thực hiện chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đặc biệt là các văn bản hướng dẫn của Sở GD&ĐT TP Hà Nội như Công văn số 2986/SGDĐT-CTTT ngày 23/8/2023 về việc tăng cường tuyên truyền phòng, chống tác hại của thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trong trường học; Trường THCS Tô Vĩnh Diện đã quán triệt và triển khai nghiêm túc tới toàn thể cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh.

Công tác phòng chống tác hại thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá thế hệ mới, đã và đang trở thành một nội dung tuyên truyền thường xuyên, liên tục trong hoạt động giáo dục nếp sống văn hóa học đường của Trường THCS Tô Vĩnh Diện. Nhà trường coi đây là nhiệm vụ xuyên suốt, gắn với tiêu chí đánh giá thi đua, xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh và không khói thuốc.

- Công tác tuyên truyền, giáo dục về tác hại của thuốc lá nói chung và thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng nói riêng tại nhà trường được thực hiện dưới những hình thức nào? Mức độ hiệu quả của các hình thức tuyên truyền này ra sao?

Cô Ngô Thị Trà Hương: Chúng tôi đã thực hiện lồng ghép nội dung tuyên truyền vào các tiết sinh hoạt đầu tuần, hoạt động giáo dục công dân, và giờ sinh hoạt lớp. Đồng thời tổ chức các chuyên đề tuyên truyền qua hình thức sân khấu hóa, tiểu phẩm, video clip, và đặc biệt tuyên truyền "Nói không với thuốc lá thế hệ mới" với sự phối hợp của Công an phường Ô Chợ Dừa.

Chi đoàn giáo viên cũng thường xuyên cập nhật tài liệu, infographic tuyên truyền từ Cổng thông tin điện tử của Bộ và Sở GD&ĐT để đăng tải trên bảng tin, website, và các nhóm truyền thông nội bộ của trường. Song song với đó, chúng tôi phối hợp với Ban đại diện cha mẹ học sinh để tuyên truyền tại gia đình, góp phần hình thành ý thức và hành vi lành mạnh cho học sinh.

Sau các buổi tuyên truyền, học sinh của chúng tôi đã nhận thức rõ ảnh hưởng của thuốc lá tới sức khỏe của bản thân và cộng đồng, 100% học sinh đã thực hiện ký cam kết không sử dụng thuốc lá hay thuốc lá điện tử.

Phát hiện sớm, can thiệp tích cực và kỷ luật linh hoạt theo mức độ vi phạm

- Trong thời gian vừa qua, nhà trường đã phát hiện những trường hợp học sinh sử dụng thuốc lá thế hệ mới tại trường như thế nào? Cô có thể chia sẻ về quy trình xử lý, can thiệp đối với các trường hợp này không?

Cô Ngô Thị Trà Hương: Qua công tác rà soát và đánh giá thực trạng học sinh từ đầu năm học, tập thể giáo viên Trường THCS Tô Vĩnh Diện đã kịp thời phát hiện một số học sinh có biểu hiện chưa tốt trong rèn luyện, cụ thể là sử dụng thuốc lá điện tử. 

Đáng chú ý, đa số các em đều có hoàn cảnh thiếu sự quan tâm, định hướng sát sao từ gia đình. Hành vi sử dụng thường diễn ra tinh vi, các em lén lút trong khu vực nhà vệ sinh, tụ tập theo nhóm và thậm chí có xu hướng rủ rê bạn bè cùng thử.

Trước thực tế đó, nhà trường đã xử lý vấn đề trên bằng tinh thần giáo dục, hỗ trợ và định hướng tích cực, theo quy trình chuyên môn chặt chẽ: Thứ nhất, nhà trường tổ chức gặp gỡ, trao đổi trực tiếp với học sinh và phụ huynh để nắm bắt cụ thể tình hình, nguyên nhân và tâm lý của các em. Giáo viên chủ nhiệm, cán bộ quản lý và tổ tư vấn tâm lý học đường cùng tham dự để quan sát, lắng nghe và đánh giá mức độ nhận thức, thái độ của học sinh.

