Vai trò của gia đình trong nâng cao chất lượng dân số

Chủ động lựa chọn "một nhà đông con"

Vợ chồng đạo diễn Lý Hải và bà xã Minh Hà đã cùng nhau bước qua hơn một thập kỷ hôn nhân. Quyết định lựa chọn sinh 4 con của cặp vợ chồng này khiến nhiều người ngạc nhiên, song điều đó lại thể hiện quan niệm sống đề cao giá trị gia đình bền vững của họ. Minh Hà từng thẳng thắn chia sẻ lý do chọn sinh 4 con là mong muốn tạo nên một gia đình "luôn đầm ấm, tràn ngập tiếng cười". Trong mắt cô, tình cảm gia đình chính là không gian nuôi dưỡng cảm xúc và sự gắn bó giữa các thành viên. "Anh Hải luôn chủ động cân bằng thời gian cho công việc và cho con. Khi quá bận, anh ấy sẵn sàng gác mọi thứ lại để về bên gia đình", Minh Hà chia sẻ. Thực tế, kể cả trong những lúc bị việc làm phim quấn thân, Lý Hải vẫn cố gắng có mặt trong các sinh hoạt chung của gia đình. Có khi chỉ là cùng vợ con ăn một bữa sáng, hôn lên má chúc con ngủ ngon vào buổi tối. Nhưng chừng đó cũng đủ để con trẻ cảm nhận được sự quan tâm và tình yêu của bố.

Trong ứng xử gia đình, họ cũng xây dựng những nguyên tắc rõ ràng. Cả hai thống nhất không lớn tiếng hay cãi vã trước mặt con cái. Những mâu thuẫn, nếu có, đều được xử lý bằng đối thoại sau khi "giảm nhiệt". Minh Hà gọi đó là quy tắc "cơm sôi bớt lửa", nghĩa là sau khi ngủ dậy, mọi chuyện có vẻ "to tát" của hôm qua đã không còn nghiêm trọng. Quan điểm này được hai vợ chồng duy trì suốt hơn một thập kỷ, đã giúp các con của họ lớn lên trong môi trường ổn định, không bị ảnh hưởng bởi những tranh cãi hay căng thẳng kéo dài của bố mẹ. Vợ chồng Minh Hà - Lý Hải cũng chọn giáo dục con theo phương pháp bình dân. Cả bốn nhóc tì của họ đều không theo học trường quốc tế. Cặp vợ chồng đạo diễn này đặt niềm tin vào môi trường học tập bình thường, để các con học cách sống thực tế, biết quý trọng lao động và biết cách cư xử chừng mực.

Lý Hải chia sẻ: "Tôi muốn cho con vốn sống để khi không có ba mẹ ở bên, con vẫn có thể đứng vững trên đôi chân của mình". Theo anh, trẻ con có quyền sai, có thể vấp ngã nhưng quan trọng là phải học được cách tự đứng dậy. Vợ chồng anh không có ý định để lại nhiều tiền bạc, mà chú trọng tạo nền tảng nhân cách và khả năng thích nghi cho con. Họ hạn chế tối đa việc nuông chiều, để con nghĩ mình là "con của người nổi tiếng". Thay vào đó, các con được khuyến khích tham gia việc nhà, trải nghiệm lao động như trồng cây, làm vườn, đi từ thiện. Những hành động nhỏ như viết thư tay, tiết kiệm lì xì hay tự chọn cách tiêu tiền đều nằm trong phương pháp dạy con bằng thực tiễn mà Lý Hải đề ra. Ở nhà, các bé được khuyến khích tham gia các hoạt động thủ công như tô màu, vẽ tranh, làm đồ chơi từ vật liệu tái chế. Khi đi xa, thay vì chăm chú vào màn hình, các con được khuyến khích quan sát môi trường xung quanh, học cách ghi nhớ đường đi, tự sắp xếp đồ đạc và trò chuyện với người lớn. Đó là cách để các con học cách tận hưởng tuổi thơ đúng nghĩa: chơi cùng nhau, khám phá thiên nhiên và tương tác trực tiếp với cha mẹ.

