Bảo tồn Lễ hội Cầu mùa, tạo đà phát triển cho du lịch Vô Tranh
Trong thời gian tập huấn, nhiều giải pháp nâng cao chất lượng công tác bảo tồn lễ hội đã được đưa ra bàn thảo
Lễ hội Cầu mùa của người Sán Chay đang được chú trọng bảo tồn và "đánh thức" theo hướng gắn với phát triển du lịch, nhằm gìn giữ bản sắc văn hóa độc đáo, đồng thời thu hút du khách đến khám phá và trải nghiệm.
Ngày 22/11, buổi tập huấn "Phương pháp, kỹ năng bảo tồn Lễ hội truyền thống gắn với phát triển du lịch" diễn ra trong không khí ấm áp và trang trọng với sự tham gia của đông đảo người dân xã Vô Tranh (tỉnh Thái Nguyên).
Tại đây, nhiều thế hệ cùng khoác lên mình bộ trang phục truyền thống, chăm chú lắng nghe TS. Chử Thị Thu Hà, giảng viên Trường Đại học Văn hóa Hà Nội, chia sẻ những kiến thức chuyên sâu về giá trị văn hóa của Lễ hội Cầu mùa dưới một góc nhìn mới mẻ.
Nội dung tập huấn về phương pháp, kỹ năng bảo tồn lễ hội truyền thống gắn với phát triển du lịch gồm 2 chuyên đề "Công tác bảo tồn, phát huy lễ hội truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số phục vụ phát triển du lịch trong giai đoạn hiện nay - Thực trạng và giải pháp" và "Phương pháp, kỹ năng bảo tồn lễ hội truyền thống cho đồng bào dân tộc Sán Chay phục vụ khai thác phát triển du lịch trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên".
TS. Chử Thị Thu Hà trong buổi tập huấn "Phương pháp, kỹ năng bảo tồn Lễ hội truyền thống gắn với phát triển du lịch" cho người dân xã Vô Tranh, tỉnh Thái Nguyên
Theo TS. Chử Thị Thu Hà, để bảo tồn trọn vẹn giá trị văn hóa truyền thống của lễ hội Cầu mùa mà vẫn khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch, vai trò chủ thể của cộng đồng Sán Chay phải được đặt lên hàng đầu. Người dân chính là những người thực hành, gìn giữ và trao truyền di sản. Vì vậy, phần lễ cần được giữ nguyên các giá trị cốt lõi, trong khi phần hội có thể sáng tạo, mở rộng để tăng tính trải nghiệm cho du khách mà không làm biến dạng bản sắc. Du khách có thể được tham gia gói bánh chuẩn bị lễ vật, trải nghiệm các trò chơi dân gian như ném còn, đánh yến, bịt mắt bắt vịt, hay thưởng thức ẩm thực địa phương, từ đó cảm nhận sâu sắc hơn đời sống văn hóa của cộng đồng.
"Tham gia buổi tập huấn phương pháp, kỹ năng bảo tồn lễ hội truyền thống gắn với phát triển du lịch, tôi cảm thấy rất phấn khởi. Tôi thấy rõ vai trò của cộng đồng, nhất là lớp trẻ, trong việc tiếp nối phong tục của cha ông. Buổi tập huấn cũng mở ra hướng kết hợp bảo tồn lễ hội với phát triển du lịch một cách bền vững, không làm mất đi bản sắc. Tôi tin rằng, nếu người dân cùng đồng lòng, lễ hội truyền thống của dân tộc mình sẽ được khôi phục, lan tỏa và trở thành niềm tự hào cho quê hương" - nghệ nhân ưu tú Hầu Thanh Tĩnh bày tỏ.
Chị Bùi Thị Nguyên (xã Vô Tranh) cho biết lớp học giúp chị hiểu sâu hơn cách tiếp cận đúng đắn trong bảo tồn lễ hội. Trước đây, chị chỉ nghĩ việc duy trì nghi lễ hằng năm đã là giữ gìn văn hóa, nhưng qua buổi tập huấn, chị nhận thức rõ hơn tầm quan trọng của việc hệ thống hóa tư liệu, truyền dạy bài bản cho thế hệ trẻ và thiết kế các hoạt động trải nghiệm hấp dẫn. Chị cảm thấy tự tin hơn khi nắm được kỹ năng tổ chức hoạt động cộng đồng và giới thiệu văn hóa một cách sinh động, qua đó góp phần lan tỏa nét đẹp lễ hội Cầu mùa cũng như các lễ hội khác trong bản.
"Người dân mong lễ hội Cầu mùa trở thành sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng của địa phương, gắn với xây dựng hình ảnh Vô Tranh như một không gian văn hóa - sinh thái - cộng đồng của người Sán Chay, đồng thời kết hợp quảng bá thương hiệu Chè Vô Tranh.
