Vaccine phòng sởi có cần tiêm nhắc lại không?

Vaccine phòng sởi có cần tiêm lại không? Tiêm mấy mũi vaccine phòng sởi là đủ? Bị sởi rồi có cần tiêm vaccine sởi không?... Là những băn khoăn phổ biến xung quanh vấn đề tiêm vaccine sởi trong bối cảnh số ca mắc sởi gia tăng nhanh trong những tuần qua, đặc biệt là với những người đã tiêm vaccine phòng sởi từ lâu.

Bệnh sởi có thể ảnh hưởng tới mọi đối tượng, nhưng phổ biến nhất là nhóm trẻ em. Virus sởi lây qua đường hô hấp và sau đó lan ra khắp cơ thể với các triệu chứng điển hình bao gồm: Sốt cao, ho, sổ mũi, viêm kết mạc và phát ban khắp cơ thể. Các triệu chứng của bệnh sởi thường bắt đầu từ 10 - 14 ngày sau khi tiếp xúc với virus.

Theo thống kê của WHO, người ta ước tính có khoảng 136.000 ca mất mạng vì bệnh sởi vào năm 2022 - chủ yếu là nhóm trẻ dưới 5 tuổi. Tiêm vaccine phòng sởi là cách tốt nhất để ngăn ngừa bệnh sởi hoặc lây lan cho người khác.

1. Vaccine phòng sởi tiêm mấy mũi là đủ? Có cần tiêm nhắc lại không?

Hiện nay trên thị trường có 2 loại vaccine phổ biến phòng bệnh sởi là vaccine sởi đơn và vaccine kết hợp sởi - quai bị - rubella. Vaccine sởi tiêm mấy mũi sẽ tùy theo từng loại vaccine sởi mà bạn lựa chọn, cụ thể:

- Vaccine sởi đơn MVVAC là một loại vaccine đơn giá và được nằm trong chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia. Vaccine sởi đơn có thể được tiêm cho trẻ em từ 9 tháng tuổi trở lên đến 11 tháng tuổi. Mũi sởi nhắc lại được tiêm lúc 18 tháng tuổi. Trong trường hợp có dịch sởi hoặc trẻ có nguy cơ cao nhiễm sởi có thể tiêm vaccine sởi đơn MVVAC cho trẻ từ 6 tháng tuổi.

- Vaccine phối hợp 3 trong 1 giúp phòng bệnh sởi - quai bị - rubella MMR là loại vaccine kết hợp, Nếu tiêm kết hợp với cả vaccine sởi đơn thì số mũi tiêm theo lịch tiêm mũi MVVac đầu tiên khi trẻ đủ 9 đến 12 tháng tuổi, mũi tiêm thứ hai MMR vào thời điểm ít nhất 1 tháng sau khi tiêm mũi sởi đơn và mũi tiêm thứ ba ít nhất 3 năm sau mũi thứ 2.

Nếu không tiêm vaccine sởi đơn khi trẻ được 9 - 11 tháng tuổi mà chọn tiêm vaccine MMR thì mũi đầu tiên trẻ nên được tiêm khi đủ 12 - 15 tháng tuổi và mũi thứ hai khi trẻ từ 4 - 6 tuổi. Trường hợp có dịch sởi xuất hiện có thể tiêm nhắc lại sớm hơn nhưng cần đảm bảo khoảng cách giữa 2 mũi tiêm tối thiểu là 1 tháng.

Vậy vaccine phòng sởi có cần tiêm nhắc lại không?

Câu trả lời là CÓ. Vaccine phòng sởi cần được tiêm đủ số mũi theo phác đồ. Một số ít trường hợp mặc dù đã được chủng ngừa hai liều vaccine phòng sởi vẫn có thể mắc bệnh sởi, nếu họ tiếp xúc gần với virus sởi, có thể là do hệ thống miễn dịch của họ không đáp ứng tốt với vaccine hoặc miễn dịch của họ giảm theo thời gian. Tuy nhiên, các triệu chứng bệnh nói chung nhẹ hơn ở những người được tiêm chủng.

Dựa theo lịch tiêm chủng bên trên, có thể thấy vaccine sởi cần được tiêm nhắc lại để bổ sung hiệu quả bảo vệ miễn dịch đầy đủ nhất. Theo nhiều thống kê thì hiệu quả khi tiêm vaccine phòng sởi là khoảng 80 đến 85% số trẻ có khả năng miễn dịch với bệnh sởi sau khi tiêm mũi vaccine đầu tiên lúc 9 tháng tuổi; tỷ lệ này là 93% với vaccine MMR. Tỷ lệ ngừa bệnh sởi sẽ tăng lên đến 97% nếu trẻ được tiêm mũi vaccine phòng sởi thứ hai, ba theo đúng lịch tiêm chủng.

