Từ điện thoại thông minh tới thị trường: Phụ nữ vùng cao Thái Nguyên bán đặc sản qua mạng

Khi phụ nữ vùng cao Thái Nguyên "chạm" vào thị trường số

Ở các xã vùng cao của Thái Nguyên, nơi địa hình đồi núi chia cắt, sản xuất nông nghiệp còn nhỏ lẻ, câu chuyện đầu ra cho nông sản từng là nỗi lo thường trực. Chè, miến dong, mật ong rừng, măng khô hay dược liệu bản địa phần lớn phụ thuộc vào thương lái, giá cả bấp bênh, thu nhập thiếu ổn định.

Thế nhưng vài năm trở lại đây, bức tranh ấy đang dần đổi khác. Tại nhiều bản làng người Tày, Nùng, Dao, Sán Chay…, phụ nữ đã bắt đầu cầm điện thoại thông minh để chụp ảnh sản phẩm, quay video, livestream bán hàng. Những "gian bếp số", "gian hàng online" được mở ra từ chính ngôi nhà giữa núi rừng.

Chị Hoàng Thị Mẩy, người Tày ở Định Hóa là một trong những phụ nữ mạnh dạn bước vào không gian kinh tế số. Trước đây, gia đình chị trồng chè truyền thống, chủ yếu bán chè búp tươi cho thương lái. Mỗi vụ thu hoạch, giá chè lên xuống thất thường, thu nhập chỉ đủ trang trải sinh hoạt.

Năm 2023, chị Mẩy được Hội Liên hiệp Phụ nữ xã giới thiệu tham gia lớp tập huấn kỹ năng số trong khuôn khổ Dự án 6 về Truyền thông giảm nghèo về thông tin. Lần đầu tiên, chị được hướng dẫn cách sử dụng mạng xã hội để bán hàng, cách kể câu chuyện về sản phẩm chè gắn với vùng đất và quy trình sản xuất an toàn.

"Ban đầu tôi chỉ dám đăng vài bức ảnh, viết mấy dòng giới thiệu. Sau đó học quay video, nói chuyện trước camera. Không ngờ chè nhà làm được nhiều người đặt mua", chị Mẩy chia sẻ.

Từ chỗ bán chè thô, chị chuyển sang chế biến, đóng gói, bán chè khô trực tiếp cho khách hàng ở Hà Nội, Bắc Ninh, Hải Phòng. Giá bán cao hơn từ 25-30% so với trước, đầu ra ổn định quanh năm.

Khi hoàn thành một mẻ cốm mới, bà Đặng Thị Thái (thôn Thủy Điện, xã Phủ Thông) không còn vội vã gánh hàng ra chợ như trước. Thay vào đó, bà mở điện thoại, chỉnh lại khung hình rồi bắt đầu livestream giới thiệu sản phẩm. Với người phụ nữ đã quen cả đời gắn bó với bếp lửa và cối giã cốm, việc bán hàng trên mạng xã hội từng là điều rất xa lạ. Nhưng sau những lần bỡ ngỡ, bà Thái dần quen với việc quay video, trả lời bình luận, chụp ảnh đăng bài. "Ngày trước làm cốm xong chỉ bán quanh xã. Giờ cứ đăng bài, livestream là khách đặt hết", bà cười hiền, ánh mắt ánh lên niềm vui khi sản phẩm quê hương được đón nhận rộng rãi.

Không chỉ ở những hộ sản xuất nhỏ lẻ, cánh cửa kinh tế số cũng đang mở ra với phụ nữ vùng cao ở quy mô hợp tác xã. HTX Thiên An (xã Phủ Thông) do chị Lý Thị Quyên, một phụ nữ dân tộc Dao làm chủ là minh chứng rõ nét cho sự chủ động "bước ra thị trường" bằng công nghệ. Ngay từ khi thành lập, HTX đã xác định đưa sản phẩm lên môi trường trực tuyến là hướng đi lâu dài. 

Từ thuốc tắm người Dao, gối ôm thảo dược, túi thơm đến trang phục truyền thống, các sản phẩm được giới thiệu trên mạng xã hội và sàn thương mại điện tử, theo những đơn hàng online đi khắp nhiều tỉnh, thành phố. "Công nghệ giúp chúng tôi tiếp cận khách hàng nhanh hơn, hiệu quả bán hàng rõ rệt. Đó cũng là động lực để chị em nâng cao chất lượng sản phẩm và làm việc chuyên nghiệp hơn", chị Quyên chia sẻ.

