Chợ Mới lấp "khoảng trống thông tin" để thoát nghèo bền vững

Khi thông tin trở thành "vốn liếng" của người nghèo

Trong tiến trình thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, giảm nghèo đa chiều đã được xác định là hướng tiếp cận toàn diện, đặt con người ở vị trí trung tâm. Trong đó, giảm nghèo về thông tin nổi lên như một cấu phần đặc biệt quan trọng, góp phần trực tiếp nâng cao năng lực tiếp cận chính sách, tri thức và cơ hội phát triển cho người dân, nhất là hộ nghèo, cận nghèo và đồng bào dân tộc thiểu số.

Tại Chợ Mới, nơi có hơn 13.000 nhân khẩu với 7 dân tộc cùng sinh sống, câu chuyện giảm nghèo về thông tin không còn là khái niệm trừu tượng, mà đã hiện diện rõ nét trong đời sống thường ngày. Dù không nằm trong vùng lõm sóng, có lợi thế về giao thông và vị trí địa lý, song nhiều năm trước, việc tiếp cận thông tin của người dân nơi đây vẫn còn hạn chế. Tin tức chủ yếu đến qua loa truyền thanh hoặc truyền miệng; không ít hộ thiếu thiết bị nghe nhìn, chưa quen sử dụng điện thoại thông minh, internet, thậm chí gặp rào cản về ngôn ngữ.

Hệ quả là nhiều chính sách mới chậm đến với người dân; kiến thức sản xuất, thông tin thị trường, cơ hội việc làm bị bỏ lỡ. Không ít hộ nghèo bị "tụt lại phía sau" không phải vì thiếu ý chí, mà vì thiếu thông tin, thứ "vốn liếng" vô hình nhưng mang tính quyết định trong xã hội hiện đại.

Nhận diện rõ điểm nghẽn này, Chợ Mới đã xác định: muốn giảm nghèo bền vững, trước hết phải lấp đầy "khoảng trống thông tin".

Từ chủ trương của Trung ương và tỉnh, Chợ Mới được Nhà nước quan tâm đầu tư mạnh mẽ cho hạ tầng truyền thông - thông tin. Các trạm phát sóng được xây dựng, WiFi miễn phí được lắp đặt tại UBND xã, trường học, bưu điện văn hóa; điện thoại thông minh được trao tặng cho hộ nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số và người có uy tín trong cộng đồng.

Đặc biệt, hệ thống loa truyền thanh thông minh được triển khai tại 27 thôn, không chỉ giúp truyền tải nhanh các thông tin thiết yếu mà còn cho phép đặt lịch phát, tiếp nhận nội dung từ hệ thống thông tin nguồn của tỉnh. Song song với đó, xã chủ động mở rộng các kênh truyền thông mới: nhóm Zalo thôn bản, fanpage cộng đồng, lồng ghép tuyên truyền trong các buổi sinh hoạt văn hóa - thể thao, họp thôn, ngày hội đại đoàn kết.

Cách làm linh hoạt này đã giúp thông tin không còn "đứng yên" ở trụ sở xã, mà thực sự "chạy" đến từng hộ dân, từng nhóm đối tượng. Người dân dần hình thành thói quen mới: chủ động tìm kiếm thông tin, hỏi - tra - học qua điện thoại, internet, thay vì thụ động chờ nghe loa xã như trước.

Cùng với hạ tầng, các lớp tập huấn trực tiếp về kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi, phòng chống dịch bệnh, xuất khẩu lao động… được tổ chức thường xuyên. Thông tin không chỉ được nghe, mà còn được hiểu và làm theo. Đây chính là điểm mấu chốt tạo nên hiệu quả thực chất của giảm nghèo về thông tin.

Từ tiếp cận thông tin đến thoát nghèo bền vững

Những thay đổi từ thông tin đã nhanh chóng lan tỏa sang các lĩnh vực kinh tế - xã hội. Người dân Chợ Mới không còn mơ hồ trước các chương trình vay vốn ưu đãi, học nghề, hỗ trợ sản xuất; nhiều hộ mạnh dạn đăng ký tham gia, chủ động xây dựng phương án phát triển kinh tế gia đình.

Theo thống kê, tỷ lệ hộ nghèo toàn xã đã giảm từ 12,95% năm 2021 xuống còn 8,09% năm 2024, bình quân giảm 1,21%/năm. Đây là kết quả của tổng hòa nhiều giải pháp, song không thể phủ nhận vai trò "đòn bẩy" của giảm nghèo về thông tin trong việc tạo môi trường minh bạch, giúp người dân biết - hiểu - tận dụng chính sách.

