Truyện ngắn: Bà ngoại là cô giáo bản

Lần nào nhìn khung cảnh hoang tàn này, cô đều rớt nước mắt. Thế nhưng khi nhìn lũ nhỏ lít nhít kia, đứa không còn cha, đứa không còn mẹ, ngơ ngác như những con chim non lạc đàn, cô không đành lòng buông tay...

Tiếng lầm rầm ngày một rõ hơn, Thanh bừng tỉnh, cô thấy người ướt đẫm mồ hôi. Như phản xạ tự nhiên, cô đưa tay quờ quạng hai bên giường. Không thấy bà ngoại đâu, cô hoảng hốt, bật dậy như lò xo, xỏ đôi dép xuống nền gạch lạnh, chạy xuống phòng khách. Tiếng bà vọng lại đều đều:

- Nào, các con nghe cô đọc mẫu nhé, A, Á, Ớ, Bờ... Rồi, bây giờ cô mời bạn Tú, đọc bài lại cho cô nào....

Thanh nhẹ nhàng bước đi, cô bỏ dép ra khỏi chân. Hơi lạnh từ gạch khiến bàn chân cô quéo lại, những ngón chân khẽ đan vào nhau. Sợ bà giật mình, Thanh đứng xa xa nhìn. Tay bà đang di di trên bức tường, ngón tay cụm lại, giống như đang cầm viên phấn. Bà cứ thế đưa đi, đưa lại, mắt nhìn xuống phía màn đêm u tối của căn phòng. Dường như bà đang nghĩ đây là lớp học và lũ học trò nhỏ đang ngồi phía dưới…

Thanh ứa nước mắt. Bà đã nghỉ hưu được gần 20 năm mà ký ức về ngôi trường, bảng đen, phấn trắng luôn hiện hữu. Đến cả giấc mơ, cơn mộng mị ban đêm cũng kéo bà về với những năm tháng còn trên bục giảng. Cái dáng lòng khòng đến đau lòng ấy, một thời từng là cô giáo bản có giọng nói như chim sơn ca trong trẻo. Thanh từng là cô học trò nhỏ của bà, ngồi ngay ngắn, nghiêm túc trên ghế nhà trường để nghe bà giảng bài. Cô cũng từng bị "cô giáo bà" cho ăn thước kẻ vào tay vì tội viết chữ xấu…

Thanh khẽ khàng bước đến bên bà, lặng lẽ nhìn. Bà vẫn say sưa với những câu ê a. Giọng bà trầm ấm và đều, cứ thế lướt qua. Thanh lại đóng vai trò là một cô học sinh nhỏ bé, ngồi chăm chú nghe bà giảng bài. Có lẽ, cú sốc ngập trường, ngập lớp và nỗi đau chôn vùi phía dưới lớp bùn sâu kia mãi hằn sâu trong tâm trí bà, nhất là khi ngày Hiến chương nhà giáo cận kề. Thanh biết, năm nay để trụ lại trường, chăm lo cho các con có bữa ăn giấc ngủ thôi là điều đã quá khó khăn, chứ chưa nói đến những điều kiện khác.

Thanh nhớ khoảng không bao la trước mặt ngày nào, đồng lúa bậc thang vàng rực chờ tay người gặt, những em bé người Dao tung tăng trong đám hoa tam giác mạch. Cơn gió lành lạnh thổi qua những đôi má hồng hây hây. Mùa về trên rẻo cao bao yêu thương. Năm học mới bắt đầu với nhiều hứa hẹn, dù trước đó cô và đồng nghiệp phải vào bản vận động các trò bỏ học tiếp tục đến trường.

Bây giờ, nhìn lớp bùn nhão nhoẹt và màu đỏ của vùng đất sạt lở, bao nhiêu nỗi lo ập đến với Thanh. Biết bao lần, giấc mơ đến trường của lũ nhỏ vùng núi bị chặn lại bởi thiên tai. Ngay cả cô, người giáo viên tình nguyện ở lại bản vì lũ trẻ, cũng thấy nhiều mông lung, diệu vợi. Hôm nay, đứng giữa mênh mông đất trời vùng núi, cô càng thấy sức mạnh của con người thật nhỏ bé trước thiên nhiên. Giờ đây, ngoài việc dạy kiến thức trong sách giáo khoa cho học trò, cô còn nghiên cứu những bài giảng về bảo vệ môi trường, thiên nhiên và chính cuộc sống hiện tại của các con.

***

- Bà ơi, hay con đưa bà về phố với bố mẹ con? Trên điểm trường này đã có con và các thầy cô khác rồi. Con sợ một mình con sẽ không xoay xở nổi với nhiều thay đổi ở đây.

Thanh nói với bà. Sau đêm chứng kiến bà mộng du, cô rất sợ một ngày nào đó bà không tỉnh táo rồi làm việc gì khác nguy hiểm hơn.

Bà cười hiền hậu:

- Sao lại bỏ lũ nhỏ mà về dưới xuôi được con? Lúc này là lúc cần thiết nhất để giúp đỡ chúng nó. Bà đang tính sẽ mở lớp buổi tối ở nhà mình, ban ngày đứa nào không đi học được thì buổi tối học. Nhà mình sẽ là nơi để lũ nhỏ có thể học tập thoải mái. Bà vẫn còn sức khỏe, vẫn còn giảng dạy được. Bà sẽ ở đây giúp con cho đến khi mọi thứ ổn định.

Thanh nhìn bà ái ngại. Cô biết nếu có nói thêm bao nhiêu đi nữa thì bà vẫn sẽ không đồng ý về dưới xuôi.