Gia đình có 9 người con và ước mơ cháy bỏng về chiếc xe máy cũ

Ở bản Chẳm Puông (xã Lượng Minh, Nghệ An), gia đình anh Ngân Văn Hiền có đến 9 người con. Dù đã xoay xở trăm bề nhưng vợ chồng anh Hiền vẫn chưa thoát khỏi vòng luẩn quẩn của đói nghèo. Anh Hiền cho biết, thời điểm này mùa màng đã xong, anh thường đi làm phụ hồ. Thế nhưng, cả tuần nay chẳng được ai thuê nên anh chỉ biết quanh quẩn ở nhà. "Bố tôi vừa mới qua đời nên tôi chưa đi làm xa được. Ở nhà, ai thuê gì tôi làm nấy nhưng thời gian này cũng không có việc. Đợi một thời gian nữa, tôi sẽ ra Bắc hoặc vào Nam tìm việc làm thêm. Ở nhà trông vào mấy nương lúa thì chỉ đủ ăn mấy tháng. Ngồi ở nhà mãi, tôi cũng sốt ruột lắm. Sắp tới, các con bước vào năm học mới, vợ chồng tôi chưa biết lấy tiền đâu để lo cho các con đi học", giọng anh Hiền trĩu nặng.

Ở bản Chẳm Puông, vợ chồng anh Hiền hiện là cặp vợ chồng có nhiều con nhất bản. Anh Hiền cho biết, anh có 9 người con với 2 người vợ. Vợ đầu có với anh 4 con và người vợ thứ hai sinh cho anh 5 con. Tất cả đều là con gái. Người đàn ông dân tộc Khơ Mú này cho biết, anh sinh nhiều con là bởi "theo đuổi con trai". Anh Hiền cho rằng, mình không có "gien" sinh con trai và có lẽ anh sẽ không sinh thêm con nữa. Tuy nhiên, vợ chồng anh Hiền vẫn còn trẻ nên theo cán bộ bản Chẳm Puông, việc họ có sinh thêm con hay không "cũng không có gì chắc chắn".

Trong số 9 người con của anh Hiền, con gái cả và con thứ 3 đã lập gia đình nhưng cuộc sống không dư giả nên chẳng thể đỡ đần bố mẹ. Cuộc sống của cả gia đình giờ trông đợi vào con gái thứ 2 đang đi làm công nhân. Hàng tháng, cháu vẫn gửi về cho bố mẹ 1-2 triệu đồng để phụ giúp nuôi các em. "Bốn đứa đang học vẫn là nỗi lo rất lớn. Hai cháu lớn học lớp 7, lớp 8 phải học ở ngoài trung tâm xã, cách nhà khoảng 17-18km. Còn 2 cháu nhỏ học lớp 3, lớp 4 thì học xa nhà khoảng 4-5km. Nhà tôi không có xe máy nên cuối tuần phải thuê người chở các con về, đầu tuần lại chở ra trường, rất tốn kém", anh Hiền chia sẻ. Theo tính toán của anh Hiền, mỗi tuần gia đình anh phải mất 300 nghìn đồng thuê "xe ôm". Nếu không đi làm thêm, anh sẽ khó có thể tự chi trả khoản tiền này và phải vay mượn. Mong muốn của anh Hiền là mua được một chiếc xe máy cũ để đưa đón các con nhưng với hoàn cảnh hiện tại thì điều đó quá xa vời. "Nếu không có Nhà nước hỗ trợ, chắc chắn các con tôi sẽ phải nghỉ học", anh Hiền chia sẻ.

Mắt xích quan trọng trong hiện thực hóa "duy trì mức sinh thay thế"

Theo Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế) Lê Thanh Dũng, gia đình đóng vai trò then chốt trong việc bảo đảm chất lượng dân số. Việc các cặp vợ chồng, cá nhân được tự quyết định về thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh trên cơ sở tự nguyện, bình đẳng và có trách nhiệm, bảo đảm phù hợp với lứa tuổi, tình trạng sức khỏe, điều kiện học tập, lao động, công tác, thu nhập và nuôi dạy con của cá nhân, cặp vợ chồng.

Gia đình là nơi đầu tiên thực hiện các biện pháp chăm sóc sức khỏe sinh sản, khám sức khỏe tiền hôn nhân, tầm soát dị tật bẩm sinh, xây dựng nếp sống văn minh. Đây là những yếu tố góp phần trực tiếp vào việc nâng cao chất lượng dân số. Trước lo ngại về việc các cặp vợ chồng được tự quyết định số con có thể dẫn đến bùng nổ dân số, ông Lê Thanh Dũng khẳng định, chính sách "duy trì mức sinh thay thế" sẽ không dẫn đến bùng nổ dân số nếu được thực hiện có định hướng và gia đình chính là mắt xích quan trọng trong việc hiện thực hóa chính sách này. Cùng với xây dựng hệ thống pháp luật phù hợp, việc tăng cường truyền thông, giáo dục và hỗ trợ gia đình nâng cao nhận thức, kỹ năng nuôi dạy con cái là nhiệm vụ quan trọng, để đảm bảo mỗi đứa trẻ sinh ra đều được phát triển trong môi trường tốt nhất.