Thứ hai, tùy theo mức độ vi phạm, nhà trường không áp dụng biện pháp kỷ luật cứng nhắc mà chú trọng phân tích cho học sinh hiểu rõ tác hại của thuốc lá điện tử đối với sức khỏe và danh dự bản thân, đồng thời cho các em cơ hội tự nhìn nhận, tự điều chỉnh hành vi. Nhà trường cũng phối hợp với cơ quan chuyên môn và lực lượng chức năng để tuyên truyền, hướng dẫn và hỗ trợ quá trình giáo dục, giúp học sinh hiểu đúng, làm đúng.

Thứ ba, nhà trường sử dụng hiệu quả Phòng tham vấn tâm lý học đường, đồng thời xây dựng các hình thức giáo dục trải nghiệm thay thế hình phạt: học sinh vi phạm được giao nhiệm vụ chăm sóc cây xanh, vệ sinh hành lang, tham gia đọc và thuyết trình sách về tác hại của thuốc lá; mỗi nhiệm vụ đều có giáo viên theo dõi, hướng dẫn và đánh giá qua bài thu hoạch.

Nhờ thực hiện đồng bộ các giải pháp trên, các em học sinh vi phạm đã có chuyển biến rõ rệt, thể hiện thái độ tích cực, tự giác và đã ký cam kết không tái phạm. Qua đó, nhà trường không chỉ xử lý hiệu quả tình huống vi phạm mà còn giáo dục kỹ năng sống, nâng cao ý thức tự rèn luyện cho học sinh toàn trường.

- Khi phát hiện học sinh sử dụng thuốc lá, nhà trường đánh giá việc này đã ảnh hưởng như thế nào đến kết quả học tập, hành vi và sức khỏe của các em? Cô có thể đưa ra một vài ví dụ cụ thể không?

Cô Ngô Thị Trà Hương: Khi phát hiện học sinh sử dụng thuốc lá điện tử, nhà trường nhận thấy hành vi này không chỉ vi phạm nội quy mà còn tác động tiêu cực đến nhiều mặt - từ sức khỏe, tâm lý, đến kết quả học tập và môi trường giáo dục chung.

Thứ nhất, về sức khỏe thể chất, qua trao đổi với phụ huynh và quan sát thực tế, các em có biểu hiện mệt mỏi, khó tập trung trong giờ học, hay cáu gắt và giảm khả năng ghi nhớ. Một số em còn có triệu chứng ho, đau họng hoặc chóng mặt, đây là những dấu hiệu thường gặp khi tiếp xúc với nicotine và các hóa chất trong thuốc lá điện tử.

Thứ hai, về kết quả học tập, nhà trường ghi nhận sự giảm sút rõ rệt trong điểm số và tinh thần học tập. Các em thường mất tập trung, chậm hoàn thành bài tập và thiếu hứng thú với hoạt động học tập, đặc biệt là ở những môn đòi hỏi tư duy logic hoặc ghi nhớ nhiều. Trong học kỳ I năm học này, có trường hợp học sinh từ mức học lực khá giảm xuống trung bình chỉ trong vòng hai tháng, sau khi bị phát hiện sử dụng thuốc lá điện tử.

Thứ ba, về hành vi và tâm lý, một số học sinh thể hiện xu hướng xa cách, khép kín hơn với thầy cô và bạn bè, thậm chí có hành vi chống đối nhẹ khi được nhắc nhở. Đáng chú ý, các em dễ bị lôi kéo bởi nhóm bạn xấu, tìm cảm giác "thử nghiệm" mới lạ mà thiếu kỹ năng tự bảo vệ bản thân. Những biểu hiện này cho thấy sự ảnh hưởng sâu đến định hướng nhân cách của học sinh tuổi THCS.