***

- Cô ơi, chắc con phải nghỉ học thôi! Bố con mất rồi, mẹ con cũng bị vùi trong đống đổ nát ấy, nhà giờ chỉ còn mỗi mình con và ông nội. Ông con già rồi, chẳng làm gì được nữa, con phải nghỉ học để đi làm, chăm lo cho ông.

Trong bóng chiều hoàng hôn tím thẫm, dáng thằng bé lớp 5 gầy còm, ốm yếu đứng ở cửa nhà giáo vụ nói với Thanh. Trong mắt nó, khao khát đến trường vẫn rất mãnh liệt. Đôi mắt tinh anh, trong veo ấy đậu trên những cuốn sách ở thư viện, ngập ngừng không muốn rời đi. Cô ôm thằng nhỏ vào lòng thì thầm:

- Chắc phía nhà trường sẽ có phương án, con cứ yên tâm đi học. Cô không muốn các con lỡ dở việc học, sau này tương lai các con sẽ khổ đấy!

Thằng bé òa khóc:

- Nhưng cô ơi, nhà con mất sạch rồi, tâm trạng đâu mà con đi học nữa? Ông con ốm yếu, không có con, ông cũng sẽ không chịu nổi.

Thanh cứ đứng như thế, tần ngần. Hai cô trò ôm nhau trong chiều ảm đạm. Cái lạnh đầu đông vùng núi thấm vào da thịt của hai cô trò. Nước mắt chảy dài trên gò má, nóng hổi.

***

- Năm nay trường mình sẽ không tổ chức lễ kỷ niệm Ngày nhà giáo Việt Nam. Toàn bộ số tiền quyên góp được từ các nhà hảo tâm, trường sẽ trích ra hỗ trợ các em có hoàn cảnh khó khăn trong đợt bão vừa qua. Đồng thời hỗ trợ thêm nguồn kinh phí cho các giáo viên còn ở lại trường. Thầy nghĩ năm nay sẽ rất lạnh, thời tiết vẫn còn thay đổi khắc nghiệt, các cô giáo, thầy giáo trường mình kiên trì và phải đón nhận điều đó. Số kinh phí còn lại, chúng ta phải tiết kiệm để chuẩn bị cho mùa lạnh này, mua áo ấm cho các con, chuẩn bị đồ ăn thức uống hỗ trợ các con khi cần thiết.

Thầy hiệu trưởng rưng rưng nói. Những giáo viên ngồi ở dưới cũng nghẹn ngào. Với họ giờ đây, ngày kỷ niệm nghề giáo không còn quan trọng nữa vì công việc cần thiết hơn trước mắt là ổn định cuộc sống, học tập cho các con. Thậm chí thầy cô giáo còn là những người thay cha, mẹ của lũ trò nhỏ để tâm sự, an ủi chúng vượt qua những ngày khó khăn nhất trong cuộc đời.

***

Buổi họp giao ban đầu tháng bắt đầu khi các thầy cô cho học sinh nghỉ học vào thứ bảy. Mọi người thảo luận rôm rả về phương án giữ giáo viên ở lại trường. Một số thầy cô bày tỏ sự nuối tiếc nhưng lý do nhà có con nhỏ, công việc và phải chăm bố mẹ ở quê nên muốn xin rút khỏi điểm trường. Thầy hiệu trưởng ra sức níu kéo. Đang bàn luận sôi nổi, chợt cánh cửa phòng họp bật tung, bà ngoại Thanh từ đâu xuất hiện:

- Mọi người có thể cho cô giáo già này xin mấy phút được không?

Thầy hiệu trưởng bối rối, chạy đến bên cô giáo của mình, người đã từng dìu dắt anh từ thời anh học cấp một cho đến khi anh tốt nghiệp, ra trường và về công tác tại đây. Anh đưa bàn tay ra, đỡ lấy cô, mời cô ngồi vào bàn họp cùng các giáo viên. Thanh đứng như trời trồng nhìn bà ngoại. Sáng nay trước lúc tới trường, cô đã cẩn thận dặn bà ở nhà, trưa tan làm cô sẽ ghé chợ, mua vài món ăn bà thích. Nhưng bây giờ... trước mắt cô là bà ngoại, đang dõng dạc từng lời, từng câu về sự tận tụy cho lớp nhỏ. Cả hội đồng nhà trường nhìn cô giáo đầy sự ngạc nhiên và khâm phục.

Bà vừa dứt lời, cả hội đồng nhà trường vỗ tay râm ran. Cô Huệ - người đang có ý định xin về xuôi - đứng lên, bối rối:

- Em xin lỗi cô giáo và nhà trường mình, em xin rút lại lời nói, em sẽ ở lại cùng cô và trường mình tiếp tục hỗ trợ các em tiếp bước học hành.

Đâu đó, có mấy cô giáo len lén lau nước mắt. Thanh trìu mến nhìn bà ngoại. Chưa bao giờ cô thấy bà đẹp và minh mẫn đến thế.

***

Dọc quãng đường trở về nhà, bà ôm eo Thanh thật chặt, thủ thỉ:

- Trưa nay cháu gái nấu gì cho bà ăn nào? Sắp tới bà sẽ đi dạy với cháu đấy!

- Cháu sẵn sàng phục vụ bà những món bà thích cô giáo của cháu ạ! Nhưng cháu có một thắc mắc, là tối hôm đó, bà có nhớ...?

Bà ngoại cười hí hửng:

- Bà giả bộ đấy, để con biết là bà nhớ trường, nhớ lớp và muốn hỗ trợ các con biết nhường nào. Bà không khỏe sao bà kham nổi?

Hai bà cháu cười giòn tan. Lũ nhóc đi bộ hai bên đường đang dọn cây, cúi đầu chào cô, chào bà.

Mùa hiến chương năm nay, Thanh thấy ấm áp biết bao.