Không chỉ kinh tế, đời sống văn hóa - xã hội cũng hưởng lợi rõ rệt từ quá trình số hóa thông tin. Hiện nay, trên 95% dân số sử dụng điện thoại thông minh, 75% hộ gia đình có kết nối internet. Người dân từng bước làm quen với dịch vụ công trực tuyến, sử dụng VNeID, sổ sức khỏe điện tử; nhiều hộ kinh doanh nhỏ chuyển sang thanh toán không dùng tiền mặt, bán hàng online, mở rộng thị trường vượt ra ngoài phạm vi địa phương.

Sau sáp nhập, địa bàn Chợ Mới rộng hơn, dân số đông hơn, nhu cầu thông tin ngày càng đa dạng. Trong bối cảnh đó, UBND xã tiếp tục xác định truyền thông là khâu đột phá, vừa phục vụ quản lý nhà nước, vừa trao công cụ để người dân tự kiến tạo tương lai.

Là 1 trong 7 dự án thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, truyền thông và giảm nghèo về thông tin đã và đang được triển khai đồng bộ trên toàn tỉnh Thái Nguyên. Nhiều mô hình, cách làm sáng tạo đã phát huy hiệu quả, đặc biệt tại các địa bàn còn nhiều khó khăn như Thần Sa, Sảng Mộc, Võ Nhai.

Với vai trò nòng cốt, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thái Nguyên đã phối hợp các đơn vị liên quan sản xuất mới nhiều tiểu phẩm, chương trình truyền thanh, chuyên mục phát thanh "Giảm nghèo về thông tin", cung cấp nội dung thiết yếu trên hệ thống thông tin nguồn của tỉnh và đặt lịch phát trên hệ thống loa truyền thanh cơ sở.

Theo bà Bùi Thị Thu Hương, Trưởng phòng Thông tin - Báo chí - Xuất bản, nội dung tuyên truyền tập trung vào các chính sách giảm nghèo, kiến thức sản xuất, kỹ năng sống, được thiết kế ngắn gọn, dễ hiểu, phù hợp với từng nhóm đối tượng. Nhờ đó, 100% hộ dân tại các địa bàn khó khăn đã được tiếp cận thông tin về giảm nghèo bền vững; cơ sở vật chất cho đài truyền thanh xã được tăng cường với 39 cụm loa ứng dụng công nghệ thông tin - viễn thông.

Bên cạnh đó, các sở, ngành trong tỉnh cũng tích cực phối hợp với cơ quan báo chí, truyền hình xây dựng phóng sự, bài viết về gương điển hình, mô hình giảm nghèo hiệu quả, góp phần lan tỏa tinh thần tự lực, tự cường trong cộng đồng.

Hướng tới năm 2030: Không còn "vùng trắng thông tin"

Định hướng đến năm 2030, Chợ Mới đặt mục tiêu đưa thông tin số đến từng thôn bản, bảo đảm không còn "vùng trắng thông tin". Xã sẽ tiếp tục mở rộng hạ tầng truyền thông, phủ sóng internet - điện thoại đến mọi khu dân cư; đa dạng hóa hình thức truyền thông bằng bản tin song ngữ Việt - dân tộc thiểu số, video, hình ảnh trực quan, dễ hiểu, dễ áp dụng.

Một nhiệm vụ trọng tâm khác là xây dựng đội ngũ tuyên truyền viên cơ sở, ưu tiên người địa phương biết tiếng dân tộc để tạo sự gần gũi, tin cậy. Song song với đó, xã phối hợp doanh nghiệp viễn thông triển khai gói cước ưu đãi, hỗ trợ thiết bị thông minh cho hộ nghèo; mở lớp hướng dẫn sử dụng công nghệ; phát triển mô hình học tập cộng đồng với "tủ sách số", "điểm internet miễn phí", khuyến khích học tập suốt đời.

Từ thực tiễn triển khai, Chợ Mới rút ra nhiều bài học kinh nghiệm: sự lãnh đạo trực tiếp, sát sao của cấp ủy, chính quyền là yếu tố quyết định; truyền thông phải bám sát nhu cầu thực tế, đúng người - đúng việc; vai trò của người uy tín, trưởng thôn, các đoàn thể quần chúng là "cầu nối" không thể thay thế. Quan trọng hơn cả, giảm nghèo phải đi trên hai trục song song: đầu tư hạ tầng thông tin và nâng cao kỹ năng số cho người dân.

Giảm nghèo về thông tin, vì thế, không chỉ là một dự án, mà là hành trình trao quyền. Khi người dân có thông tin, họ có lựa chọn; khi có lựa chọn, họ có tương lai. Và đó chính là nền tảng vững chắc để thực hiện mục tiêu "không ai bị bỏ lại phía sau" trên con đường phát triển bền vững của Thái Nguyên.