Từ các trường hợp cụ thể đó, nhà trường càng nhận thức rõ hơn tầm quan trọng của công tác tư vấn tâm lý, tuyên truyền phòng chống thuốc lá thế hệ mới trong học sinh. Sau khi được giáo viên trong tổ tâm lý hỗ trợ, cùng sự phối hợp của gia đình, các em đã có chuyển biến tích cực, trở lại học tập ổn định và chủ động chia sẻ với bạn bè để không tái phạm.

- Để giúp học sinh từ bỏ thuốc lá, nhà trường đã phối hợp với giáo viên chủ nhiệm, gia đình các em để kiểm tra, giám sát, vận động học sinh "cai thuốc" ra sao? Cô có thể dẫn chứng một trường hợp cụ thể đã được nhà trường hỗ trợ thành công?

Cô Ngô Thị Trà Hương: Một ví dụ cụ thể là trường hợp em N.T.H.A, học sinh lớp 7A4. Khi bị phát hiện sử dụng thuốc lá điện tử. Ban đầu, em rất bướng bỉnh và có biểu hiện chống đối, nói dối cô giáo và bố mẹ. Sau khi được giáo viên chủ nhiệm và phòng tham vấn tâm lý đồng hành trong ba tuần, em đã chia sẻ nguyên nhân do bị bạn bè rủ rê, tò mò muốn thử. 

Gia đình sau đó tích cực phối hợp, thường xuyên trao đổi với nhà trường, hạn chế thời gian con ở ngoài buổi tối. Em được giao nhiệm vụ tìm hiểu về tác hại của thuốc lá điện tử. Chính từ trải nghiệm đó, em H.A đã dần thay đổi hoàn toàn - học tập tiến bộ, tham gia hoạt động Đội tích cực hơn.

Qua những trường hợp như vậy, chúng tôi nhận thấy rằng khi nhà trường, thầy cô và cha mẹ cùng đồng hành bằng sự quan tâm và định hướng đúng đắn, học sinh hoàn toàn có thể vượt qua cám dỗ và thay đổi tích cực.

Phối hợp liên ngành, phụ huynh chung tay xây dựng trường học không khói thuốc

- Trong quá trình triển khai công tác phòng chống tác hại thuốc lá thế hệ mới, nhà trường đang gặp phải những khó khăn, thách thức nào? Theo cô, đâu là nguyên nhân chính dẫn đến những khó khăn đó?

Cô Ngô Thị Trà Hương: Trong quá trình triển khai công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá thế hệ mới, đặc biệt là thuốc lá điện tử, Trường THCS Tô Vĩnh Diện cũng gặp không ít khó khăn và thách thức.

Thứ nhất, các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc nung nóng hiện nay được thiết kế rất tinh vi, nhỏ gọn, có hình thức giống như bút, USB hoặc đồ dùng học tập nên rất khó phát hiện bằng mắt thường. Một số học sinh còn mua qua mạng xã hội, dẫn đến việc kiểm soát nguồn cung gần như không khả thi đối với nhà trường.

Thứ hai, nhận thức của một bộ phận học sinh còn hạn chế. Các em ở lứa tuổi THCS có tâm lý tò mò, thích khẳng định bản thân nhưng thiếu hiểu biết về tác hại của nicotine và các hóa chất trong thuốc lá thế hệ mới. Khi bị bạn bè lôi kéo, các em dễ dàng thử nghiệm mà không lường hết hậu quả.

Thứ ba, sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình đôi khi chưa đồng bộ. Một số phụ huynh còn chủ quan, nghĩ rằng thuốc lá điện tử "ít độc hại hơn thuốc lá truyền thống" nên chưa thật sự kiên quyết trong việc quản lý con em ngoài giờ học. Thậm chí, trong gia đình các em vẫn có người sử dụng thuốc lá như một thói quen.