Ở xã Ngân Sơn, chị Nông Thị Đáo (thôn Hợp Tiến) cũng đang từng bước làm quen với việc kinh doanh trên không gian mạng. Trước đây, việc sử dụng điện thoại thông minh với chị còn nhiều lúng túng. Nhờ sự hướng dẫn của con cháu, chị học cách chụp ảnh, viết vài dòng mô tả và đăng bán cốm Khẩu Nua Lếch – đặc sản của địa phương. "Ban đầu khó lắm, nhưng học dần rồi quen. Bán hàng online giúp cốm của tôi đến được với khách ở xa, không chỉ quanh làng bản", chị Đáo nói.

Từ những chiếc điện thoại thông minh giản dị, phụ nữ vùng cao Thái Nguyên đang từng ngày "chạm" vào thị trường số, tự tin hơn trong làm ăn, mở rộng sinh kế và góp phần gìn giữ, lan tỏa giá trị sản vật truyền thống của quê hương.

Đặc sản Thái Nguyên lên mạng: Từ nông sản thô tới sản phẩm có thương hiệu

Không chỉ có chè, nhiều phụ nữ vùng cao Thái Nguyên đã đưa các đặc sản địa phương lên môi trường số. Bánh gio Chợ Mới, nếp vải Hợp Thành, mật ong rừng Võ Nhai, thảo dược dưới tán rừng Định Hóa, các sản phẩm thủ công truyền thống… dần xuất hiện đều đặn trên các nền tảng mạng xã hội và sàn thương mại điện tử.

Theo Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Thái Nguyên, giai đoạn 2022-2024, hàng nghìn hội viên phụ nữ ở khu vực nông thôn, miền núi đã được tiếp cận các lớp tập huấn về chuyển đổi số, kỹ năng bán hàng online, thanh toán không tiền mặt. Đây là một trong những nội dung trọng tâm của Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững triển khai trên địa bàn tỉnh.

Điểm đáng chú ý là nhiều sản phẩm do phụ nữ làm chủ đã được chuẩn hóa, tham gia Chương trình OCOP của tỉnh Thái Nguyên. Việc xây dựng thương hiệu, gắn sao OCOP giúp sản phẩm có "chỗ đứng" rõ ràng hơn trên thị trường, đồng thời tạo niềm tin cho người tiêu dùng khi mua hàng qua mạng.

Thực tế cho thấy, thương mại điện tử đang giúp phụ nữ vùng cao Thái Nguyên rút ngắn khoảng cách từ nương rẫy tới bàn ăn đô thị. Thay vì bán sản phẩm với giá thấp tại địa phương, họ có thể tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng, chủ động định giá và kể câu chuyện về giá trị văn hóa, sinh thái của sản phẩm.

Các chuyên gia phát triển nông thôn đánh giá, chính sự tham gia của phụ nữ - những người gắn bó sâu sắc với sản xuất và đời sống bản làng đã tạo nên sức thuyết phục cho các sản phẩm đặc sản Thái Nguyên trên môi trường số.

Điều dễ nhận thấy là khi tham gia bán hàng online, phụ nữ vùng cao Thái Nguyên không chỉ cải thiện thu nhập mà còn thay đổi vị thế trong gia đình và cộng đồng. Nhiều chị em lần đầu tiên có nguồn thu ổn định, tự chủ chi tiêu, mạnh dạn đầu tư sản xuất và tham gia các quyết định kinh tế.

Chị Hoàng Thị Quỳnh ở Võ Nhai cho biết, trước đây gia đình chủ yếu sống nhờ nông nghiệp truyền thống, thu nhập thấp. Từ khi bán mật ong và dược liệu qua mạng, mỗi tháng chị có thêm vài triệu đồng. "Quan trọng hơn là tôi tự tin hơn, dám giao tiếp, dám học cái mới", chị nói.

Ở góc độ xã hội, việc phụ nữ vùng cao Thái Nguyên tham gia kinh tế số đang góp phần làm thay đổi nhận thức về vai trò giới. Họ không chỉ là người sản xuất mà còn là người kinh doanh, tiếp thị, xây dựng thương hiệu những kỹ năng từng được cho là "xa vời" với phụ nữ miền núi.

Để mô hình này phát triển bền vững, tỉnh cần tiếp tục đầu tư hạ tầng số, hỗ trợ logistics, bao bì, truy xuất nguồn gốc; đồng thời tăng cường đào tạo kiến thức pháp lý, kinh doanh... cho phụ nữ. Khi được trang bị đầy đủ, thương mại điện tử sẽ trở thành "cần câu" sinh kế lâu dài, giúp phụ nữ vùng cao Thái Nguyên thoát nghèo một cách bền vững.

Từ chiếc điện thoại thông minh, phụ nữ vùng cao Thái Nguyên đang từng bước bước ra thị trường rộng lớn hơn, nơi giá trị nông sản được nâng tầm, bản sắc địa phương được lan tỏa và con đường thoát nghèo không còn là giấc mơ xa.