Bảo tồn văn hóa truyền thống của đồng bào Giẻ Triêng gắn với phát triển du lịch cộng đồng

Bên cạnh nguồn tài nguyên bản địa phong phú, làng Đăk Răng (xã Dục Nông, Quảng Ngãi) còn nhận được sự quan tâm của chính quyền địa phương và các ngành chức năng trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch.

Nổi bật là chương trình truyền dạy và phục dựng Lễ hội Mừng lúa mới của dân tộc Giẻ Triêng vừa được tổ chức bởi Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Ngãi và UBND xã Dục Nông. Trong khuôn khổ chương trình, nhiều hoạt động thiết thực được triển khai như: Tập huấn nâng cao năng lực bảo tồn và khai thác lễ hội gắn với du lịch; lớp truyền dạy tại làng do các nghệ nhân am hiểu văn hóa Giẻ Triêng hướng dẫn; tái hiện Lễ Mừng lúa mới; tổ chức trò chơi dân gian, chế biến và trưng bày ẩm thực; trao tặng vật tư, trang phục nhằm hỗ trợ cộng đồng bảo tồn và phát huy giá trị lễ hội.

Chị Y Hồng, Phó Chủ tịch Uỷ ban MTTQ Việt Nam xã, Chủ tịch Hội LHPN xã Dục Nông cho biết: Xã Dục Nông có nhiều lợi thế để phát triển du lịch cộng đồng dựa trên bản sắc văn hóa. Trong đó, làng Đăk Răng có 95% dân số là người dân tộc Giẻ Triêng. Địa phương giữ được những nét văn hóa truyền thống dân tộc, trở thành nguồn tài nguyên quan trọng để khai thác du lịch. Nhiều phụ nữ vẫn còn giữ nghề truyền thống dệt thổ cẩm, làm rượu cần, có nhiều nghệ nhân dân gian tham gia truyền dạy cho thế hệ trẻ. Điều này nếu được khai thác tốt, bài bản sẽ giúp địa phương tạo ra sản phẩm đặc trưng giới thiệu tới du khách. Bên cạnh đó, địa phương còn có Di tích lịch sử chiến thắng Đăk Seang, sân bay Đăk Seang là nơi ghi dấu những chiến công oanh liệt của quân và dân trên địa bàn những năm 1970-1975; và nhiều điểm đến thú vị cho một chuyến du lịch trải nghiệm.

Bà Y Hồng cho biết, những năm qua, được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, nhiều hoạt động khôi phục nghề truyền thống, truyền dạy cồng chiêng, múa xoang, dệt thổ cẩm cho thế hệ trẻ đã được triển khai, góp phần làm phong phú nguồn lực văn hóa địa phương phục vụ phát triển du lịch. "Tôi rất vui khi Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch hỗ trợ bà con phục dựng Lễ Mừng lúa mới, tổ chức truyền dạy văn hóa, định hướng phát triển du lịch… Những hoạt động này giúp xã Dục Nông có thêm điều kiện để phát triển du lịch cộng đồng bền vững, gắn bảo tồn văn hóa với cải thiện sinh kế cho người dân", bà Y Hồng chia sẻ.

Những buổi giao lưu văn hóa cồng chiêng và múa xoang sẽ đưa du khách hòa mình vào không gian văn hóa đặc trưng của đồng bào Giẻ Triêng

Chia sẻ về hướng phát triển thời gian tới, ông Trần Cao Bảo Việt, Phó Bí thư Đảng uỷ xã, Chủ tịch UBND xã Dục Nông cho biết: Địa phương sẽ tiếp tục xây dựng các sản phẩm văn hóa – du lịch gắn với lễ hội truyền thống; đồng thời đẩy mạnh lan tỏa các giá trị văn hóa đặc sắc đến cộng đồng và du khách. Tuy nhiên, trong bối cảnh công nghệ phát triển mạnh và giới trẻ dần ít quan tâm đến các lễ hội truyền thống, xã mong muốn tiếp tục nhận được sự hỗ trợ của trung ương và tỉnh trong công tác truyền dạy, tu bổ không gian văn hóa… nhằm giúp người trẻ tại địa phương thêm hiểu và có ý thức gìn giữ di sản văn hóa của dân tộc mình.

Ở góc nhìn chuyên gia, TS. Chử Thị Thu Hà (Trường Đại học Văn hóa Hà Nội), báo cáo viên tại lớp tập huấn dành cho cán bộ văn hóa, già làng, trưởng bản, nghệ nhân, phụ nữ và thanh niên Giẻ Triêng trong khuôn khổ chương trình truyền dạy và phục dựng Lễ Mừng lúa mới nhấn mạnh, để lễ hội trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn mà vẫn giữ được bản sắc văn hóa truyền thống, cộng đồng phải đóng vai trò chủ thể. Chính người dân phải là những người lên ý tưởng, tổ chức và thực hành lễ hội. Đặc biệt, phần lễ cần được tôn trọng tuyệt đối vì đây là "linh hồn" của lễ hội.

Ngoài ra, phần hội có thể được sáng tạo thêm các hoạt động trải nghiệm phù hợp với du khách như làm bánh, chuẩn bị lễ vật, tham gia múa xoang, đánh cồng chiêng, tổ chức các trò chơi dân gian... Việc tập trung khai thác phần hội sẽ giúp tăng sức hấp dẫn và tính trải nghiệm cho du khách mà vẫn không làm mất đi giá trị tinh thần của lễ hội.

Đặc biệt, cần nâng cao nhận thức, giáo dục lòng tự hào về văn hoá truyền thống dân tộc trong cộng đồng; phát huy vai trò của các nghệ nhân, già làng, những người am hiểu sâu sắc phong tục, tập quán của dân tộc; đẩy mạnh công tác điều tra, nghiên cứu, sưu tầm và phục dựng những giá trị văn hoá đặc sắc của người Giẻ Triêng trên địa bàn tỉnh.

Với những giá trị văn hóa đặc sắc và tiềm năng du lịch phong phú, xã Dục Nông đang có nhiều cơ hội để phát triển du lịch cộng đồng theo hướng bền vững. Lễ Mừng lúa mới của đồng bào dân tộc Giẻ Triêng có thể trở thành sản phẩm du lịch đặc sắc, vừa góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa, vừa tạo sinh kế, mở hướng phát triển kinh tế mới cho người dân xã Dục Nông.