Địa phương hướng tới mục tiêu ghi tên mình trên bản đồ du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái và trở thành điểm đến trong hành trình về nguồn. Xa hơn, việc bảo tồn lễ hội gắn với phát triển du lịch được kỳ vọng sẽ mở ra sinh kế mới, từng bước giúp người dân chuyển dịch từ sản xuất nông nghiệp sang hoạt động dịch vụ và thương mại, góp phần cải thiện đời sống bền vững."
Bà Đỗ Thanh Bình, Trưởng phòng Văn hóa -
Xã hội xã Vô Tranh, tỉnh Thái Nguyên
Mỗi người dân là một đại sứ văn hóa
Người Sán Chay ở Thái Nguyên sở hữu kho tàng văn hóa dân gian phong phú với nhiều lễ hội, vũ điệu như xúc tép, múa chim gâu và hệ thống truyện cổ, ca, vè phản ánh đời sống lao động, tình yêu, khát vọng chinh phục thiên nhiên. Trong số đó, Lễ hội Cầu mùa là một trong những lễ hội tiêu biểu nhất.
Lễ hội gồm phần lễ với các nghi thức cúng thần linh, thổ địa cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu; và phần hội với không khí vui tươi, rộn rã của các trò diễn dân gian như tắc xình, sình ca, múa sư tử cùng nhiều trò chơi truyền thống.
Lễ hội mang ý nghĩa là cầu nối tâm linh giữa con người và trời đất, là "bảo tàng sống" lưu giữ các giá trị văn hóa của người Sán Chay, góp phần gắn kết cộng đồng và tạo nguồn lực thu hút du lịch. Với những giá trị đặc sắc đó, lễ hội Cầu mùa của người Sán Chay tại Phú Lương đã được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia năm 2018.
Trong thời gian tập huấn, các giải pháp nâng cao chất lượng công tác bảo tồn lễ hội cũng được nhấn mạnh, trong đó có việc tăng cường quản lý của chính quyền địa phương, đẩy mạnh giám sát hoạt động lễ hội, đề cao vai trò tự quản của cộng đồng - những người trực tiếp sáng tạo và trao truyền di sản, cũng như chú trọng công tác tuyên truyền cho người dân và du khách về các quy phạm pháp luật trong thực hành lễ hội. Việc đầu tư hạ tầng, dịch vụ và quảng bá hình ảnh cũng được xem là hướng đi quan trọng để lễ hội trở thành sản phẩm du lịch có chất lượng.
TS. Chử Thị Thu Hà chia sẻ, để thu hút thế hệ trẻ tham gia bảo tồn lễ hội và phát triển du lịch văn hóa bền vững, có thể áp dụng hai mô hình tổ chức phù hợp với từng loại hình lễ hội. Mô hình cộng đồng tự quản phát huy tối đa vai trò chủ thể của người dân, phù hợp với lễ hội quy mô nhỏ và có giá trị truyền thống được gìn giữ tốt. Trong khi đó, mô hình kết hợp giữa cộng đồng và sự hỗ trợ của Nhà nước lại đặc biệt hiệu quả đối với các lễ hội quy mô lớn, có đông du khách và mang tính tâm linh cao, đảm bảo vừa bảo tồn, vừa quản lý chặt chẽ những yếu tố nảy sinh trong quá trình tổ chức.
Ở góc độ người tham dự, anh Trần Văn Sưa (xã Vô Tranh) cho biết buổi tập huấn giúp anh hiểu rõ hơn cách phục dựng trò chơi dân gian, gìn giữ nghi lễ và khai thác du lịch mà không làm mất bản sắc. Đặc biệt, nội dung về kỹ năng kể chuyện di sản khiến anh nhận ra mỗi người dân đều có thể trở thành "đại sứ văn hóa" trên chính quê hương mình. Anh kỳ vọng rằng trong những năm tới, không khí lễ hội Cầu mùa tại địa phương sẽ tiếp tục được khôi phục, rộn ràng và thu hút hơn.
Từ ngày 20-23/11, hoạt động bảo tồn Lễ hội Cầu mùa của dân tộc Sán Chay tại xã Vô Tranh, tỉnh Thái Nguyên được triển khai với mục tiêu gìn giữ các nghi thức, trò chơi dân gian và nghệ thuật trình diễn truyền thống, đồng thời xây dựng cơ sở khoa học phục vụ khai thác du lịch. Chương trình tiến hành khảo sát tại xã Vô Tranh với sự tham gia của công chức văn hóa - xã hội, nghệ nhân, già làng, người có uy tín và đại diện cộng đồng Sán Chay.
