Thông tin - "chìa khóa mềm" mở cánh cửa thoát nghèo ở Thái Nguyên

Năm 2025, Dự án 6 Truyền thông và giảm nghèo về thông tin thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững được Thái Nguyên triển khai đồng bộ, coi đây là trụ cột song hành với hỗ trợ sinh kế. Truyền thông thông tin không chỉ "nói cho dân nghe", mà hướng tới tạo năng lực tiếp cận thông tin, để người dân tự tìm, tự chọn và tự quyết định con đường vươn lên.

Theo ông Nguyễn Văn Hòa, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thái Nguyên, giảm nghèo thông tin không phải là việc phát tờ rơi hay tuyên truyền một chiều. Trọng tâm của dự án là xây dựng hệ sinh thái thông tin ở cơ sở, nơi người dân có thể tiếp cận chính sách, học hỏi mô hình hay và phản hồi ngược trở lại với chính quyền.

Từ cấp tỉnh đến cơ sở, nội dung giảm nghèo đa chiều được lồng ghép linh hoạt vào các phong trào: xây dựng nông thôn mới nâng cao, gia đình hạnh phúc, bình đẳng giới, khởi nghiệp của phụ nữ, chuyển đổi số cộng đồng… Đặc biệt, những "câu chuyện thật" từ chính thôn, bản được lựa chọn làm chất liệu truyền thông chủ đạo, thay cho cách tuyên truyền khô cứng.

Ở xã Yên Trạch, Phú Lạc, Chợ Mới... nhiều gia đình mạnh dạn chuyển đổi mô hình kinh tế từ trồng ngô đơn thuần sang trồng đan xen các loại cây ngắn ngày, kết hợp trồng dược liệu quý… Các mô hình tiêu biểu được đưa lên loa truyền thanh xã, fanpage địa phương. "Nghe người thật, việc thật, mình thấy có động lực hơn. Không còn sợ làm sai hay sợ thất bại như trước", chị Dung một hộ gia đình tại xã Yên Trạch chia sẻ.

Dữ liệu số - nền móng minh bạch cho chính sách giảm nghèo

Song song với truyền thông cộng đồng, Thái Nguyên là một trong những địa phương đi đầu trong ứng dụng chuyển đổi số vào quản lý hộ nghèo. Hệ thống dữ liệu hộ nghèo, cận nghèo được cập nhật theo tiêu chí nghèo đa chiều, tích hợp các thông tin về thu nhập, nhà ở, y tế, giáo dục, khả năng tiếp cận thông tin và mức thụ hưởng chính sách.

Việc số hóa này tạo ra một thay đổi căn bản trong cách điều hành. Thay vì phụ thuộc vào báo cáo định tính, cơ quan quản lý có thể theo dõi "bức tranh nghèo" theo thời gian thực, phát hiện sớm nguy cơ tái nghèo và điều chỉnh chính sách kịp thời.

Đáng chú ý, trong khuôn khổ Dự án truyền thông và giảm nghèo về thông tin, nhiều địa phương đã thí điểm cơ chế phản hồi hai chiều. Người dân có thể phản ánh việc chậm hỗ trợ, thiếu minh bạch hay chưa đúng đối tượng thông qua các kênh số hoặc tổ truyền thông cộng đồng.

Ông Phan Thanh Ngân, cán bộ xã Hợp Thành cho biết: "Khi dữ liệu được công khai, người dân cũng tham gia giám sát. Điều này vừa tạo áp lực tích cực cho cán bộ cơ sở, vừa giúp chính sách đến đúng người, đúng thời điểm".

Đặc biệt, phụ nữ và người dân tộc thiểu số được xác định là nhóm ưu tiên trong tiếp cận thông tin. Các lớp tập huấn kỹ năng số cơ bản, sử dụng điện thoại thông minh, tra cứu chính sách, bán hàng trực tuyến… được tổ chức ngay tại thôn, xóm. Đây được coi là bước đi quan trọng để thu hẹp "khoảng cách thông tin" - một dạng nghèo vô hình nhưng dai dẳng.

Khi người dân trở thành chủ thể của hành trình thoát nghèo

Mục tiêu của Thái Nguyên không dừng lại ở việc giảm tỷ lệ nghèo theo con số. Giai đoạn 2026-2030, tỉnh phấn đấu giảm nghèo đa chiều 1-1,5%/năm; riêng hộ nghèo dân tộc thiểu số giảm 3-4%/năm, hướng tới tỷ lệ nghèo dưới 1% vào năm 2035.

