Vợ chồng nhạc sĩ Lư Nhất Vũ - nhà thơ Lê Giang: Cặp đôi tri kỷ trong thơ và nhạc

Ở Việt Nam, có những cặp vợ chồng không chỉ song hành trong đời sống mà còn để lại dấu ấn sâu đậm trong sáng tác, đóng góp cho nền văn hoá - nghệ thuật. Nếu Đông Hồ - Mộng Tuyết hay Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh gợi nhắc về những mối duyên thi ca lãng mạn thì nhạc sĩ Lư Nhất Vũ và nhà thơ Lê Giang lại là biểu tượng đặc biệt của sự gắn bó giữa tình yêu, thơ ca và âm nhạc.

Hơn nửa thế kỷ đồng hành, họ không chỉ là vợ chồng mà còn là hai nghệ sĩ - chiến sĩ, cùng nhau sáng tạo nên những khúc ca, vần thơ chan chứa tình người, tình đất nước, gắn bó mật thiết với lịch sử đấu tranh và dựng xây của dân tộc.

Chương trình mở đầu bằng Bài ca Đất phương Nam qua giọng hát NSND Trọng Phúc. Đây là sáng tác nổi tiếng của nhạc sĩ Lư Nhất Vũ, cũng là nhạc phim truyền hình Đất phương Nam (chuyển thể từ tiểu thuyết Đất rừng phương Nam của nhà văn Đoàn Giỏi), đã in sâu trong ký ức của nhiều thế hệ độc giả. 

Tiếp đó, nhiều tác phẩm gắn liền với tên tuổi đôi vợ chồng văn nghệ sĩ tài hoa lần lượt vang lên trong niềm xúc động của khán giả như: Cô gái Sài Gòn đi tải đạn, Hãy yên lòng mẹ ơi, Khúc hát người đi khai hoang, Bên tượng đài Bác Hồ, ngâm thơ Chiếc sào phơi, nhạc cảnh Tiếng cồng vượt thác…

Những sáng tác đầu đời của Lư Phong - bút danh thuở ban đầu của nhạc sĩ Lư Nhất Vũ - ra đời trong những năm tháng kháng chiến gian khổ của miền Nam. Thơ đến với ông trước âm nhạc, tự nhiên như hơi thở. Từ cuối thập niên 1950, đầu những năm 1960, thơ ông đã xuất hiện trên các báo, tạp chí văn nghệ cách mạng, mang nhịp sống mộc mạc, giàu chất tự sự - trữ tình của đất và người Nam Bộ.

Chính từ mạch nguồn thi ca ấy, Lư Nhất Vũ bước sang âm nhạc, để lời thơ hóa thành giai điệu, để tiếng hát nối dài tiếng lòng, đồng hành cùng dân tộc qua nhiều chặng đường lịch sử.

Cùng thời điểm đó, nhà thơ Lê Giang cũng bắt đầu hành trình sáng tác giữa khói lửa chiến tranh. Thơ của bà không cầu kỳ hình thức, không phô trương ngôn từ, mà lặng lẽ, bền bỉ, mang giọng điệu dịu dàng, kiên cường, dấn thân của người phụ nữ Nam Bộ. Trong thơ bà là rừng tràm, bến nước, con kênh, là hình ảnh người mẹ, người con gái ra đi làm nhiệm vụ - những hình ảnh đời thường nhưng thấm đẫm ý chí của người chiến sĩ.

Phát biểu tại chương trình, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TPHCM Nguyễn Thị Thanh Thúy khẳng định: "Nhạc sĩ Lư Nhất Vũ và nhà thơ Lê Giang là hai tên tuổi lớn của văn học - âm nhạc Việt Nam, là những nghệ sĩ - chiến sĩ đã đồng hành cùng nhau trên một chặng đường dài, dệt nên chân dung nghệ thuật và để lại dấu ấn rực rỡ trong dòng chảy văn học - nghệ thuật của vùng đất phương Nam". 

Theo bà Thanh Thúy, các sáng tác của nhạc sĩ Lư Nhất Vũ được chắt lọc từ vốn sống phong phú và sự am hiểu sâu sắc văn hóa dân gian Nam Bộ, nhờ đó có sức sống bền bỉ, gần gũi với công chúng, phản ánh sinh động vẻ đẹp con người Việt Nam trong kháng chiến cũng như trong công cuộc xây dựng, bảo vệ đất nước.

Cuộc gặp gỡ của Lư Nhất Vũ và Lê Giang giữa những năm tháng chiến tranh diễn ra lặng lẽ, không ồn ào nhưng bền chặt. Từ sự đồng điệu trong lý tưởng và cảm xúc, thơ của Lê Giang trở thành nguồn cảm hứng lâu dài để Lư Nhất Vũ phổ nhạc, tạo nên những ca khúc mang âm hưởng dân gian Nam Bộ rõ nét, giản dị mà sâu lắng.