Việc đáp ứng miễn dịch còn tùy thuộc vào tuổi tiêm vaccine, loại vaccine và tùy thuộc đặc điểm miễn dịch, tình trạng sức khỏe của từng người tiêm. Còn lại khoảng 15% số trẻ không đáp ứng miễn dịch do nhiều yếu tố như còn tồn lưu miễn dịch được mẹ truyền sang trong giai đoạn mang thai, điều kiện về sức khỏe, chất lượng bảo quản vaccine sởi,...

Nói cách khác, việc chỉ tiêm duy nhất 1 mũi vaccine phòng sởi có thể đem lại hiệu quả bảo vệ nhưng chưa thực sự tối ưu, đáp ứng miễn dịch chưa đủ mạnh và vẫn có nguy cơ mắc sởi nếu như tiếp xúc với người mang mầm bệnh bởi bệnh sởi có khả năng và tốc độ lây lan cực kỳ cao; bệnh cũng có thể dẫn tới các biến chứng nghiêm trọng như điếc, viêm phổi, viêm não và thậm chí đe dọa tính mạng với người chưa được tiêm phòng sởi hay có miễn dịch suy yếu, phụ nữ mang thai, trẻ dưới 5 tuổi. Nhiễm sởi cũng có thể dẫn tới suy yếu miễn dịch và tăng nguy cơ bội nhiễm do các loại virus và vi khuẩn khác.

Tương tự thì đáp ứng miễn dịch sẽ tăng lên khi tiêm mũi vaccine sởi thứ hai và tiêm nhắc lại mũi thứ 3. Đồng thời việc tiêm đầy đủ vaccine phòng sởi còn góp phần tạo ra miễn dịch cộng đồng rất cần thiết để bệnh sởi không có "cơ hội" bùng phát thành dịch.

Với những người đã tiêm đủ mũi vaccine phòng sởi theo đúng phác đồ thì hầu hết sẽ không cần tiêm nhắc lại do vaccine có hiệu quả bảo vệ gần như suốt đời. Nhưng đôi khi việc kiểm tra về kháng thể miễn dịch với bệnh sởi bằng xét nghiệm máu khi trưởng thành là cần thiết, đặc biệt là khi đang sống trong khu vực có nguy cơ phơi nhiễm sởi cao hoặc nếu có vấn đề về hiệu quả của vaccine (do tình trạng miễn dịch không tốt). Nếu kết quả xét nghiệm cho thấy số kháng thể thấp hoặc không có khả năng miễn dịch thì việc tiêm vaccine sởi là cần thiết.

Việc tiêm nhắc lại vaccine phòng sởi cũng được xem là cần thiết với phụ nữ chuẩn bị mang thai ít nhất 3 tháng để bảo vệ cho cả mẹ và thai nhi trong thời gian mang thai. Trẻ sơ sinh cũng có thể nhận được kháng thể miễn dịch bệnh từ mẹ thông qua dây rốn cho tới khi nhận được mũi vaccine phòng sởi đầu tiên lúc 9 tháng tuổi. Tuy nhiên tiêm vaccine phòng sởi trong khi mang thai không được khuyến nghị.

2. Bị sởi rồi có cần tiêm vaccine sởi không?

Mặc dù hiếm khi xảy ra mà phần lớn mọi người chỉ mắc bệnh sởi một lần trong đời. Bởi miễn dịch sinh ra sau khi mắc sởi có thể giảm dần sau 20 năm, khi kháng thể của cơ thể suy yếu, bạn vẫn có thể nhiễm virus sởi nếu tiếp xúc với người bệnh.

Do vậy, ngay cả khi đã từng mắc sởi thì bạn vẫn cần tiêm vaccine sởi để tạo ra miễn dịch chủ động. Đặc biệt là các đối tượng có nguy cơ cao với bệnh sởi như sau:

- Trẻ nhỏ không còn miễn dịch thụ động từ mẹ truyền sang nhưng chưa được tiêm vaccine.

- Trẻ đã tiêm vaccine phòng sởi nhưng chưa có đáp ứng miễn dịch.

- Thanh niên, người trưởng thành chưa từng mắc bệnh sởi hoặc chưa tiêm vaccine trước đây.

- Người lớn tuổi có bệnh mạn tính như tim mạch, cao huyết áp, phổi, đái tháo đường…

- Bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch (Nghiện rượu, bệnh HIV/AIDS…).

Nhìn chung, việc tiêm vaccine phòng sởi là rất cần thiết và đặc biệt quan trọng để bảo vệ bản thân trước bệnh sởi cũng như các biến chứng nghiêm trọng do sởi gây ra. Vaccine sởi đã được chứng minh là an toàn và hiệu quả trong việc ngăn ngừa bệnh sởi. Các tác dụng phụ nếu có thường rất nhẹ và không đáng kể so với rủi ro do bệnh sởi gây ra, thường biến mất sau 1-2 ngày, bao gồm sốt hoặc phát ban nhẹ.