Để đạt được mục tiêu này, tỉnh Thái Nguyên xác định bốn trụ cột: phát triển hạ tầng; chuyển đổi số toàn diện; mở rộng sinh kế gắn lợi thế địa phương; nâng cao giáo dục nghề nghiệp và y tế cơ sở. Trong đó, truyền thông và giảm nghèo thông tin được coi là sợi chỉ đỏ xuyên suốt, kết nối các chính sách rời rạc thành một hệ thống đồng bộ.

Thực tiễn cho thấy, khi người dân hiểu rõ chính sách và được tham gia từ khâu rà soát, giám sát đến phản hồi, tâm lý trông chờ, ỷ lại giảm dần. Thay vào đó là sự chủ động học hỏi, liên kết và sáng tạo sinh kế.

Bà Chu Thị Loan, hội viên phụ nữ xã Chợ Mới, chia sẻ: "Trước đây, nhiều chị em nghĩ nghèo là do số phận. Giờ được tập huấn, được nghe những câu chuyện thành công, mình hiểu rằng nghèo có thể thay đổi nếu biết nắm thông tin và dám làm".

Một điểm mới của Thái Nguyên là lồng ghép giảm nghèo với xây dựng đời sống văn hóa cơ sở. Các tiêu chí như tiếp cận thông tin, bình đẳng giới, tham gia hoạt động cộng đồng được đưa vào đánh giá kết quả giảm nghèo đa chiều, tạo nên cách tiếp cận nhân văn và toàn diện hơn.

Các chuyên gia nhận định, giảm nghèo bền vững trong giai đoạn mới không chỉ đo bằng thu nhập, mà bằng năng lực tự tiếp cận tri thức và cơ hội phát triển. Với định hướng lấy người dân làm trung tâm, dữ liệu làm nền tảng và truyền thông làm động lực, Thái Nguyên đang từng bước khẳng định một cách làm hiện đại, phù hợp với yêu cầu phát triển dài hạn.

Trong bức tranh chung ấy, phụ nữ được xác định là lực lượng nòng cốt của Dự án truyền thông và giảm nghèo về thông tin tại Thái Nguyên. Không chỉ là đối tượng thụ hưởng, nhiều phụ nữ đã trở thành "tác nhân truyền thông" ngay tại cộng đồng mình sinh sống. Thông qua các chi hội phụ nữ, tổ truyền thông cơ sở, thông tin về chính sách giảm nghèo, hỗ trợ sinh kế, đào tạo nghề, chuyển đổi số được truyền tải bằng ngôn ngữ đời thường, dễ hiểu, gắn với câu chuyện gia đình và làng xóm.

Theo đại diện Hội LHPN tỉnh Thái Nguyên, việc lồng ghép nhiệm vụ giảm nghèo thông tin với các phong trào như "Phụ nữ khởi nghiệp", "Xây dựng gia đình 5 không 3 sạch", "Gia đình hạnh phúc" đã giúp chị em không chỉ tiếp cận thông tin mà còn biết cách biến thông tin thành hành động cụ thể. Nhiều phụ nữ trước đây e ngại tiếp xúc với chính sách, nay đã chủ động tìm hiểu, kết nối vay vốn, tham gia hợp tác xã, đưa sản phẩm địa phương lên môi trường số.

Có thể thấy, Dự án truyền thông và giảm nghèo về thông tin đã góp phần thay đổi cách làm của chính quyền cơ sở. Thông tin không còn "đi một chiều", mà được cập nhật, kiểm chứng và phản hồi liên tục. Việc công khai dữ liệu hộ nghèo, tiêu chí thụ hưởng chính sách giúp hạn chế tâm lý so bì, khiếu nại, đồng thời tạo sự đồng thuận xã hội trong triển khai chương trình.

Nhiều cán bộ xã thừa nhận, khi người dân hiểu đúng và đủ, công tác giảm nghèo trở nên nhẹ nhàng hơn. "Người dân không còn hỏi 'được hỗ trợ gì', mà hỏi 'làm thế nào để thoát nghèo bền vững'", ông Khau Văn Quyết, chủ tịch Hội nông dân xã Chợ mới chia sẻ.

Từ thực tiễn đó có thể thấy, giảm nghèo bền vững ở Thái Nguyên đang dịch chuyển từ hỗ trợ sang trao quyền. Khi thông tin được mở khóa, dữ liệu được minh bạch và phụ nữ, cộng đồng được đặt ở vị trí trung tâm, hành trình thoát nghèo không chỉ bền vững hơn, mà còn giàu tính nhân văn và lan tỏa lâu dài.