Cần một chiến lược can thiệp tổng thể, liên ngành trong phòng, chống tảo hôn

Hệ lụy lâu dài

Phát biểu tại Hội thảo, bà Nguyễn Thị Thu Hương, Giám đốc Phân hiệu Học viện phụ nữ Việt Nam, nhận định: "Tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống là vấn đề không mới trong xã hội, là các hủ tục tồn tại dai dẳng trong nhiều cộng đồng dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, giải pháp cho vấn đề này vẫn mang tính thời sự. Bởi lẽ, những hủ tục này không chỉ làm gián đoạn quá trình học tập, hạn chế cơ hội phát triển của trẻ em gái mà còn để lại hệ lụy lâu dài về sức khỏe sinh sản, tăng nguy cơ trẻ khuyết tật, tử vong mẹ và trẻ sơ sinh, vòng xoáy nghèo đói…".

Là một bác sĩ sản khoa, đồng thời là hội viên danh dự Hội LHPN Việt Nam, bác sĩ Chuyên khoa II Phạm Quốc Hùng, Trưởng phòng Công tác xã hội, Bệnh viện Hùng Vương, cho biết, về thể chất, trẻ vị thành niên chưa phát triển đầy đủ. Việc mang thai và sinh con ở lứa tuổi này tiềm ẩn nhiều rủi ro sản khoa như sinh khó, phải sinh mổ, thậm chí băng huyết, đe dọa tính mạng cả mẹ và con. Đứa trẻ sinh ra thường thiếu dinh dưỡng do người mẹ trẻ không được chăm sóc dinh dưỡng tốt, làm tăng nguy cơ thai nhi bị suy dinh dưỡng hoặc dị tật bẩm sinh. 

"Về tâm lý, các em gái có thể bị sang chấn tinh thần nặng nề, cả trong trường hợp phải bỏ thai hoặc giữ thai", bác sĩ Phạm Quốc Hùng nhấn mạnh.

Giải pháp đẩy lùi hủ tục

Tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) không chỉ xuất phát từ tình trạng nghèo, khó khăn mà còn gắn liền với các chuẩn mực xã hội. Vậy nên, không thể giải quyết bằng cách tiếp cận đơn ngành hay bằng những giải pháp tuyên truyền đơn lẻ. Theo các đại biểu dự hội thảo, cần có một chiến lược can thiệp tổng thể, liên ngành, mang tính hệ thống và lâu dài. 

TS. Phạm Thanh Thôi, Phó viện trưởng Viện nghiên cứu Phát triển Kinh tế và du lịch TPHCM, dẫn chứng tại cộng đồng các DTTS ở Tây Nguyên như Ba Na, Mơ Nông và Cơ Ho, việc xác lập hôn nhân không phải là quyết định cá nhân, mà là mang tính tập thể, phản ánh vai trò chi phối của gia đình và cộng đồng. "Tảo hôn vẫn diễn ra do nhiều yếu tố như: nghèo đói, áp lực bảo vệ danh dự, duy trì dòng họ và văn hóa, đơn cử là phong tục hỏi - xin do cha mẹ sắp đặt... Vì thế, các biện pháp đơn lẻ sẽ không thể giải quyết triệt để vấn đề nếu không đặt trong bối cảnh xã hội - văn hóa cụ thể", TS. Phạm Thanh Thôi cho hay.

Theo bà Nguyễn Thị Oanh, Phó Giám đốc Phân hiệu Học viện phụ nữ Việt Nam, một trong những giải pháp giúp đẩy lùi hủ tục tảo hôn và hôn nhân cận huyết thông là ứng dụng phương pháp tiếp cận phát triển cộng đồng dựa vào nội lực (phương pháp ABCD). Cách tiếp cận này đã được hai nhà nghiên cứu người Mỹ là John P. Kretzmann và John L. McKnight đề xuất vào năm 1993. 

Phương pháp này chuyển từ việc chỉ tập trung vào vấn đề sang việc tận dụng nguồn lực nội tại của cộng đồng. Khác với các mô hình truyền thống coi thanh thiếu niên là đối tượng được can thiệp, phương pháp ABCD xác định thanh niên là nguồn lực trung tâm để dẫn dắt thay đổi. Thanh thiếu niên không chỉ được tập huấn về kỹ năng sống, bình đẳng giới và pháp luật, mà còn chủ động tổ chức các chiến dịch, truyền thông và tham vấn chính sách tại địa phương.

GS.TS Vũ Gia Hiền cho rằng, giáo dục đóng vai trò then chốt trong công tác phòng ngừa tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Hiện nay, công tác giáo dục không thể chỉ tập trung vào trẻ em mà cần mở rộng đến cả cha mẹ, người thân, người lớn trong cộng đồng, già làng và những người có uy tín. Tuy nhiên, cần nhìn nhận rằng đối tượng tảo hôn cũng là nạn nhân. Vì vậy, nếu chỉ nhắm vào các em để phê phán mà bỏ qua trách nhiệm của người lớn thì sẽ không thể giải quyết tận gốc vấn đề.