Từ những khó khăn trên, có thể thấy nguyên nhân chính là do sự phát triển nhanh, phức tạp của các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới và việc thiếu cơ chế quản lý, kiểm soát chặt chẽ từ bên ngoài nhà trường. Do đó, bên cạnh nỗ lực nội bộ, chúng tôi rất mong tiếp tục nhận được sự hỗ trợ từ Sở GD&ĐT, chính quyền địa phương và cơ quan y tế để tăng cường truyền thông, kiểm tra và xử lý triệt để nguồn cung thuốc lá điện tử trong môi trường học đường.

- Nhà trường đã có những hoạt động phối hợp nào với cán bộ Công an địa phương trong công tác tuyên truyền, ngăn chặn học sinh sử dụng thuốc lá, đặc biệt là các loại thuốc lá thế hệ mới? Hiệu quả của sự phối hợp này được thể hiện ra sao?

Cô Ngô Thị Trà Hương: Hàng tháng, nhà trường xây dựng kế hoạch phối hợp với Công an phường để kiểm tra, giám sát việc thực hiện nội quy và cam kết của học sinh về phòng, chống thuốc lá điện tử. Hoạt động này giúp nhà trường nắm bắt kịp thời tình hình, kịp thời phát hiện, ngăn chặn các hành vi vi phạm, đồng thời nâng cao ý thức chấp hành của học sinh, góp phần duy trì môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh và không khói thuốc.

- Trong thời gian tới, Trường THCS Tô Vĩnh Diện dự kiến sẽ triển khai thêm những hoạt động cụ thể nào để tiếp tục đẩy mạnh công tác phòng chống tác hại thuốc lá, hướng tới xây dựng một môi trường học đường không khói thuốc và lành mạnh hơn?

Cô Ngô Thị Trà Hương: Trong thời gian tới, Trường THCS Tô Vĩnh Diện xác định công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử tiếp tục là một nhiệm vụ trọng tâm trong xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh và thân thiện với học sinh.

Thứ nhất, nhà trường sẽ tiếp tục quán triệt sâu sắc các văn bản chỉ đạo của Bộ và Sở GDĐT, đồng thời lồng ghép nội dung tuyên truyền phòng chống thuốc lá vào kế hoạch giáo dục năm học, hoạt động ngoài giờ lên lớp và chương trình giáo dục kỹ năng sống. Mỗi học sinh được hướng dẫn ký lại cam kết "Nói không với thuốc lá điện tử" vào đầu học kỳ II để củng cố ý thức tự giác.

Thứ hai, nhà trường sẽ phối hợp chặt chẽ hơn với Công an phường, Trạm y tế và Ban đại diện cha mẹ học sinh để tổ chức các chuyên đề, hội thảo, và tọa đàm "Thuốc lá thế hệ mới - nhận diện và phòng tránh". Song song, tổ chức cuộc thi sáng tạo video, vẽ tranh, viết thông điệp truyền thông về phòng chống thuốc lá nhằm phát huy vai trò của học sinh trong công tác tuyên truyền.

Thứ ba, đẩy mạnh vai trò của Phòng tham vấn tâm lý học đường trong việc hỗ trợ học sinh có nguy cơ hoặc từng vi phạm; xây dựng nhóm "Bạn đồng hành - Nói không với thuốc lá" để các em tự hỗ trợ, nhắc nhở lẫn nhau trong học tập và sinh hoạt.

Thứ tư, nhà trường dự kiến đưa tiêu chí "Trường học không khói thuốc" vào hệ thống đánh giá thi đua của tập thể lớp và giáo viên chủ nhiệm, coi đây là một tiêu chí văn hóa, góp phần lan tỏa nếp sống lành mạnh trong toàn thể học sinh.

Chúng tôi tin rằng, với sự đồng hành của các cơ quan chức năng, phụ huynh và đặc biệt là ý thức tự rèn luyện của học sinh, Trường THCS Tô Vĩnh Diện sẽ tiếp tục duy trì và phát huy môi trường học đường xanh - sạch - đẹp - không khói thuốc, hướng tới mục tiêu giáo dục toàn diện cả về tri thức và nhân cách.

- Xin trân trọng cám ơn cô!